Mensen die last hebben van stressklachten of een burn-out lopen hier vaak jaren mee rond. Ze vinden het heel lastig om, ten eerste er vanaf te komen, en ten tweede om niet terug te vallen in dezelfde klachten. Dit komt omdat we ons vaak niet bewust zijn van bepaald gedrag dat we vertonen. Het gaat dan om de manier waarop we reageren op gebeurtenissen, kritiek en de sociale omgang met anderen.
We kunnen ons wegcijferen, verstoppen of juist overmoedig voorbij lopen. Dit gedrag vertonen we onbewust omdat we ons tijdens conflictsituaties in een rol laten manoeuvreren. We zijn dan onszelf niet meer. We leiden (en tegelijk lijden) een vals leven, wat onvermijdelijk leidt tot stress en op de lange duur naar een burn-out. De rollen die je zou kunnen spelen worden mooi beschreven in de dramadriehoek.
Gratis e-book:
zo herken je
een burn-out
(Inclusief checklist)
Voorkom dat je energiereserves definitief leeg raken en je in een ernstige burn-out belandt met alle gevolgen van dien. Met dit e-book leer je de symptomen tijdig herkennen.
Wat is de dramadriehoek?
De dramadriehoek wordt ook wel Karpman-driehoek genoemd. Daarmee is het vernoemd naar de bedenker Stephen Karpman, een leerling van de beroemde Canadese psychiater Eric Berne. De driehoek is een model voor sociale samenwerking en hoe de mens met elkaar communiceert. Het werd gepubliceerd in 1968. Karpman won met de publicatie de Eric Berne award.
Het model maakt deel uit van de psychologische analyse (TA). Het beschrijft gedrag wat vaker voorkomt en waardoor er belemmering ontstaat tussen mensen op gebied van communicatie en samenwerking. Sterker nog, er ontstaat drama. Er worden psychologische spelletjes gespeeld die bijbedoelingen hebben, ook al lijken deze verborgen en onbewust.
Deze verborgen bedoelingen worden door alle betrokken meestal ontkend. Toch wordt het gedrag van een van de ‘spelers’ bepaald door die onbewuste bedoelingen. De bewuste bedoelingen die een bepaald persoon vertoont tijdens zo’n spel werken veelal negatief en belemmeren communicatie. De onbewuste bedoelingen van dat persoon hebben echter een positieve intentie voor hem/haar.
Als men eenmaal in zijn of haar rol zit, dan is er geen normale communicatie meer mogelijk. Men zit muurvast in het drama. Hierdoor kunnen er geen redelijke afspraken gemaakt worden. Dit is de kracht van de dramadriehoek.
De drie rollen in de dramadriehoek
Bij de dramadriehoek gaat men uit van drie rollen waarin mensen zich onbewust in kunnen manoeuvreren tijdens sociale interacties met anderen; het slachtoffer, de redder en de aanklager.
Discussies, ruzies of meningsverschillen kunnen middels de dramadriehoek heel goed geanalyseerd worden. Er wordt gekeken en besproken hoe de communicatie verloopt en wat de werkelijke bedoeling van de rol is waarin iemand kruipt. Ook wordt besproken hoe het gedrag verbeterd kan worden.
Wat is de link tussen de dramadriehoek en stress- en burn-outklachten?
Je kunt je misschien voorstellen hoe slecht het voor iemand kan zijn om constant negatief drama te maken. De gevolgen van dit drama maken worden ernstiger naarmate iemand ‘hard’ speelt. De gevolgen van dit gedrag heeft enorm veel invloed op anderen, maar ook op jezelf. De dramadriehoek komt het meest tot uiting tussen mensen die dichtbij elkaar staan, zoals twee partners of gezinsleden. Langdurige relaties bieden een grotere kans voor het ‘spel’ om te ontwikkelen en volledig tot bloei te komen, het wordt hierbij steeds destructiever van aard.
Men is zich onbewust van de rol in het drama dat gespeeld wordt. Daardoor is men zich er ook onbewust van dat ze zich steeds meer thuis voelen in de rol. Dit gedrag is altijd onbewust, het is belangrijk om dit te onthouden, omdat het de sleutel is naar verbetering.
Wat met name ontkend wordt is de eigen verantwoordelijkheid. Als je eenmaal een rol in de dramadriehoek hebt dan is het moeilijk om in te zien dat je verantwoordelijk bent voor je eigen denken, gevoel en handelen. Ook is het lastig om te zien welke rol je werkelijk speelt.
Je kunt je voorstellen dat het spelen van een rol je op den duur problemen gaat opleveren, zeker als je deze rol vaak aanneemt. Op den duur zal je stressklachten krijgen en kun je op gegeven moment in een burn-out belanden.
De slachtofferrol
De sleutelpositie in de dramadriehoek wordt ingenomen door het slachtoffer. Alle andere rollen draaien om het slachtoffer. Iemand die deze rol vervult neemt geen verantwoordelijkheid voor hun eigen gedrag en gevoelens. Ze zijn werkelijk van overtuiging dat de wereld tegen hun is. Als iets tegenzit in het leven dan ligt de schuld daarvan altijd bij een ander of komt het door iets waar zij zelf niets aan konden doen.
Er bestaan twee manieren waarop het slachtoffer zijn/haar rol kan invullen. De eerste manier is door zielig te doen, dit lokt reddersgedrag uit. Het slachtoffer kan ook op een hele boze en geïrriteerde manier reageren. Hierdoor lokt het slachtoffer afkeuring uit van de aanklager. De negatieve emoties die een slachtoffer voelt, of het niet tevreden zijn met hun leven moet neergelegd worden bij een schuldige. Zelf verantwoordelijkheid nemen kan een slachtoffer niet. Daarom manipuleert hij of zij anderen om te krijgen wat ze willen. Schuld en blaam worden hierbij gebruikt.
Een slachtoffer spelen werkt nooit om uit een burn-out te komen. Wanneer je geen verantwoordelijkheid kunt nemen voor je eigen leven, blijf je altijd in de slachtoffer rol. Afwachten tot iemand jou gaat redden brengt je geen stap verder. Het zorgt ervoor dat je altijd een ontevreden en emotioneel onstabiel leven zal leiden. Die ontevredenheid en onstabiliteit zullen je blijven uitputten. Boos of verdrietig zijn we allemaal wel eens. Probeer er niet in te blijven hangen. Geef anderen of omstandigheden niet de schuld van jouw tegenslag of gevoel.
De rol van redder
De rol van de redder wordt vaak ingenomen door personen die vaak ongevraagd hulp aanbieden. Hierdoor probeert de redder in een goed blaadje te komen. Zonder eerst toestemming te vragen aan iemand, denkt en doet hij van alles voor dat persoon. Dit lijkt voor te komen uit goedheid, maar de onbewuste bedoelingen zijn kwalijker. Hij of zij neemt namelijk de verantwoordelijkheid over van een ander, die daarmee passief gemaakt wordt. De redder maakt zichzelf als het ware onmisbaar.
Een redder wordt onbewust gemotiveerd door redenen die sterk egoïstisch van aard zijn. De redder heeft het gevoel nodig dat een ander hem of haar nodig heeft in het leven. Het gevoel nodig te zijn is een sterk verslavend gevoel wat het leven van iemand totaal kan bepalen.
Stressklachten en een burn-out worden vaak veroorzaakt door de rol van redder. Je wilt constant de bevestiging zoeken bij anderen dat je nodig bent in hun leven. Deze gedachte moet losgelaten worden. Waar jij nodig bent is in je eigen leven. Daar dien je verantwoordelijkheid over te dragen, laat de rest maar los.
De aanklager
De aanklager is degene die voor beweging zorgt in de dramadriehoek. Deze rol wordt liever vermeden door mensen omdat ze zich liever zien als redder of als slachtoffer. De rol als aanklager is de schurkenrol. Een aanklager legt graag de schuld bij anderen, om het eigen gezicht en hachje te redden.
Het slachtoffer gebruikt deze rol om de redder er toe te bewegen om hem of haar te redden. Wanneer een redder doodmoe (burn-out) is geworden van het denken, doen, redden en oplossen van de verantwoordelijkheden van een ander, valt hij of zij in de rol van aanklager.
Als slachtoffer en als redder zal je alleen maar uit de dramadriehoek kunnen stappen via de rol van aanklager. Dit zal ervoor zorgen dat de ander jou als dader zal zien.
In de rol van aanklager blijven zitten helpt je niet bij het herstel van stress of burn-out. De dramadriehoek is een driehoek van negatief gedrag. Een aanklager klaagt, beschouwt een ander als minder, denigreert, is verbaal en fysiek kritisch en agressief. Negatief gedrag put je uit. Dit is een rol waar je doorheen moet om uit de driehoek te stappen. Alleen door je te richten op het positieve kun je uit het negatieve stappen.
Wil je dat wij je helpen?
Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.
Van rol wisselen
Deze rollen in de dramadriehoek spelen zich af tijdens conflictsituaties in alle aspecten van het leven. Tijdens gesprekken op het werk met collega’s, als partners en als familieleden in een gezin. Ook kan de rol veranderen tijdens een conflict.
Een redder kan bijvoorbeeld een slachtoffer worden als de aanklager (voormalig slachtoffer) zich beklaagd over zijn of haar gedrag. Begrijp jij het nog? Ingewikkeld hoe we ons soms in een rol laten manoeuvreren hè?
Hoe blijf je uit de dramadriehoek?
Om te herstellen van stress en burn-out klachten is het van belang om uit de dramadriehoek te blijven. Hoe doe je dat? Eerst is het belangrijk om de negatieve aspecten van de dramadriehoek in te zien:
- De dramadriehoek zijn rollen. Rollen zijn per definitie niet waar. Wanneer je jezelf of anderen leugens vertelt zul je in de dramadriehoek terecht komen en er dus ook in blijven.
- De dramadriehoek werkt verslavend zonder dat je het door hebt.
- De rollen in de dramadriehoek zorgen allen voor pijn.
- Door het gedrag van een ander te controleren wil je krijgen waar je naar verlangt: waardering, veiligheid enz.
- Welke rol je ook speelt in de driehoek, het blijft een rol. Je bent machteloos over jezelf, je neemt geen verantwoordelijkheden.
- Iedereen speelt een rol die hem of haar het beste ligt. Meestal gaat dat om de redder of slachtoffer.
- Eenmaal in de dramadriehoek terecht gekomen? Dan zul je alle rollen een keer gaan spelen, gewenst of ongewenst.
- De reden waarom jij vast blijft zitten in de driehoek is schuldgevoel.
- Alleen als aanklager kun je uit de driehoek stappen.
- Voor de dramadriehoek heb je geen ander nodig. Ook alleen kun je alle rollen vervullen.
- Heb je een relatie met iemand die in de driehoek leeft? Wees voorzichtig met hoe je omgaat met dit persoon. Blijf bedenken welke verantwoordelijkheden eenieder heeft
Verantwoording nemen, en de ander de verantwoording laten nemen
De enige manier om te communiceren met iemand die zich in de dramadriehoek bevindt, is door neutraal en eerlijk te blijven. Je kunt betrokken reageren zonder te oordelen. Een gesprek ga je aan met respect en openheid. Probeer het gesprek aan te gaan met enige emotionele afstand maar met nieuwsgierigheid. Je wilt niet in een dramadriehoek terecht komen, hier kom je maar moeilijk uit, en tevens levert het veel stress op.
Om te herstellen van stress of burn-out klachten zul je uit de dramadriehoek moeten blijven. Om dit te bereiken moet je eerlijk zijn naar jezelf en zorgen dat je altijd je eigen verantwoordelijkheden neemt. Niemand is verantwoordelijk voor wat je voelt of denkt behalve jezelf. Iets verwerken of loslaten kan soms moeilijk zijn. Hieronder staan een aantal tips om je daarbij te helpen:
- Kijk op een neutrale manier naar het gedrag van mensen, ook naar je eigen gedrag. Wat een persoon op een moment zegt of doet zegt niets over hoe iemand in het geheel is. We oordelen vaak op momenten. Laat je eigen emoties niet bepalen wat je van iemand vindt, dat gaat ook om je eigen gedrag.
- Sta zoveel mogelijk open voor kritiek zonder dat je kritisch op jezelf wordt. Wijze raad van iemand zorgt ervoor dat je kunt groeien als mens. De reactie die je van iemand krijgt is vaak een reactie op de manier hoe jij gecommuniceerd hebt en vice versa. Wees je daarvan bewust.
- Wees je bewust van het bestaan van de dramadriehoek en probeer deze rollen te herkennen. Met enige ervaring kun je manieren herkennen hoe mensen in een bepaalde rol zich gedragen. Ook weet je dan onmiddellijk wat de intentie is van hun gedrag. Wetende dat dit gedrag een voor hun positieve intentie heeft geeft je de macht om er niet in mee te gaan en buiten de driehoek te blijven.
- Weerstand van jezelf of van anderen duidt erop dat je je in de driehoek bevindt. Wordt bewust van de situatie en waar de weerstand vandaan komt. Stap uit de situatie.
- Leer verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen emoties, gevoelens en gedrag.
Heb je het idee dat je verantwoordelijk bent voor de sfeer, relaties en het geluk van anderen? Dan zal je zelf het heft in handen moeten nemen. Alles valt en staat met actie, onderneem! Kijk naar jezelf en vraag je af welke rol je speelt. Heb je schuldgevoelens over iets? Zijn er dingen die je niet kunt loslaten? Accepteer je jezelf wel compleet? Probeer jezelf en je emoties helemaal te accepteren. Onderdruk deze emoties niet, want dat levert nog meer drama en stress op.
Leven in de dramadriehoek is leven in het negatieve. Hier kun je alleen maar uitkomen door middel van een positieve mindset.
Hulp bij burn out en stress
Het omgaan met stress en burn-out is niet altijd eenvoudig. Natuurlijk wil je graag doen waar je goed in bent en bezig zijn met de dingen die je energie geven en jezelf opbouwen. Echter zijn er altijd factoren die dit weer in de weg staan. Een grote behoefte om een ander een plezier te doen bijvoorbeeld, of je wens een taak geweldig uit te voeren.
Om stress en burn-out de baas te zijn, doe je er goed aan om het wiel niet opnieuw uit te gaan vinden. Velen proberen dit namelijk wel. Ze gaan zelf op zoek naar antwoorden, terwijl deze antwoorden voor het oprapen liggen bij een goede coach. Een coach helpt je bovendien inzicht te krijgen in jezelf, waardoor je een gezond en evenwichtig zelfbeeld opbouwt en zelf de regie over je leven opbouwt.
Ben jij hier klaar voor?
Bekijk ons aanbod voor:
Gerelateerde informatie
In onze kennisbank vind je honderden artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen:
