Omgaan met emoties van collega’s: Het is voor leidinggevenden vaak een uitdaging om goed om te gaan met emoties op de werkvloer. Deze emoties lijken namelijk vaak bijzonder onvoorspelbaar en grillig. Toch kun je als leidinggevende vaak meer (goed) doen dan je denkt.

En je hoeft geen psycholoog te zijn! Als je goed reageert op de gevoelens van je werknemers, zal dat resulteren in meer motivatie en betere prestaties. Welke basisemoties zijn er? Hoe kun je die herkennen en er goed mee omgaan?

Sterke emoties door stress en burn-out

Ieder mens is anders. Daarom toont ieder mens op een andere manier emoties. Klachten als burn-out en stress kunnen daarom verschillende soorten emotionele buien veroorzaken bij werknemers. Een burn-out leidt namelijk niet alleen tot lichamelijke uitputting, maar vooral ook tot volledige mentale en emotionele uitputting.

Een periode van stress of een burn-out kan zorgen voor allerlei negatieve emoties: angst, zich onbegrepen voelen, frustraties, of voor sommige mensen zelfs depressieve gevoelens. Bovendien kan een persoon met burn-outklachten op lange termijn bewust of onbewust afstand nemen van andere mensen. Dat leidt weer tot andere emoties, zoals eenzaamheid.

Zelfverdedigingsreactie

Emotionele burn-outklachten kunnen ook leiden tot spontane emotionele buien. Zo kan een persoon zomaar in huilen uitbarsten bij het zien van een emotioneel filmpje of bij negatief nieuws op de werkvloer. Deze buien ontstaan vaak doordat het lichaam signalen afgeeft dat er iets aan de hand is. Dit is een soort zelfverdedigingsreactie.

Deze signalen zijn bij iedereen anders en veroorzaken daarom ook verschillende reacties. De reacties zorgen op hun beurt voor verschillende klachten. Zo heeft de een eerder last van slaapproblemen, en bij iemand anders komt het tot uiting in huilbuien of eetproblemen.

Omgaan met de basisemoties

Het is belangrijk dat je als leidinggevende tactvol met burn-outklachten van je werknemers omgaat. Het is bijvoorbeeld belangrijk om emoties niet alleen te herkennen, maar ook te erkennen. Veelvoorkomende emoties, ook wel de basisemoties, zijn: vreugde, angst, verdriet, woede, walging en verbazing.

Zorg dat je deze emoties leert herkennen en reageer tactvol en gepast. De een is bijvoorbeeld vaker angstig, terwijl de ander eerder vrolijk is. De basisemoties gaan vaak gepaard met lichamelijke reacties zoals zweten, trillen, hartkloppingen of een bepaalde mimiek. Leer de emoties bij jouw werknemers herkennen. Probeer de emoties bespreekbaar te maken en van elkaars manier van uiten te leren.

Vreugde

Bij een burn-out ontbreekt het iemand vaak volledig aan levenslust en vreugde. Vreugde is een positieve emotie en belangrijk op elke werkvloer. Regelmatig lachen is dan ook een belangrijk kenmerk van vreugde op de werkvloer en van een positieve werkomgeving. Echter, iemand die regelmatig lacht hoeft niet altijd vrolijk te zijn.

Vreugde kan een verraderlijke emotie zijn. Werknemers verschuilen zich achter deze emotie uit schaamte voor de werkelijke emoties zoals angst of verdriet. Maak vreugde bespreekbaar en vraag bijvoorbeeld regelmatig of de werknemer tevreden is. Verheugt hij of zij zich op dingen, is hij of zij blij en enthousiast over bepaalde zaken op de werkvloer?

Angst

Angst is een belangrijke emotie bij een burn-out. Een burn-out wordt namelijk voornamelijk veroorzaakt door een gevoel van angst, en is bij een burn-out daarom vaak blijvend aanwezig. Over het algemeen is een gevoel van angst erg belangrijk. Het zorgt er namelijk voor dat we gevaarlijke situaties vermijden.

Als jagers en verzamelaars hadden we continu deze angst in ons lichaam nodig om weg te rennen van gevaar en aan te voelen wanneer een situatie gevaarlijk werd. Angst is dus een lichamelijk afweermechanisme tegen gevaar. Luister daarom goed naar deze gevoelens.

Tegenwoordig leven we met veel minder gevaar en minder dreiging. Soms kunnen nog steeds fel en alert reageren op situaties wanneer dit in principe niet hoeft. Het is van belang om te blijven luisteren naar deze emotie. Angst zie je vaak terug wanneer mensen een te hoge prestatiedruk voelen, een angst om te falen.

Of wanneer werknemers het lastig vinden om met een deadline om te gaan. Het is belangrijk dat deze angst besproken wordt en dat er open over gepraat kan worden. Door de emotie te herkennen en er open over te praten, kun je beter inzien waar het gevoel vandaan komt en of het voorkomen kan worden.

Verdriet

Verdriet is een emotie die dominant naar boven komt tijdens teleurstelling, rouw of bijvoorbeeld na een ongeluk. Toch hoeft verdriet niet altijd een negatieve emotie te zijn. Het kan ook een positieve emotie zijn wanneer je verdriet deelt met andere. Huilen is een belangrijke manier om verdriet te uiten.

Huilen kan je verdriet verlichten. Wanneer je huilt, stoot je lichaam het hormoon cortisol uit. Dat is een stresshormoon dat het lichaam helpt om te gaan met stressvolle situaties. Elke traan minder draagt dus bij aan een beter stressniveau in je lichaam. Maak verdriet bespreekbaar met je werknemers en probeer een huilbui van een ander niet te ontmoedigen.

Woede

Woede oftewel boosheid is een negatieve emotie die vaak voorkomt op de werkvloer. Een sterk gevoel van ongenoegen, afgunst, competitie, of jaloezie zorgt vaak voor boze gevoelens. Boosheid is niet altijd eenvoudig te herkennen en wordt op verschillende manieren en intensiteiten geuit.

Boosheid kan bijvoorbeeld variëren van lichte irritatie tot furieuze woede. Hoewel woede een negatieve emotie is, betekent dit niet dat deze niet getoond mag worden. Maak woede bespreekbaar en creëer een omgeving waarin deze tot uiting kan komen. Vraag werknemers wat tot prikkelingen of irritaties kan leiden en leer hoe jouw werknemers deze emoties uiten.

Kroppen ze woede op, verschuilen ze het achter een lach, of uiten ze het bij een ander? Maak het bespreekbaar en voorkom het onnodig negeren van woede of een heftige uitbarsting van woede.

Walging

Een emotie als walging kan ook voorkomen op de werkvloer. Walging kan bijvoorbeeld plaatsvinden wanneer een medewerker iets volledig tegenstaat. Iets gaat bijvoorbeeld in tegen de cultuur van die persoon of iemand ervaart afschuw door de manier waarop een persoon handelt. Een gevoel van lichte tegenzin of afkeer kan op lange termijn leiden tot walging.

Hoewel deze emotie vaak duidelijk te herkennen is aan de gezichtsuitdrukking, is het belangrijk om het bespreekbaar te maken. Heeft een werknemer wekelijks of zelfs dagelijks te maken met afschuw of doet hij werkzaamheden met tegenzin? Dan kan dit ervoor zorgen dat werkzaamheden hem tegen gaan staan en voor afweer zorgen.

Verbazing

Bij verbazing of verrassing denken we misschien niet meteen aan een negatieve emotie. Toch zorgt verbazing vaak voor negatieve emoties met negatieve gevolgen. Veel mensen houden nou eenmaal niet van onverwachte gebeurtenissen. Een werknemer kan zomaar voor een onaangename verrassing komen te staan tijdens een vergadering, presentatie of tijdens een een-op-een-gesprek.

Een overdonderend gevoel of een plotselinge opmerking kunnen zorgen voor een mond vol tanden. Geef je werknemers de tijd en de ruimte om daar op zijn of haar eigen tempo weer vanaf te komen. Help je medewerkers een handje door de verbazing, de onverwachte klap of het overdonderde nieuws te benoemen. Erken dat dit wellicht onverwacht of onaangenaam kan zijn.

Hoe moet je reageren op een emotionele uitbarsting?

Wanneer een werknemer kampt met burn-out- of stressklachten, kan deze persoon zomaar tot een emotionele uitbarsting komen. Tijdens zo’n emotionele uitbarsting komen de basisemoties vaak naar boven. Elk persoon is anders en zal een emotionele uitbarsting anders ervaren en uiten. Vaak komt het van iemand van wie je het niet snel zou verwachten.

Deze persoon heeft bijvoorbeeld jarenlang emoties opgekropt en heeft nooit goed leren omgaan met het uiten van zijn of haar emoties. Wat moet je doen wanneer een persoon bijvoorbeeld spontaan beginnen te lachen, huilen of schreeuwen? Voor een leidinggevende is het reageren op een uitbarsting niet altijd even makkelijk. Er zijn wel een aantal dingen waar je op kunt letten. Let bijvoorbeeld op de volgende dingen:

• Probeer altijd kalm te blijven

Probeer kalm te blijven wanneer een werknemer een emotionele uitbarsting heeft. Leg de emoties niet bij jezelf neer en probeer op een gezonde emotionele afstand te blijven.

• Erken de emotie

Vraag hoe de persoon zich voelt en of hij of zij kan uitleggen wat de oorzaak is. Vraag bijvoorbeeld ‘Wat maakt je nu zo verdrietig?’ Soms zijn emoties onbewust en staan mensen er niet bij stil wat nu daadwerkelijk de oorzaak is van het probleem. Pas wanneer je weet wat wellicht de (belangrijkste) oorzaak is, kun je helpen om een oplossing te vinden.

• Reflecteer de situatie op jezelf

Hoe zou je zelf het liefst behandeld willen worden op dat moment? Stel jezelf die vraag wanneer een werknemer tot een uitbarsting komt.

• Emotionele uitbarstingen zijn informatiebronnen

Ze geven je een duidelijke hint over behoeftes die de werknemer heeft, wat hij of zij nodig heeft. Vraag andere werknemers of zij dit wellicht ook ervaren en leer van elkaars input.

• Geef goed je grens aan

Gaat een werknemer echt te ver in zijn of haar uitbarsting, laat dit dan merken door duidelijk aan te geven waar jouw grens ligt. Geef bijvoorbeeld aan wat voor effect de boosheid, verdriet of woede op jou heeft en wat het met jou doet op dat moment.

• Bied hulp

Er zijn tal van redenen waardoor een persoon tot een emotionele uitbarsting kan komen. Erken de ernst van het probleem en maak het eventueel bieden van hulp bespreekbaar. Vraag wat de werknemer fijn vindt en werk samen aan een mogelijk plan tot verbetering.

Bedenk dat een emotionele bui een diepere oorzaak heeft

Het is niet altijd gemakkelijk de oorzaak van een emotionele bui te herkennen. Soms is de bui het gevolg van jaren opeenstapelingen. Maar soms komt het voor een persoon volledig uit het niets. Het is niet de taak van een leidinggevende om deze diepere oorzaken te achterhalen. Vaak gaat het om privézaken en gaat het verder dan alleen problemen op de werkvloer.

Respecteer de privacy van jouw werknemers en bied professionele hulp van buitenaf aan. Je kunt bijvoorbeeld voorstellen om een buitenstaande coach of therapeut in te schakelen of je kunt aanbieden om geregeld met de werknemer te spreken als hij of zij dat prettig vindt. Forceer niets en probeer zoveel mogelijk begrip te tonen. Je weet immers nooit wat een persoon heeft doorgemaakt of momenteel doormaakt.

Gerelateerde informatie

In onze kennisbank vind je honderden artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen:

• Time management op de werkvloer, help werknemers hun tijd beter gebruiken
• Interne mobiliteit en de gevolgen voor stress, werkplezier en duurzame inzetbaarheid
• Conflicten op de werkvloer effectief oplossen