Wat zijn hersengolven en wat is het verband tussen hersengolven en stress of een burn-out? Ons brein is, als onderdeel van het centrale zenuwstelsel, een belangrijke schakel om te kunnen denken. Ook gebruiken wij onze hersenen om te bewegen, dingen te onthouden en om onze zintuigen aan te sturen. Dit allemaal zaken die wij in ons dagelijks leven nodig hebben om goed te functioneren.
Heb je een burn-out of veel last van stress? Dan zou je kunnen zeggen dat bepaalde delen van je hersenen niet goed in balans zijn. Daarbij hebben we het over de hersengolven. We leggen je graag uit hoe dat in elkaar zit.
Wat zijn hersengolven?
Op het moment dat de verschillende delen van ons brein met elkaar communiceren, ontstaan er trillingen. Deze trillingen worden ook wel hersengolven genoemd. Het is dus een manier waarop je hersendelen onderling informatie doorgeven. De interne communicatie wordt door externe factoren beïnvloedt. Zo hebben zaken als stress, ontspanning en emotie invloed op activiteit in je hersenen.
Wil je dat wij je helpen?
Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.
Hoe kunnen hersengolven gemeten worden?
De activiteit in onze hersenen, de golven, meten we door middel van elektrische stromingen. Het is mogelijk om deze activiteit met een elektro-encefalografen (EEG) [1] te meten. Er wordt per seconde een trilling of een golf afgegeven. Deze trillingen drukken we uit in Herz (Hz).
Welke hersengolven zijn er?
Omdat het mogelijk is om de trillingen te meten, kunnen we ook bepalen dat er golven zijn die actief zijn en golven die minder actief zijn. De mate van activiteit heeft invloed op je gedrag. Een hoge activiteit zorgt er bijvoorbeeld voor dat je je goed kunt concentreren. Je bent je bewust van je omgeving en je reageert alert.
Op het moment dat er sprake is van een lagere activiteit in de hersenen, ben je vaak wat meer naar binnen gekeerd. Je aandacht richt zich op het verwerken van informatie, het nadenken of het onthouden van dingen. Je bent, kort gezegd, meer ontspannen, waardoor je dus meer ruimte hebt om tot rust te komen.
Er zijn verschillende soorten hersengolven, die allemaal hun eigen invloed hebben op je gemoedstoestand. Hierbij geldt dat hoe hoger de trilling is, hoe meer concentratie, of spanning je ervaart. Als het aantal Herz heel laag is, ben je dus zeer ontspannen. Een lagere activiteit leidt tevens tot het hebben van meer empathie.
Gamma-golven
De gamma golven zijn de golven van de hoogste categorie. We hebben het dan over 38 tot 80 Herz. Je hebt deze hoge trilling nodig als je actief aan het werk bent. Hieronder valt ook studeren, het oplossen van problemen of meerdere werkzaamheden tegelijk doen. De gamma-golven sluiten nauw aan bij de bèta-golven. Deze golven houden je brein daarbij ook alert, ze waarschuwen bij gevaar en zorgen dat je in staat bent daarop te reageren. Dat geeft je eigenlijk de kans te vechten of te vluchten.
Bèta-golven
De bèta golven hebben een frequentie tussen de 14 en 38 Herz. Ook deze golven worden gemeten als je geconcentreerd aan het werk bent. Je profiteert hiervan doordat je bewust je aandacht houdt bij je werkzaamheden. Bij een gezonde balans tussen de bèta golven en de andere golven ben je op de gewenste momenten actief. Maar je kunt ook ontspannen als dat nodig is.
Alfa-golven
Tijdens het ontspannen geven je hersenen alfa golven af. Deze hebben een trilling van 8 tot 14 Herz. Je aandacht richt zich niet op de buitenwereld, maar op je eigen bewustzijn. Dit is het moment waarop je nieuwe, creatieve ideeën opdoet. Met alfa golven richt je je meer op je intuïtie dan op het logisch denken. Je laat je fantasie de vrije loop en kunt gemakkelijker visualiseren. Je slaat eigenlijk een brug tussen het bewuste en het onderbewuste.
Thèta-golven
De thèta golven zijn actief tijdens de Rem-slaap, waarbij je meestal droomt. Het is ook mogelijk dat je hersenen thèta-golven afgeven als je niet slaapt. Dat gebeurt op momenten dat je ontspannen bent. Op zich is dat natuurlijk goed voor je creativiteit. Het kan echter ook zijn dat een te hoge aanwezigheid van thèta golven een averechts effect heeft. Dat betekent dat je niet goed in staat bent om je aandacht ergens bij te houden. Je bent aan het dagdromen of je verliest focus. De thèta-golven worden gemeten van 4 tot 8 Herz.
Delta-golven
De frequentie van de delta golven zijn het laagst, namelijk tussen de 0,5 en 4 Herz. Na je Rem-slaap val je in een diepe slaap. Dit is de ultieme ontspanning waar de delta golven waargenomen worden. Je doorloopt in je slaap verschillende stadia waarin je lichaam zich herstelt. Je bent niet de hele nacht even diep in slaap. Daardoor nemen de momenten dat de delta-golven gemeten worden af in de loop van de nacht.
Wat doet stress met onze hersenen en hersengolven?
De golven die het meeste van invloed zijn op hoe je je voelt, zijn de bèta-golven. Dit komt doordat je hersenen bij stress of een burn-out teveel van deze golven afgeven. Het gevolg is dat je niet meer helder kunt denken. Je raakt het overzicht kwijt, je gedachten blijven malen en je weet niet hoe je dit moet veranderen. Dit heeft ook gevolgen voor je concentratie, je kunt je steeds moeilijker focussen.
Hersengolven en burn-out
Op het moment dat je een burn-out hebt, geven de hersenen constant het signaal af dat er gevaar dreigt. Je kunt dus zeggen dat de gamma golven doorlopend actief zijn en de boventoon voeren. Doordat je het idee hebt dat je moet vechten of vluchten, is er geen ruimte meer om te ontspannen. En dat zorgt ervoor dat de andere golven geen mogelijkheid hebben deze staat van zijn te veranderen. In eerste instantie zal het nog niet duidelijk zijn, Maar houdt deze stresssituatie lang aan, bijvoorbeeld langer dan een half jaar? Dan hebben de gamma-golven de overhand en is er dus sprake van een burn-out.
Gratis e-book:
zo herken je
een burn-out
(Inclusief checklist)
Voorkom dat je energiereserves definitief leeg raken en je in een ernstige burn-out belandt met alle gevolgen van dien. Met dit e-book leer je de symptomen tijdig herkennen.
Hersengolven en het effect op ons lichaam
Bij stress merk je dat je niet meer in staat bent om je werk te doen, of om rustig na te denken. Dit heeft soms een burn-out tot gevolg. Zeker als de stress op je werk of in je privéleven te lang duurt. Een andere vorm van stress is natuurlijk angst. Ook gevoelens van angst leiden tot een verhoogde hersenactiviteit. Dit heeft tevens een verhoogd aantal bèta-golven als resultaat.
Wat de oorzaak ook is, of het nu een stresssituatie is die zich langzaam opbouwt of die zich direct voordoet. Deze bèta-golven zorgen er tevens voor dat je moeilijker in slaap komt. En weinig slaap is ook niet goed voor je gezondheid.
Het is de kunst om een goede balans te vinden en te houden tussen de verschillende golven. Op sommige momenten is het goed om de extra energie te hebben om een bepaald project op tijd af te maken.
Daarbij heb je uiteraard ook momenten van ontspanning nodig. Je wilt de boog niet altijd gespannen hebben. Want dan heb je geen ruimte om over nieuwe ideeën na te denken. Of je kunt geen persoonlijke aandacht aan je familie en vrienden besteden. Aan de andere kant kunnen teveel thèta-golven ervoor zorgen dat je te weinig onderneemt, omdat je nergens meer zin in hebt.
Wat kan goed ademhalen doen voor het beheersen van onze hersengolven?
Een goede ademhaling helpt bij het algehele ontspannen van je lichaam en geest. Op het moment dat je een oppervlakkige of snelle ademhaling hebt, is er geen sprake van ontspanning. Door bewust adem te halen en je hierop ook te concentreren, ben je hier wel toe in staat.
Deze bewuste handeling zorgt er niet alleen voor dat je beter naar je lichaam luistert. Het bijkomende, positieve effect is dat je door deze concentratie geen ruimte hebt voor andere, negatieve gedachten. En dat draagt ook weer bij aan de ontspanning. Je geeft bij de ademhaling ruimte aan je hersenen om de golven om te zetten. Hierdoor verlaag je bijvoorbeeld het aantal bèta-golven en val je eenvoudiger in slaap.
Wat kan meditatie doen bij herstel van stress?
Tijdens het mediteren ben je ook voor een groot deel bezig met een gecontroleerde ademhaling. Daarnaast zijn mediaties bedoeld om je tevens geestelijk te ontspannen. Hierbij geef je je hersenen de ruimte om de activiteit van de bèta-golven te verlagen en bijvoorbeeld de thèta-golven te stimuleren. Zo kom je geestelijk en lichamelijk weer helemaal in balans. Dit is mede doordat de thèta-golven de neurotransmitter GABA [2] produceren. Hierdoor neemt de overactiviteit in je hersenen af en ervaar je minder stress.
Andere methoden om hersengolven te beheersen
Ontspannen is het sleutelwoord op het moment dat je stress hebt. Dat is natuurlijk vaak gemakkelijker gezegd dan gedaan. Toch zijn er dingen die je kunt ondernemen om je hersenen in balans te brengen, waardoor de stress afneemt. Een wandeling is niet alleen goed voor de lichaamsbeweging. Het helpt je ook bij het ontspannen.
Datzelfde geldt voor het luisteren naar muziek. Je gedachtes kun je op dat soort momenten even helemaal uitschakelen. Zeker als je luistert naar bepaalde audiofrequenties. Deze staan ook wel bekend als binaugural beats. Als je dan toch naar muziek luistert, gun jezelf dan ook een moment om verder niets te doen. Dat is misschien niet altijd even eenvoudig. Maar even niets ‘moeten’ is ook heel goed om stress te verminderen.
Hoe kan ik deze kennis gebruiken tegen stress en burn-out?
Ben je bewust van het feit dat je veel stress ervaart? Je kunt er in je dagelijkse werkzaamheden niet altijd direct invloed op uitoefenen of iets aan veranderen. Wat je wel kunt doen, is de stress voor jezelf in goede banen leiden.
Dit betekent dat je bewust momenten voor jezelf creëert om je brein weer in balans te brengen. Het geeft je ruimte om op de juiste momenten je aandacht bij je werk te houden. Maar het geeft je ook de mogelijkheid om te ontspannen en bijvoorbeeld gemakkelijker in slaap te vallen.
Conclusie: wat zeggen hersengolven over ons stressniveau?
Door de hersengolven te meten, krijg je een goed beeld van de hersenactiviteit en het daaraan verbonden stressniveau. Dat er gamma-, alpha- of bèta-golven worden gemeten is in principe niet erg. Het wordt een punt van aandacht als dit te lang en te vaak de hersenactiviteit domineert. Ervaar je daarbij alleen maar stress, dan is het verstandig om een stapje terug te doen. Waarbij je ondertussen werkt aan een betere balans tussen de verschillende hersengolven.
Veelgestelde vragen
Referenties
- Hersenstichting.nl – EEG – gevonden op 24/04/2023
Link naar pagina op Hersenstichting.nl - Wikipedia.org – Gamma-aminoboterzuur – gevonden op 24/04/2023
Link naar pagina op wikipedia.org