Eenzaamheid door stress en burn-out: Verantwoordelijkheden op het werk, een familie die onderhouden moet worden, en nog tal van bijkomende zaken; allemaal samen veroorzaken ze al snel een gevoel van overweldiging, waar velen in de huidige maatschappij moeilijk meer overweg kunnen. En dat is begrijpelijk.

Het begrip burn-out klinkt dan wel als een of andere zeldzame aandoening waar weinigen last van hebben, het tegendeel is waar. Heel wat mensen kampen na jaren van chronische stress met een gevoel van futloosheid, dat niet opgelost kan worden met een weekje vakantie. Het uiteindelijke resultaat is eerst stress en dan vaak een burn-out.

Eenzaamheid en stress

Steeds meer mensen in de wereld voelen zich eenzaam om verschillende redenen. Sommigen hebben geen vrienden om leuke momenten mee te delen. Anderen hebben een hectisch leven en hebben daardoor geen tijd voor sociale contacten. En ouderen voelen zich bijvoorbeeld eenzaam vanwege het gemis aan hun familie.

Mensen zijn van nature sociale wezens. Daarom hebben we sociaal contact nodig. Als we met anderen zijn geeft dat een goed gevoel over onszelf en het geeft ons zelfvertrouwen. Maar als je veel alleen bent en je eenzaam voelt, kun je stress ervaren en dat kan op de lange termijn ernstige gevolgen hebben voor je fysieke en mentale gezondheid.

De gevolgen van eenzaamheid

Een lange periode in een sociaal isolement verkeren of je een lange tijd eenzaam voelen, heeft effect op je lichaam. Je lichaam maakt dan een grotere hoeveelheid van het stresshormoon cortisol aan. Een te grote hoeveelheid van dit hormoon in je lichaam kan je groei belemmeren en het regeneratieproces van neuronen in de weg staan.

Wetenschappers van de afdeling psychologie aan de Amerikaanse Princeton-universiteit kwamen tot deze conclusie bij het observeren van twee groepen ratten. De ratten in de eerste groep leefden als groep samen en de ratten van de tweede groep leefden van elkaar geïsoleerd.

In de kooi werd een looprad geplaatst en als gevolg van de stress en alertheid tijdens het rennen verhoogde het corticosterongehalte van de ratten. De onderzoekers merkten op dat de ratten die alleen waren uiteindelijk een hoger corticosterongehalte hadden waardoor er minder nieuwe neuronen in de hersenen werden aangemaakt.

Bovendien verhoogt eenzaamheid het risico op dementie. In Nederland werd een onderzoek gehouden onder Amsterdamse ouderen zonder dementie. Na drie jaar bleek dat degenen die zich eenzaam voelden 1,64 keer zo vaak dementie hadden ontwikkeld dan degenen die zich niet eenzaam voelden.

Eenzaam en onbeschermd voelen

Een ander gevolg voor de gezondheid is dat mensen die zich eenzaam voelen, zich tegelijkertijd ook onbeschermd kunnen voelen. Dit onbeschermde gevoel uit zich in dezelfde alertheid als iemand die gestrest is. Hierdoor kun je moeilijk in slaap komen of maar licht slapen en vaak wakker worden. Je hebt het gevoel dat er elk moment iets kan gebeuren.

Naast de lichamelijke gevolgen van je eenzaam voelen, kan het uiteraard ook emotionele gevolgen hebben. Mensen die eenzaam zijn, hebben vaker depressieve klachten dan mensen die dat niet zijn. Ook suïcidale gedachten gaan vaak samen met eenzaamheid. Vanwege deze emotionele gevolgen van eenzaamheid raken eenzame mensen sneller verstrikt in verslavingen, zoals aan alcohol of drugs.

Het verband tussen eenzaamheid en een burnout

Het klinkt op het eerste zicht misschien een vreemde associatie: eenzaamheid en burn-out. Vaak wordt een burn-out immers veroorzaakt door een tevéél aan verantwoordelijkheden, terwijl dat bij eenzaamheid het tegengestelde lijkt te zijn. Met de nadruk op lijkt.

Wie aan een burn-out lijdt, heeft immers vaak te maken met eenzaamheid, en wel om verschillende redenen. Wat het verband tussen beide begrippen precies inhoudt, is een vraag die een duidelijk antwoord verdient.

Van sociaal naar eenzaam

Het gevaarlijke aan een burn-out is eigenlijk vooral dat de persoon in kwestie het niet ziet aankomen. Vaak wordt er ondanks subtiele signalen van het lichaam en de geest toch verder gewerkt, op basis van de overtuiging dat het ‘allemaal wel zal overgaan’. Meestal komt men pas tot inzicht als het al te laat is.

De eenzaamheid die met een burn-out gepaard gaat, wordt dan ook veroorzaakt door deze plotse uitval van sociale bezigheden, en zelfs interesse in andere mensen. De persoon geraakt geïsoleerd van de buitenwereld, en dat in een korte tijd. Dit maakt het een uitdaging voor die persoon om zich aan de nieuwe, minder productieve omstandigheden aan te passen – wat het natuurlijk nog moeilijker maakt.

Wij hebben een uitgebreid artikel voor je klaarstaan over de symptomen van een burn-out. Hierin gaan we in alle op symptomen en bijbehorende klachten.

In de steek gelaten door collega’s en vrienden

Daarbij zorgt een burn-out er ook vaak voor dat mensen minder in contact komen te staan met mensen op het werk, zoals collega’s, de baas, of zelfs familie en vrienden. Vaak hebben mensen hierdoor het gevoel niet meer belangrijk te zijn, wat het herstel van de burn-out natuurlijk ook niet ten goede komt.

Collega’s zitten nog volop in de routine van hun werk en familie, waardoor de persoon in kwestie het gevoel heeft achterop te blijven. En dat is geen positieve zaak, zeker als er sprake is van een intens gevoel van overweldiging.

Sociaal contact is onmogelijk

Vaak is het probleem echter niet dat mensen met een burn-out geen actie willen ondernemen – ze zijn er gewoon niet toe in staat. Zo is het voor hen heel moeilijk om contact te zoeken met andere mensen, en al zeker om dit te onderhouden; de energie is er gewoon niet. De sociale kring wordt steeds kleiner en moeilijker te behouden, waardoor het reeds aanwezige gevoel van eenzaamheid nog groter wordt.

Alles kost moeite

Ten slotte maakt een burn-out het voor de persoon in kwestie erg moeilijk om zaken te ondernemen, wat dat ook mag inhouden. In sommige gevallen zijn zelfs alledaagse bezigheden, zoals naar de winkel gaan, een hele uitdaging die alle energie opslokt. Eigenlijk gaat dit een beetje verder op het vorige puntje, en dat houdt in dat sociale activiteiten ondernemen (wat ook energie vraagt) gewoon niet meer mogelijk is.

Zowel de geest als het lichaam kunnen de motivatie en energie niet meer vinden om iets te doen, en dat creëert natuurlijk een nog negatievere vicieuze cirkel. Het gevolg is dat de eenzaamheid en het gevoel afgesneden te zijn van de wereld, toeneemt. Daar op inspelen is dan ook van essentieel belang om de burn-out tegen te gaan.

De kracht van alleen zijn

Hoewel eenzaamheid bij burn-out een zeer negatieve uitwerking heeft, heeft alleen zijn ook voordelen. Als belangrijk ingrediënt in het herstel van een burn-out wil ik daarom graag het alleen zijn belichten. Het alleen-zijn is op twee manieren op te vatten en uit te leggen. Beiden hebben zijn kracht en meerwaarde in het herstel: Het alleen-zijn in de vorm van zitten, liggen, staan en alleen maar te “zijn” en het meer letterlijke alleen zijn. De kracht van beiden zal ik hieronder benoemen en toelichten.

Alleen- zijn kun je ook uitleggen dat je er gewoon mag zijn. Er mag zijn om wie je bent. Lees daarover dit artikel: Er niet mogen zijn bij burn-out.

De drie voordelen van alleen zijn. Hiermee bedoel ik het letterlijke alleen zijn; een weekendje of dagen alleen weg, een lange wandeling, fietstocht, schaatstocht (lang geleden), thuis zonder iemand of iets anders waarbij je alleen bent.

Emoties verwerken

Vaak speelt er bij een burn-out onverwerkt verdriet mee. Dit verdriet wegstoppen kost erg veel energie. Dit zijn processen waar we ons niet bewust van zijn. Wanneer neem je nog de tijd om eens een stuk muziek op te zetten wat je raakt. Of wanneer keek je foto’s van vroeger, waarbij de tranen in je ogen sprongen?

Een weekend of een paar dagen alleen op pad kan helpen om bij dit gevoel te komen. Mocht je nog erg wankel zijn, ga dan met iemand die je geen energie kost en waarbij je de rust in je zelf kunt zoeken. Of zorg dat je geregeld even met iemand belt.

Terug naar de essentie

Een mens zit vast in verschillende rollen. Je bent ouder, partner, werknemer, baas, kind, vriend en noem ze maar op. Al deze rollen maken dat je gemakkelijk van jezelf verwijdert raakt. Wie ben jezelf nog? Wat zijn je drijfveren? Wat is jouw weg in dit leven? Een antwoord op deze vragen zal je gemakkelijker vinden als je even los bent van al je rollen.

Loskomen van alles

Wie kent het gevoel nog van echt alleen zijn? Even los van alle prikkels om je heen? Even los van alle eisen en alle verwachtingen? Niet om uit te zoeken wat je drijfveren zijn, maar gewoon om helemaal tot jezelf te komen.

Eenzaamheid bij burnout

Met deze blog wil ik niet beweren dat je door alleen-zijn of alleen te zijn kunt herstellen. Het is heel belangrijk om je onder de mensen te bewegen en je verbonden te voelen met anderen. Wat ik wil aangeven is dat het in veel gevallen belangrijk is om jezelf aan te kijken en om weer contact te krijgen met jezelf. Dit contact  met jezelf kun je ook krijgen in gesprekken met anderen, maar het alleen zijn kan zeker helpend hierin zijn.

Om het kracht bij te zetten wil ik bij beide vormen van alleen zijn een persoonlijk voorbeeld noemen. Dit om aan te geven hoe het bij mijzelf gewerkt heeft. Wat bij mijzelf gewerkt heeft hoeft voor een ander niet te werken natuurlijk. Maar in de theorie en in gesprekken met de vele mensen die ik tegen ben gekomen met gelijke klachten komen dezelfde verhalen terug.

Tot op het moment van vandaag zit ik nog steeds bij thuiskomst, alleen maar te zijn, op een vaste plek, mijn bakje thee te drinken. Dit moment gebruik ik om mijn eigen onrust, spanning, vermoeidheid te “onderzoeken”. Aan de hand van dit moment kan ik dan bepalen of ik rustiger aan moet leven en of ik momenten in moet plannen die mij energie geven. Vaardigheden die ik voor dit moment gebruik zijn ademhalingsoefeningen en de bodyscan.

Alleen zijn bij burnout

Tijdens mijn burn-out ben ik drie dagen alleen naar Deventer geweest. Ik wist dat dit voor mij helpend zou zijn, maar vond het aan de  andere kant ook erg eng. Ik vond via airbnb een zolderkamertje die voor twee nachten de mijne zou zijn. Tijdens deze dagen ging ik alleen eten, wandelen en zat ik uren alleen op het kamertje. Ik voelde steeds meer dat ik dichter bij mijzelf kwam, los van de afleiding van mijn gewone dagelijkse leven.

De emoties en huilbuien kon ik niet meer tegenhouden en ik merkte dat dit lucht gaf. Daarnaast kwam ik vele leuke mensen tegen. Mensen die ik tegenkwam en met wie ik het leuk had, gewoon, om wie ik was. Dit gaf mij zelfvertrouwen en de basis voor mijn “ik ben goed genoeg gevoel”. Zonder deze dagen was het mij niet gelukt om bij dit gevoel te komen.

Het “ik ben goed genoeg gevoel” is voor iedereen het basisgevoel voor een langdurig herstel van een burn-out. Soms kom je er zelf bij, soms heeft iemand hulp nodig van een naaste of een coach.

Eenzaamheid overwinnen

Gelukkig is er veel wat je kunt doen om dit gevoel van eenzaamheid te bestrijden. Als je alleen woont, heb je er dan weleens over nagedacht om een huisgenootje te zoeken? Span je in om de relaties die je hebt te onderhouden. Bel je vrienden en familieleden eens op en vraag hoe het met ze gaat.

Maak op je werk eens een praatje met je collega. En zoek gelegenheden om met nieuwe mensen in contact te komen. Is vrijwilligerswerk niet iets voor jou? Of neem bijvoorbeeld deel aan een groepsreis of ga naar sociale bijeenkomsten. Kijk of je jezelf bij activiteiten die zich voordoen aan een nieuw iemand kunt  voorstellen.

Maar wees ook vooral niet terughoudend om naar de huisarts of een psycholoog te gaan als je je al een lange tijd erg eenzaam voelt en het je niet alleen lukt om eenzaamheid de baas te worden. Durf om hulp te vragen. Het is erg belangrijk voor je welzijn dat je je blij en geliefd voelt.

Gerelateerde artikelen

• Wat zijn de oorzaken van een burn-out?
• Een opgeblazen buik door stress?
• Hartcoherentie tegen stress
• Hartklachten en hartkloppingen door stress

Hulp bij burn out en stress

Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is geen sinecure. Heb je ondersteuning nodig, dan kan je op onze hulp rekenen. Onze coaches zijn allemaal gespecialiseerd in jouw problematiek. Door hun jarenlange ervaring kunnen ze samen met jou werken aan jouw herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching heb jij je leven lang plezier!

Bekijk ons aanbod voor:

• Stress coaching
• Burn out coaching
• Ondernemerscoaching