Verantwoordelijkheidsgevoel en oververantwoordelijkheid van werknemers: In ieder bedrijf zijn ze, werknemers met een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel. Ze lopen de hele dag alles te regelen. Iedereen zitten ze achter de broek aan, omdat ze vinden dat de dingen niet gaan zoals ze zouden moeten.
Ze voelen zich voor iedereen verantwoordelijk, altijd en overal. Het is een zware last die hen op de schouders drukt. En vaak zet oververantwoordelijk gedrag ook geen zoden aan de dijk. Want ze maaien het gras van de buurman, die daar helemaal niet om gevraagd had. De betreffende collega kan heel goed zelf zijn zaakjes regelen, zonder hulp.
Werknemers met een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel zijn zeer betrokken bij het bedrijf. Maar ze zijn ook vaak druk met de verkeerde dingen. En door hun contante controledrang vallen ze gemakkelijk ten prooi aan een burn-out.
Wat zijn oververantwoordelijke werknemers?
Werknemers aansprakelijk stellen voor hun eigen resultaten is tegenwoordig niet meer dan normaal. Daar komt een bepaalde mate van verantwoordelijkheidsgevoel bij kijken. Maar sommige werknemers slaan daarin door.
Ze overschrijden continue de grenzen van collega’s, en van zichzelf. Dit geeft een vervelende sfeer op de werkvloer.
Kenmerken van oververantwoordelijk gedrag
Werknemers met een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel zijn soms overduidelijk aanwezig. Terwijl anderen zich in stilte te pletter werken. Ieder mens zal zijn of haar verantwoordelijkheid op een andere manier uiten. Maar er zijn een aantal kenmerken waaraan je oververantwoordelijk gedrag kunt herkennen:
- Snel taken of werkzaamheden naar zich toetrekken
- Altijd alles in goede banen willen leiden
- Moeilijk nee kunnen zeggen
- Gaat makkelijk over grenzen heen
- Graag alle taken zelf doen
- Moeilijk kunnen delegeren
- Schuldig voelen als iets niet lukt
- Fouten maken wordt gezien als een tekortkoming
- Vaak sorry zeggen of excuseren als iets anders loopt
- Altijd gericht op situaties zo goed mogelijk laten verlopen
- Zich ook verantwoordelijk voelen voor zaken waar geen invloed op uitgeoefend kan worden
- Plaatsvervangende schaamte bij ongepast gedrag van anderen
- Werk mee naar huis nemen
- Slaapproblemen door piekeren over werk
- Altijd problemen zien bij vraagstukken die zich voordoen
- Weinig vertrouwen in collega’s
- Uit weinig tot geen waardering naar collega’s toe
- Gefrustreerd zijn als iets niet lukt
- Geïrriteerd raken als iets anders gaat dan verwacht
- Kritiek persoonlijk opvatten
Let op werknemers die grenzen overschrijden
Bij oververantwoordelijk gedrag ontstaat er een onbalans tussen de werknemer en zijn of haar omgeving. Ze gaan makkelijk over de grenzen van hun collega’s heen. Soms gaat dit op een hele zorgzame manier, waardoor het niet meteen opvalt. Anderen doen het op een belerende of betuttelende manier.
Hoe dan ook, de werknemer wil dat alles goed gebeurt en doet dit het liefst zelf. Daarmee ontneemt hij de collega de mogelijkheid om zelf zijn zaakjes te regelen. En dat kan behoorlijk verkeerd uitpakken. Veel collega’s zitten er niet op te wachten. Ze kunnen het prima zelf en hebben de hulp niet nodig. Anderen zullen er handig gebruik, of zelfs misbruik, van maken.
Misbruik maken van oververantwoordelijke collega’s
Waar sommige zich ergeren aan de overactieve collega maken anderen hier gebruik van, of eigenlijk misbruik. Want de constante drang om dingen goed te laten verlopen maakt ze de ideale collega om de vervelende klusjes te dumpen.
Deze collega’s laten sommige klussen doelbewust liggen waardoor de ander ze op zal pakken. Want hoe minder zij doen, hoe harder de ander zal gaan lopen.
Het is een vicieuze cirkel waarin de oververantwoordelijke collega steeds meer taken op zich neemt. Maar niet het gewenste resultaat ziet, en dat is de ander in beweging krijgen. Een gevoel van onmacht krijgt de overhand. Er wordt alleen maar energie gegeven. Eenmaal thuis is deze werknemer compleet uitgeput en afgemat.
Oververantwoordelijk gedrag in de praktijk
Een werknemer die zich oververantwoordelijk gedraagt is veel van zijn energie aan het verdoen met de verkeerde dingen. Het ware potentieel van deze persoon wordt hierdoor niet op de juiste manier gebruikt. Dat is natuurlijk zonde.
Verantwoordelijk gedrag is goed, en zorgt voor werk van hoge kwaliteit. Maar het moet niet doorslaan. Dan wordt er de hele dag achter anderen aangesjokt om te controleren of zij hun zaakjes op orde hebben. Collega’s krijgen het gevoel niet serieus genomen te worden. Er wordt hun werk uit handen genomen, dat ze ook gewoon zelf hadden kunnen doen.
Werknemers met een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel zullen moeten leren dat zij niet verantwoordelijk zijn voor het leven van een ander. Anderen zijn vrij om fouten te maken, en daarvan te leren. De taken voor een ander invullen helpt niet. De collega moet zelf ontdekken wat er gebeurt als hij of zij geen actie onderneemt. Een oververantwoordelijke collega die hen de les leest werkt averechts.
Herkenbaar gedrag bij een oververantwoordelijke werknemer:
- Is altijd te vroeg voor afspraken
- Zit als eerst in de vergaderzaal
- Ruimt niet alleen zijn eigen bureau op, maar ook dat van collega’s
Gratis e-book:
zo herken je
een burn-out
(Inclusief checklist)
Voorkom dat je energiereserves definitief leeg raken en je in een ernstige burn-out belandt met alle gevolgen van dien. Met dit e-book leer je de symptomen tijdig herkennen.
De gevolgen van oververantwoordelijke werknemers
Een werknemers met een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel kan worden gezien als een manusje van alles. Een wervelwind die over de werkvloer raast en alle losse eindjes aan elkaar knoopt. Dat klinkt mooi. Zo worden in ieder geval alle werkzaamheden gedaan, ook die waar andere werknemers geen zin in hebben.
Maar dit gedrag heeft verstrekkende gevolgen. In plaats dat er meer werk gedaan wordt kan dit juist averechts werken. Collega’s hebben snel door dat de ander het wel oplost als zij het laten liggen. Na een tijdje vertrouwen ze er zelfs op. Ze verliezen hun verantwoordelijkheidsgevoel voor die taken en worden ‘lui’.
Ook kan dit gedrag de relatie tussen collega’s verslechteren. Vooral als er op een belerende manier wordt gecommuniceerd, wordt dit niet gewaardeerd. Daarnaast zit deze collega anderen in de weg met zijn of haar gedrag. Door steeds iedereen te controleren voelen anderen zich niet serieus genomen en zullen zich gaan ergeren.
Het gevolg van een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel
Voor de werknemer zelf heeft dit gedrag ook grote gevolgen. Een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel betekent een hele hoge lat waaraan voldaan moet worden. Vaak lukt dit niet. Ze stellen zichzelf overal aansprakelijk voor, wat niet reëel is. Het vreet energie.
En energie is niet eindeloos. Op een gegeven moment is het op. Ze gooien het bijltje erbij neer. Misschien noemen ze het zelf loslaten maar vaker is het een uiting van teleurstelling of frustratie. Al deze negatieve emoties en de voortdurende stress die bij dit gedrag komt kijken zorgt ervoor dat de werknemer opbrandt. Werknemers met een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel zijn vatbaarder voor stressgerelateerde klachten en burn-out.
Omgaan met een oververantwoordelijke werknemer
Collega’s hebben er dagelijks mee te maken, en zelf loop je er ook regelmatig tegenaan. Het omgaan met een oververantwoordelijke werknemer kan soms lastig zijn, want de bedoelingen zijn goed. Wordt het echt te gek dan zal je duidelijk moeten zijn.
Stel hele heldere grenzen en communiceer dit op een manier die niet anders uitgelegd kan worden. Het kan zijn dat het niet zo vriendelijk klinkt als je normaal zou doen. Maar als je niet volkomen duidelijk bent zal de ander het niet oppakken.
- “Ik wil niet dat je werk van anderen overneemt, tenzij ze het je zelf vragen”
- “Stop met het kantoor opruimen, daar hebben we een schoonmaakbedrijf voor”
- “Bemoei je niet met werk van anderen, tenzij ze je hulp zelf vragen”
- “Hou op met andere bekritiseren en richt je aandacht op je eigen werk”
Leidinggevend en oververantwoordelijk
Ook leidinggevenden kunnen last hebben van oververantwoordelijkheid. Wellicht heb jij daar ook wel last van. Het kan je behoorlijk belemmeren in je functioneren, en ook een belemmering vormen in het functioneren van je medewerkers.
Heb je de neiging om zelf de gaten te dichten in het team of in de organisatie. Los je zelf de problemen op of grijp je al snel in als iets verkeerd dreigt te gaan, in plaats van je medewerkers deze verantwoordelijkheid te geven.
Ga je zelf steeds harder werken, in plaats van de juiste mensen hiervoor in te zetten. Het teveel de controle houden over je werknemers kan duiden op een gebrek aan vertrouwen. Je medewerkers krijgen niet eens de kans om te laten zien dat ze bepaalde werkzaamheden, en bijbehorende problemen, prima uit kunnen voeren.
Daarmee loop je veel kansen mis. Je creëert passiviteit binnen het team, waardoor je medewerkers niet meer zelf de verantwoordelijkheid zullen nemen.
Meedenksessie aanvragen
In een meedenksessie denken we een uur met je mee. Onze ervaring is dat we de kern op tafel krijgen. De meedenksessie is geheel kosteloos, wij begrijpen ook dat je wilt weten met wie je te maken hebt.
PS: je bent niks verplicht, de eerste kennismaking is altijd vrijblijvend.
Oververantwoordelijke werknemers behoeden voor een burn-out
Ook medewerkers die doorslaan in hun verantwoordelijkheidsgedrag zijn een aanwinst voor het bedrijf. Als ze maar goed begeleid worden. Vaak hebben deze mensen niet eens door dat ze er zover in doorgeslagen zijn.
Ze voelen zich wel moe, en soms ronduit uitgeput, na een dag werken. Ze gaan vaak over hun eigen grenzen, zonder dit zelf in de gaten te hebben. Ook de grenzen van hun collega’s vervagen omdat ze alles doen vanuit goede bedoelingen. Voor deze medewerkers is bewustwording de eerste stap. Bewust worden van hun gedrag en de gevolgen daarvan.
Want uitputting mag niet de grens zijn waarop ingegrepen wordt. Je wilt al veel eerder ingrijpen en voorkomen dat iemand lichamelijke, mentale en geestelijke klachten krijgt. Voor de uitputting komen nog andere voorstadia. Vermoeidheid en gestrest zijn kunnen lange tijd volgehouden worden. Er kan nog een tijdje geput worden uit de reserves, maar ook dat is een keer op.
Ga in gesprek met oververantwoordelijke medewerkers
Een goed gesprek kan al veel opheldering geven. Ten eerste komt je werknemer misschien met punten waar echt iets aan gedaan moet worden. Maar dat is dan jouw taak, en niet die van je werknemer. Het feit dat hij of zij gehoord wordt kan al een groot verschil maken in het gedrag op de werkvloer.
Spreek ook samen grenzen af. Merkt je werknemer dat er veel dingen zijn waardoor hij ’s nachts wakker ligt en piekert over het werk? Als dit een paar nachten voorkomt is het tijd om in te grijpen. Wat is er aan de hand en hoe kan dit opgelost worden?
Misschien heeft je medewerker wel baadt bij strak omlijnde taken. Zodat het makkelijker wordt om nee te zeggen tegen collega’s, wanneer de aangeboden taken buiten dit pakket vallen. Zo blijft de aandacht meer bij de eigen taken en komen deze af, in plaats van de taken van anderen te controleren en over te nemen.
Herken de signalen van een burn-out
Werknemers met een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel zijn veel gevoeliger voor een burn-out. Over grenzen gaan levert stress op. Het is belangrijk aan te voelen wanneer de stress teveel wordt. Uitputting is er nooit zomaar opeens. Er gaat van alles aan vooraf.
Fysieke signalen:
- Hartkloppingen
- Opgejaagd gevoel
- Hoge, snelle ademhaling
- Verhoogde spierspanning, bijvoorbeeld in de nek en schouders
Emotionele signalen:
- Snel boos worden
- Emotioneel instabiel zijn
- Alles komt ‘hard’ binnen
Mentale signalen:
- Verminderde creativiteit
- Moeite met overzicht houden
- Verminderde concentratie
- Opeens dingen vergeten
Dit zijn enkele signalen die opgemerkt kunnen worden. Zodra je werknemer deze herkent is dit een teken dat de grenzen zijn overschreden.
Wil je dat wij je helpen?
Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.
Ontspanning helpt je werknemers
Zodra de signalen herkend worden is het tijd om in te grijpen. Ontspannen is de manier om weer terug te komen bij jezelf en het energieniveau op pijl te brengen.
Er zijn tal van manieren om te ontspannen. Voor de een is dit sporten, terwijl de ander liever muziek luistert, yoga doet of een leuke film kijkt.
Ontspanning kan ook in de dagelijkse werkzaamheden worden ingebouwd. Dit is goed voor alle werknemers binnen het bedrijf. Het houdt je werknemers gezond. Laat collega’s overleggen tijdens een wandeling door het park. Zorg voor beweging tijdens de lunchpauze, bij voorkeur buiten. En plan om de zoveel tijd een actief uitje, super goed voor de teambuilding.
Met een ontspannen lichaam en geest kunnen werknemers veel meer aan. Stress wordt op een effectieve manier afgevoerd en het hoofd wordt weer helder door regelmatige beweging en frisse buitenlucht.
Ook het verminderen van prikkels is een goede manier om werknemers meer rust in hun hoofd te geven en de productiviteit te verhogen. Zorg dat er een ruimte is waar ze zich terug kunnen trekken, om ongestoord aan ingewikkelde taken te werken.
Waar komt die oververantwoordelijkheid vandaan?
Oververantwoordelijk gedrag heeft vaak een oorzaak. Bepaalde overtuigingen zorgen ervoor dat iemand maar over de grens blijft gaan. Door te onderzoeken welke overtuigingen hieraan ten grondslag liggen kan het gedrag aangepast worden.
Veel mensen hebben vaste ideeën over hoe iemand zich hoort te gedragen. Of hoe de verhouding tussen collega’s hoort te zijn.
Overtuigingen kunnen heel belemmerend werken en voor veel stress zorgen:
- Als alles af is mag ik ontspannen
- Mijn werk is nooit goed genoeg
- Alleen ik kan deze taak uitvoeren
Met de juiste mindset kan er een veel betere balans gevonden worden tussen inspanning en ontspanning. Want de meeste overtuigingen zijn niet per definitie waar. Met een ontspannen houding blijkt er opeens veel meer te kunnen:
- Ik mag tussendoor ontspannen
- Mijn werk is goed genoeg
- Anderen kunnen het ook, als ik ze de kans geef
Iedereen heeft zijn verantwoordelijkheden
Iedere medewerker heeft zijn eigen verantwoordelijkheden. Ze zijn niet aansprakelijk voor de resultaten van een ander. Maar niet iedere medewerker voelt dat zo. Geef ze mee dat ze zorg dragen voor hun eigen verantwoordelijkheden, en niet voor die van een ander.
Het kan hier gaan om praktische, zichtbare taken. Zoals de werkzaamheden die moeten worden uitgevoerd tijden een project. Hierin heeft iedereen zijn eigen taken.
Maar het kan ook gaan over minder zichtbare taken, zoals het zorgen voor een goede sfeer op de werkvloer. Vooral vrouwen zijn geneigd om zorg te dragen voor anderen. Maar een goede sfeer is een taak voor iedereen, en niet voor één medewerker in het bijzonder.
Door deze druk van de schouders te nemen komt er ruimte voor de belangrijke taken.
Medewerkers met te hoog verantwoordelijkheidsgevoel helpen
Door medewerkers met een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel te helpen, kunnen ook zij goed meedraaien binnen het bedrijf. Ze passen beter binnen het team en hun sterke punten kunnen effectief worden ingezet binnen het proces.
Vind je het lastig om met deze medewerkers in gesprek te gaan? Wij helpen je graag. Met onze trainingen leren wij je om een goede balans te vinden tussen werkdruk en ontspanning op de werkvloer. Want voorkomen is beter dan genezen.
Je leert het moment te herkennen waarop je in moet grijpen, om verdere stress en eventueel burn-out te voorkomen. Stressfactoren worden je duidelijk, waardoor je vroegtijdig actie kunt ondernemen. We leren je op de juiste manier een gesprek aangaan met je medewerkers, zodat jullie er beide beter uitkomen.
Wie zijn wij?
Meulenberg Training en Coaching ondersteunt, met een team van ervaren trainers, organisaties bij de preventie van stress en het (her)vinden van werkgeluk op de werkvloer. Onze trainingen zijn gericht op leidinggevenden binnen bedrijven. Een burn-out kost de organisatie al snel € 70.000.
Naast het financiële leed is het menselijk leed groot. Niet alleen voor de werknemer maar ook voor naaste collega’s die de klappen op moeten vangen. Voor je het weet zit je in een negatieve vicieuze cirkel.
Wil je een effectieve aanpak voor langdurig verzuim en het vergroten van werkplezier? (in plaats van continue brandjes te blussen). Wil je je dat we met je meedenken? In een meedenksessie denken we een uur met je mee. Onze ervaring is dat we de kern op tafel krijgen. De meedenksessie is geheel kosteloos, wij begrijpen ook dat je wilt weten met wie je te maken hebt.
Gerelateerde informatie
In onze kennisbank vind je honderden artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen:
