Pleasegedrag, of het anderen naar de zin willen maken is een fenomeen dat natuurlijk veel voorkomt. Per slot van rekening zijn we sociale wezens en hebben we graag de goedkeuring van anderen. En laten we gelijk heel eerlijk zijn: we willen allemaal graag gewaardeerd worden.
Ik, jij, je vervelende buurman en je lieve schoonmoeder. Om waardering te krijgen proberen we het anderen naar de zin te maken. Je bent dan extra aardig tegen iemand met als doel daar waardering voor terug te krijgen. Wanneer dit te gek wordt, heeft dit pleasegedrag nogal wat nadelen. Te denken valt aan:
- Negatief zelfbeeld
- Onzekerheid
- Depersonalisatie
- Lastig om grenzen aan te geven
- Afhankelijkheid van anderen
Als pleaser heb je een hard bestaan. Je loopt namelijk nogal de kans om misbruikt te worden voor je goeiigheid. Doordat je altijd alles voor iedereen over hebt, raken mensen er aan gewend dat je altijd maar alles voor ze doet. Je wordt dan in erge gevallen een slaafje van iemand anders. De ander bepaald dan hoe je leeft, hoe je je moet gedragen, hoe je je kleedt en welke muziek je luistert.
Aardig gevonden willen worden door collega’s
Op je werk heb je vast collega’s die altijd vriendelijk zijn, steeds bereid zijn een klusje op te knappen waar niemand zin in heeft en die vooral dienstbaar zijn voor anderen. In een team zijn dat mensen die je nodig hebt om de teamspirit op peil te houden.
Het is de man of de vrouw onder je collega’s die niet klaagt en niet te beroerd is om extra werk op zich te nemen en nooit met de eer gaat strijken als er een succes behaald is. Je zou zeggen dat mensen met zo’n instelling door hun aardige gedrag en door de waardering die ze daardoor krijgen, zich goed voelen op hun werk en gelukkiger zijn dan de collega’s die zich minder sociaal opstellen.
Inderdaad blijkt uit een groot onderzoek door de universiteit van Iowa in de Verenigde Staten dat een positieve en vriendelijke instelling een gunstige invloed heeft op de gezondheid van mensen. Ruim zeshonderd Amerikaanse en Chinese werknemers werd gevraagd om hun gedrag op “de werkvloer” bij te houden. Ze noteerden hoe vaak ze iemand anders de schuld gaven, of ze roddelden en hoe vaak ze negatief gedrag lieten zien. Ze moesten verder vastleggen hoe ze sliepen en hoe ze zich op het werk voelden.
Wat bleek? Slecht en negatief gedrag op het werk beïnvloedde het gedrag in hun vrije tijd op een negatieve manier. Vervelende en negatieve daden in de werksituatie zorgden ervoor dat werknemers negatiever over zichzelf gingen denken, dus ook in hun vrije tijd. Een van de uitkomsten was dat deze mensen door de stress die hun slechte gedrag bij henzelf teweegbracht, slechter gingen slapen. Collega’s die zich wel goed en sociaal gedroegen op het werk sliepen juist veel beter.
Dus, aardig zijn voor je collega’s heeft een goede invloed op je welbevinden en gezondheid? Zeker, maar wat is de andere kant van deze medaille? Is het alleen maar positief als jij je zo voorbeeldig gedraagt en collegiaal bent?
De nadelen van te aardig zijn
Uit een ander groot onderzoek van de universiteit van Berkeley in Californië bleek dat die aardige mensen minder kans maakten op een succesvolle stap in hun carrière. Zij kwamen te weinig voor zichzelf op en hielden zoveel rekening met de belangen van een ander, dat zij hun eigen loopbaan in de weg stonden.
Grant, de jonge, beroemde psycholoog uit de VS ontwikkelde een theorie over het gedrag van mensen op hun werk, die enorm aanspreekt in Amerika. Wat is de kern van zijn betoog?
Hij beweert het volgende: in het professionele leven heb je drie soorten mensen: gevers, nemers en matchers. Gevers zijn onbaatzuchtig, ze stellen andermans belang voorop en vinden het fijn om anderen te helpen. Ze hoeven er niets voor terug te krijgen. Nemers daarentegen zijn vooral met zichzelf bezig, ze promoten zichzelf en zorgen dat ze erkenning voor hun werk krijgen. De matchers zitten ertussenin, ze leven volgens het principe ‘voor wat hoort wat’.
Midden op de ladder van succes, zo ontdekte Grant na bestudering van de onderzoeksgegevens uit allerlei beroepsgroepen, zitten de matchers en de nemers. Maar boven- en onderaan de ladder zijn de gevers oververtegenwoordigd. Een gevende stijl kan tot succes leiden, maar ook tot een beroerde positie. Wie altijd alles voor een ander over heeft, kan een voetveeg worden en opgebrand raken. De balans vinden tussen aardig zijn voor anderen en tegelijk voor jezelf is de uitdaging.
Aardig zijn voor je collega’s betekent dus niet dat je ook aardig bent voor jezelf. Als het om stress en burn-out gaat zijn aardige, dienstbare en zorgzame mensen soms een gevaar voor zichzelf. Aardige mensen op het werk zijn geliefd. Ze helpen immers en staan klaar voor anderen, tot het moment dat ze van de ene op de andere dag zeggen dat ze het niet meer volhouden.
Als ze dan vertellen dat ze oververmoeid zijn door het werk, is er vaak begrip van iedereen. “Dat hadden we wel verwacht, je staat ook altijd klaar voor iedereen en je weet niet van ophouden; je had meer voor jezelf moeten opkomen”, zijn opmerkingen die je dan kunt horen.
Waardoor ontstaat ‘pleasegedrag’?
Een client die ik coach (ik noem hem Rob) is iemand die in de zorg werkt. Hij staat altijd klaar voor anderen, voor zijn collega’s en als er een dienst ingevuld moet worden vanwege vakanties, ziekte of verlof dan staat hij vooraan om hulp aan te bieden. Zijn leidinggevende weet dit en ook zijn collega’s weten hoe zijn reactie zal zijn als om zijn gunst wordt gevraagd. Het patroon is bekend en daar maakt de omgeving mooi gebruik van.
Kun je dit de collega’s kwalijk nemen? Absoluut niet, want Rob zelf is de oorzaak van het patroon en van de manier van reageren door zijn collega’s. De enige die het patroon zou kunnen doorbreken is Rob zelf.
Inmiddels is hij enkele maanden thuis: hij heeft een burn-out, voelt zich uitgeput en heeft fysieke klachten. Slapen gaat slecht, zijn geheugen is niet goed en hij is prikkelbaar. Werken zou absoluut niet mogelijk zijn op dit moment. Rob heeft zijn eigen grenzen overschreden en merkt nu pas hoe weinig hij met zichzelf rekening heeft gehouden, maar wel met anderen.
Een ongezonde vorm van pleasen is een vorm van onzekerheid. Je hebt het gevoel dat een ander beter is, of dat je een ander nodig hebt om iets voor elkaar te krijgen. Je hebt het gevoel dat je zonder die ander de dingen die je graag wilt niet gaan lukken.
Er zijn veel mogelijkheden aan te wijzen, een paar vind je hier:
- Faalangst
- Bang niet goed genoeg te zijn
- (Sluimerende) depressie
- Opvoeding (jeugd)
- Ontevredenheid
- Geen erkenning voor talent
- Angststoornis
Voorbeeld van pleasegedrag
De redenen voor pleasegedrag zijn dus divers. Soms is het heel makkelijk op te lossen. Soms is het alleen bij bepaalde personen:
Voorbeeld
Rianne heeft een heel normaal leven. Ze heeft 2 kinderen en woont in een klein dorpje. Bovendien heeft ze heeft alles voor elkaar, maar sinds kort hevige last van stress. Ze heeft sinds een half jaar een zeer dominante leidinggevende. Voorheen deed ze veel voor het bedrijf waar ze werkt.
Maar nu, met die nieuwe leidinggevende lukt het maar niet. Ze loopt op haar tenen om haar eigen standaard te voldoen. Ze heeft het gevoel dat al haar werk door haar nieuwe leidinggevende gecontroleerd wordt. Ergens wordt ze er ook boos om: Ze heeft het toch altijd goed gedaan?
Maar de leidinggevende is dermate dominant dat ze het niet durft aan te kaarten. Ze smacht naar een compliment, eentje maar, om dat oude, goede gevoel weer even terug heeft. Wat kan ze voor haar leidinggevende doen dat ze toch weer gewaardeerd wordt?
Uit het voorbeeld van Rianne blijkt dat het anderen naar de zin maken niet altijd aanwezig hoeft te zijn. Je kunt het hebben met dominante personen (je wilt voldoen), maar ook met personen die cijfermatig heel sterk zijn (je voelt je onkundig), of juist extra zorgzaam (je wilt iets terugdoen) of juist super gezellige mensen (je wilt graag meedoen)
Hoogsensitief en pleasen
Een hoogsensitief persoon (oftewel hoog/ overgevoeligheid) is iemand die zeer sterk aanvoelt wat een ander voelt en vindt. Geuren, kleuren maar ook emoties, gevoel en bedoelingen worden door iemand die hoogsensitief is scherp opgemerkt. Vaak is er bij een HSP-er (High Sensitive Person) een grotere pleaser dan bij iemand die minder gevoelig is.
Een HSP-er merkt heel sterk dat iemand hem niet zo aardig vindt. Toch zijn deze gevoelens niet altijd rationeel. De ander kan ook een keer zijn dag niet hebben, wat bij een HSP-er uitgelegd wordt als ontevredenheid. Dit werkt extra pleasegedrag in de hand.
De gevolgen van anderen het naar de zin maken
Veel mensen die een burn-out hebben gehad herkennen zich er in dat ze anderen het teveel naar de zin hebben gemaakt. Ze zijn zichzelf op ten duur kwijt geraakt in de behoeft naar erkenning en waardering. Depersonalisatie (ontvreemding van jezelf) heeft hier een grondslag.
Het is er natuurlijk niet zomaar: Maar bedenk dat als je naar de zuidpool zou willen varen met een kompas dat een graad afwijkt, je uiteindelijk de zuidpool compleet mist! Het is dus belangrijk dat je pleasegedrag in een vroeg stadium herkent en aanpakt.
Uit de praktijk:
Lees hier het verhaal van Tim (23), die als gevolg van pleasegedrag een burn-out kreeg.
Ik deed een goede opleiding. Ik was er ook best goed in. Geen uitblinker, maar ik haalde mijn toetsen vrij eenvoudig en lag gewoon normaal in de klas. Tot een dag dat Raul in de klas kwam. Raul kon alles: Elke meid die hij aankeek viel voor hem. Bovendien was ik tenger, bijna mager en hij gespierd.
Hoewel ik goed was in hardlopen wilde ik ook gespierder worden, net als Raul. Ik wilde ook die erkenning die hij kreeg en het gemak waarmee hij door het leven leek te gaan. Natuurlijk wilde ik me vereenzelvigen met zijn succes. Ik heb me kapot gewerkt om ‘aan mezelf te werken’, mezelf aan te passen aan die standaard.
Uiteindelijk heb ik nooit beseft dat dit gevoel van schaamte voor mezelf leidde tot een burn-out. Ik merkte wel dat het niet goed ging, maar ik wilde mijn nieuwe ik niet zomaar weer overboord zetten. Het gevoel geaccepteerd te worden voelde fantastisch. Ik was alleen mijzelf niet meer en deed alsof ik een ander was. De klap waarmee ik weer mezelf moest zijn was hard: ik was burn-out.
Later begreep ik dat Tim’s vader zelfmoord had gepleegd en zijn moeder behoorlijk alcoholist was. Waarschijnlijk zocht Tim goedkeuring bij anderen. Ik voelde medelijden
Op een gezonde manier geven en nemen
In de coaching leert Rob (eerder aangehaald in dit artikel) om grenzen te stellen en om duidelijk te communiceren naar zijn leidinggevende en collega’s.
Een voorbeeld: als hem wordt gevraagd of hij een extra dienst wil draaien die hij eigenlijk niet wil, dan heeft Rob de neiging om voorzichtig te antwoorden, in de zin van: “Oh, ja misschien kan ik wel; ik moet thuis even kijken of dat lukt, maar ik denk het wel”. Zo’n antwoord geeft ruimte en Rob maakt het zichzelf niet makkelijk. Een echt duidelijk antwoord zou hem enorm helpen en rust geven. Een goed antwoord zou zijn: “Nee, jammer maar ik kan absoluut geen extra dienst draaien”.
Als jij het patroon van (te) dienstbaar zijn herkent en als je daarvan af wilt, begin dan met het noteren van de momenten waarop jou iets wordt voorgelegd en van jou een helder antwoord wordt gevraagd.
Probeer na te gaan of je wel helder en duidelijk overkomt en noteer gelijk hoe de ander op jouw reactie reageert. Je zult – zeker op termijn – ervaren dat een heldere en duidelijke stellingname en communicatie in jouw voordeel werkt.
Jij stelt je grenzen en dat betekent dat jij zelf kunt bepalen hoe zaken lopen. Zo kun je de omstandigheden beter de baas, ook al heb je die natuurlijk niet altijd in de hand. Vast staat dat je niet bang hoeft te zijn dat collega’s en/of leidinggevenden je minder zullen waarderen. Zij hebben liever een duidelijke communicatie dan een zwak antwoord waar je alle kanten mee op kunt.
Bovendien kun je een helder antwoord best op een leuke manier verpakken: je blijft dan nog steeds die aardige collega, maar wel een die ook aardig voor zichzelf is!
Hulp bij burn-out en stress
Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is simpelweg ontzettend lastig. De coaches van Meulenberg Training & Coaching begrijpen precies wat je doormaakt en weten hoe zwaar het kan zijn. Ze hebben dit vaak zelf meegemaakt! Met hun jarenlange ervaring en expertise staan ze klaar om jou stap voor stap te helpen aan een volledig herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching en verzuimtraining heb jij je leven lang plezier!
Bekijk ons aanbod voor:
Burn-out coaching
Stress coaching
Online coaching
Verzuimtrainingen
Goed stuk!! Voornamelijk gever. Maar ook matcher. Ligt er ook aan met wie ik te maken heb.
Bedoel je Tim of Raul met een burn out?
Verder mooi verhaal.
En pleasegedrag naar jezelf? Terwijl het lijkt alsof je anderen helpt. Terwijl je dit puur en alleen voor jezelf doet. Ten koste van iedereen (uiteindelijk). Gaat gelukkig over iemand die heel ver van mij afstaat.