Wat is de invloed van stress op een hormonale disbalans? – Tips om onbalans te herstellen

Hormonale disbalans: Hormonen hebben een grote invloed op hoe jij je voelt. Een hormonale disbalans kan dan ook leiden tot allerlei klachten, van een gejaagd gevoel tot aan slaapproblemen. Maar wat zijn hormonen precies? En wat houdt een hormonale disbalans eigenlijk in? Ontstaat een hormonale disbalans door stress? Laten we dit eens dieper uitspitten:

In dit artikel lees je alles wat je moet weten over hormonen die uit balans zijn, de mogelijke oorzaken én oplossingen. We starten met het uitleggen waardoor de hormonale onbalans in je lichaam ontstaat:

Waardoor raken hormonen ontregeld?

Wanneer er gevaar dreigt (bijvoorbeeld spanning, een emotionele gebeurtenis, een ongeluk) maakt je lichaam naast een hoop adrenaline aan om te kunnen vechten of vluchten. Je lichaam staat op scherp om te kunnen reageren. Gelukkig maar, het scheelt je een hoop leed!

Maar naast adrenaline maakt het ook razendsnel een ander stofje aan: endorfine. Dit is een verdovend middeltje waardoor je minder geestelijke of lichamelijke pijn ervaart. Tevens helpt endorfine bij het herstel van wonden, en geeft je een gelukkig, rustig gevoel. Endorfine kan je gelukkig laten voelen zelfs als je gewond bent. Visualiseer eens het voorbeeld van een moeder die met een gebroken been haar kindje ligt te troosten na een ongeluk.

Chronische stress

Bij chronische stress, blijft je lichaam continue het stofje cortisol aanmaken totdat het uitgeput is. Dit kent een negatief domino-effect: Een uitputting die leidt tot een productiestop.

De gevolgen:

• Meer pijn
• Sneller pijn
• Depressieve gevoelens
• Concentratieproblemen
• Je vindt niks meer leuk
• Moeite om te onthouden (cortisol neemt de rol van endorfine deels over, waardoor de hersenen niet meer gestimuleerd worden dingen te onthouden. Je lichaam zit in een vecht-vlucht modus)
• Slaapproblemen (inslapen en doorslapen)
• Burn-out (cortisol = stresshormoon neemt de functie van endorfine over. Cortisol put je lichaam uit)

Stress en chronische stress zijn hierdoor één van de belangrijkste oorzaken van hormonale disbalans.

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn stofjes die worden aangemaakt op verschillende plekken in je lichaam zoals je eierstokken of zaadballen, bijnieren en schildklier. De hormonen helpen dan ook bij verschillende lichaamsfuncties en processen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de vrouwelijke hormonen die betrokken zijn bij de menstruatie, zwangerschappen en de overgang en mannelijke hormonen die zorgen voor de aanmaak van spermacellen. Daarnaast hebben je hormonen onder andere invloed op je stofwisseling, spijsvertering en orgaanfuncties. Tot slot spelen hormonen een grote rol bij je gedrag en emoties.

Zo zorgt stress er bijvoorbeeld voor dat er extra adrenaline en endorfine wordt aangemaakt in je lichaam. Hierdoor ben je in staat om in gevaarlijke situaties adequaat te reageren. Adrenaline zorgt ervoor dat je klaar bent om te vechten of te vluchten, terwijl endorfine als een soort verdovend middel werkt. Door de endorfine voel je je rustiger en gelukkiger, zelfs als je gewond zou zijn. Je voelt namelijk minder pijn. Endorfine wordt dan ook wel een natuurlijke morfine genoemd.

Hoe ontstaat hormonale disbalans?

Een hormonale disbalans betekend dat je te weinig of juist te veel van bepaalde hormonen aanmaakt. Deze hormonale disbalans kan ontstaan door verschillende factoren. Zo krijgen veel mensen last van hormonen die uit balans zijn tijdens bijvoorbeeld de puberteit, menopauze of penopauze, maar ook bepaalde externe factoren of hormonale ziekten kunnen een rol spelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het gebruik van hormonale medicijnen zoals de anticonceptiepil of hormonale ziekten zoals PCOS. Daarnaast kunnen bepaalde voedingsstoffen en stress bijdragen aan een hormonale disbalans.

In bijvoorbeeld vet, geraffineerde koolhydraten en suiker zitten endorfines verwerkt. Dit zorgt ervoor dat je je na een reep chocolade even vrolijker en energieker zult voelen. Helaas is dit effect wel maar tijdelijk, waarna je lichaam om meer zal vragen. Deze drang naar bepaalde voedingsstoffen kan op zijn beurt weer leiden tot gezondheidsproblemen zoals overgewicht.

Bovendien maakt je lichaam bij overgewicht ook weer minder endorfines aan, wat een andere oorzaak van de hormonale disbalans kan zijn of de disbalans juist in stand houdt. Een andere belangrijke oorzaak van een hormonale disbalans is chronische stress. Bij chronische stress maakt je lichaam constant endorfine aan, net zolang tot je lichaam uitgeput is. Ook hierdoor raken je hormonen dus uiteindelijk uit balans en zal je verschillende klachten ondervinden.

Hoe kom je weer in balans?

Om je hormonen weer in balans te krijgen is het belangrijk om te kijken naar de oorzaak van je hormonale disbalans. Komt dit bijvoorbeeld door een natuurlijke oorzaak of ziekte zoals de overgang of een schildklierafwijking, of komt het door een externe oorzaak zoals stress of medicijnen? Uiteraard kan het ook een combinatie van beide zijn. Zodra je de oorzaak weet kun je het probleem aanpakken en kan het herstel van stress uit je lichaam beginnen. Probeer bijvoorbeeld gezonder te leven door een gezond en gevarieerd dieet aan te houden en te zorgen voor voldoende slaap, beweging en ontspanning.

Tijdens het slapen geef je je lichaam én hormoonhuishouding de kans om te herstellen. Tijdens het sporten maakt je lichaam extra endorfine aan, wat weer een gunstig effect heeft op het in balans brengen van je hormonen. Ook cortisol, een hormoon dat wordt aangemaakt in de bijnieren tijdens het sporten, voorkomt een uitputting van je hormonen.

Lees ook: sporten tegen stress

Tijdens ontspannende activiteiten zoals het beoefenen van een leuke hobby of mediteren zullen de niveaus van de cortisol bovendien normaliseren. Mocht je vermoeden dat overgewicht een oorzaak van je hormonale disbalans is, volg dan absoluut geen crashdieet. Eenzijdige en te weinig voeding kan namelijk weer leiden tot een hormonale disbalans.

Onthoud dus dat je altijd goed voor jezelf en je lichaam moet blijven zorgen. Vermijd suikers, vet, geraffineerde koolhydraten, cafeïne, roken en alcohol en kies voor een zo gezond mogelijke levensstijl als je je hormonen in balans wilt krijgen en houden.

Lees ook: Meer ontspanning krijgen

Kunnen zowel mannen als vrouwen last hebben van hormonale disbalans?

Zowel mannen als vrouwen kunnen last hebben van hormonen die uit balans zijn. Bij vrouwen is het probleem vaak wat bekender, omdat zij hier onder andere tijdens de menstruatie (denk hierbij aan PMS), zwangerschap en menopauze last van kunnen hebben. Echter kunnen mannen last krijgen van een zogenoemde penopauze. De penopauze wordt in de volksmond vaak een midlife crisis genoemd.

Daarnaast kunnen zowel mannen als vrouwen last hebben van andere oorzaken van een hormonale disbalans zoals overgewicht, stress en een ongezonde levensstijl. Daarnaast kunnen zowel mannen als vrouwen last hebben van hormonale afwijkingen of ziektes zoals bijvoorbeeld problemen met een te trage of te snelle schildklier, een bijnieruitputting of diabetes.

Wat is de rol van stress op je hormonen?

Zoals al eerder kort genoemd heeft stress een grote invloed op je hormonen. Bij te veel stress wordt de aanmaak van endorfine namelijk uitgeput. Endorfine zorgt er normaal gesproken voor dat je je rustig en gelukkig voelt, dus zodra dit stofje niet voldoende wordt aangemaakt of op raakt kan juist het tegenovergestelde gebeuren. Dit komt mede doordat het hormoon cortisol deze functie overneemt.

Cortisol zorgt ervoor dat je lichaam in een soort overlevingsstand gaat, en put je lichaam dan ook zowel fysiek als mentaal uit. Mensen met een tekort aan endorfine hebben dan ook vaak last van een gejaagd gevoel, depressieve gevoelens, pijn, concentratieproblemen, slaapproblemen en een slechter geheugen. Helaas zijn chronische stress en een burn-out veelvoorkomende problemen. Het is dan ook belangrijk om dit te proberen te voorkomen door stress te vermijden en zo gezond mogelijk te leven.

Lees ook de symptomen die horen bij burnout

Kun je testen of je hormonen uit balans zijn?

Als je veel van eerdergenoemde klachten hebt, dan is de kans groot dat je hormonen inderdaad uit balans zijn. Om dit zeker te kunnen weten kun je een speciale test laten uitvoeren, maar aangezien dit een ingewikkeld en kostbaar onderzoek is zal je arts hier niet zo gauw naar verwijzen tenzij er een medische reden voor is. Voorbeelden van medische redenen hiervoor zijn onder andere het vermoeden dat je onvruchtbaar bent, diabetes en schildklierafwijkingen.

Als je hier geen last van hebt is het beter om eerst te proberen je levensstijl aan te passen. In veel gevallen is een ongezonde levensstijl en/of te veel stress namelijk de oorzaak van een hormonale disbalans. Uiteraard kun je wel altijd advies aan je arts vragen. Hij kan je eventueel doorverwijzen, of op weg helpen naar een gezonde levensstijl.

Kun je een hormonale disbalans behandelen?

Of een hormonale disbalans te behandelen is met medicijnen of een andere behandelmethode is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bezoek bij twijfel dan ook altijd een arts en kijk op welke vlakken jij eventueel gezonder kan gaan leven. Want naast dat stress en een ongezonde levensstijl tot een hormonale disbalans kunnen leiden, brengen ze ook nog een hoop andere gevaren voor je gezondheid met zich mee.

De rol van endorfine

Endorfine wordt wel de natuurlijke morfine genoemd. Een pijn dempend middel dat ervoor zorgt dat je je gelukkiger voelt. Tijdens lichaamsbeweging (hardlopen/ fietsen etc) wordt endorfine aangemaakt, wat ervoor zorgt dat je na lichaamsbeweging vaak een heel rustig en ontspannen gevoel hebt.

Wanneer endorfine door je lichaam raast, ziet de wereld om je heen er opeens een heel stuk mooier uit. Je voelt je gelukzalig en je weet zeker dat je de hele wereld aan kunt. Ook door het eten van o.a. suiker, vetten, chilipepers en chocola worden er endorfines aangemaakt in je lichaam.

Fabrikanten spelen hier handig op in en maken hun producten zo, dat je er een goed gevoel bij krijgt. Maar deze suiker en vetrijke voedingsmiddelen zorgen voor een gelukmoment op een heel korte termijn. Daarna zou je het weer moeten aanvullen met nieuw suiker en vetrijk eten. Uiteindelijk zorgt dit voor overgewicht, waardoor het lichaam van nature minder endorfine aanmaakt.

Om een hormonale disbalans te herstellen, kun je dus het beste aan de slag met een gezonde, stressvrijer bestaan:

Hormonale disbalans oplossen (tips)

Last van pijn, depressieve gevoelens, concentratieproblemen en slaapproblemen? Vind je daarnaast niks meer leuk en kost het je moeite om te concentreren? Grote kans dat je hormonaal evenwicht uit balans is. Vaak is stress de boosdoener van deze onbalans.

Om beter om te kunnen gaan met de druk van alledag hier de meeste effectieve tips

Slaap voldoende

Ga op tijd naar bed. Zorg voor minimaal 8 uur slaap per nacht, maar begrijp dat je lijf tijdens herstel meer rust nodig heeft. 9 a 10 uur is dan niet vreemd. Als dit je ’s nachts niet lukt, zorg dan voor een powernap tussen de middag bijvoorbeeld. Uit onderzoek blijkt dat powernaps van 10 minuten al een zeer nuttig resultaat hebben op de gezondheid en het herstel van het hormonaal stelsel.

Anita schrijft: omdat ik er niet in slaagde voldoende te slapen tijdens mijn burn-out, ben ik op een gegeven moment een vast schema gaan hanteren: om 22.00 uur naar bed, en niet voor 07.00 uur eruit. Zo kreeg ik uiteindelijk de knop om van ziek worden naar herstel.

Neem bovendien geen alcohol als slaapmuts. Uiteindelijk beïnvloedt dit negatief je diepe slaap waarin je herstelt.

Zorg ervoor dat je je slaap voorbereidt: doen geen stevige work-outs voordat je naar bed wilt, en kijk geen spannende films, of moeilijke documentaires. Breng je lijf en geest in een rustige toestand voordat je gaat slapen.

Beweeg!

Ga erop uit! Beweeg, bij voorkeur in een mooie omgeving, maar als dat niet lukt, de deur uit, en ga bewegen. Als hardlopen of fietsen niet wil, wees dan dubbel tevreden met een rondje wandelen, want zeker is: van binnen stilzitten is nog nooit iemand beter geworden!

Bewegen zorgt voor balans in je hormoonhuishouding. Het maakt endorfine aan, waardoor je je gelukkig voelt, het reguleert hierdoor de aanmaak van cortisol waardoor je een totale, hormonale uitputting voorkomt.

Tevens zorgt bewegen dat je je lichamelijk moe voelt, waardoor je weer lekker kunt slapen.

Bewegen vraagt om een zekere discipline: Ook als het regent, koud is, te warm is, is het goed om (aangepast aan de omstandigheden) te blijven bewegen. Om van bewegen een gewoonte te maken is het goed om minimaal een half jaar lang, je trainingsschema vast te houden. (dit geldt ook voor je wandelschema)

Voeding

Om balans te krijgen in je hormoonhuishouding is gezonde voeding onmisbaar. We zien we wel veel (vaak negatieve) gevolgen van extreem diëten en afvallen. Veel diëten zijn gebaseerd op enkelzijdige voeding (alleen eiwitten of alleen koolhydraten). Het lichaam slaat altijd op, waar voorheen een tekort aan was. Dus na een periode van een tekort (onbalans) in voeding, zal het lichaam altijd op gaan slaan (en dus in gewicht aankomen) waar een tekort aan was. Het jo-jo-en is begonnen.

Een gevarieerd eetschema, met voldoende vezels, en groene groenten wordt aanbevolen om een gezonde hormonale balans te krijgen. Drink daarnaast voldoende water, en wees voorzichtig met alcohol en koffie.

Als je graag wilt afvallen bedenk dan: Als je minder binnenkrijgt dan dat je verbrandt, val je af. Een crashdieet valt niet onder een gezonde balans, en verstoort je hormoonhuishouding, waarbij een gezonde voeding die juist versterkt

Ja ik herken mijn situatie, wat nu?

Als je vermoed dat je een hormonale disbalans hebt, kunt je inschrijven voor de nieuwsbrief. Je krijgt dan elke vrijdag tips om beter om te gaan met stress en vermoeidheid. Je kunt ook het E-Book downloaden om je slaap te verbeteren. Waarschijnlijk kun je het beste aan de slag gaan met de oorzaken van jouw stress.