Alcohol tegen stress: Een vicieuze cirkel van misleidende ontsnapping

Werkt alcohol tegen stress? Stel je voor:Je hebt de hele dag hard gewerkt, ’s avonds de kinderen in bed geholpen en om een uur of 9 plof je uitgeblust op de bank. Na zo’n dag heb je wel een borrel / wijntje/ biertje verdiend toch? Het helpt je ontspannen, het geeft je een time-out waardoor je de stress even van je af kunnen schudden. Bovendien kan je er lekker van slapen.

Herken jij jezelf ook in deze situatie? En heb je jezelf wel eens afgevraagd wat de werkelijke reden is om alcohol te drinken? Wees eens eerlijk: drink je een biertje of wijntje omdat je het lekker vindt of omdat je iets niet onder ogen wilt zien? Alcoholgebruik en -misbruik komt vaak voor bij mensen die te maken hebben met een overmaat aan stress.

Helpt alcohol echt om te ontspannen?

Voor veel mensen lijkt alcohol een gemakkelijke oplossing om te ontspannen na een stressvolle dag. Het kan verleidelijk zijn om naar een glas wijn of bier te grijpen wanneer je je gestresst of moe voelt door werk of andere verantwoordelijkheden. In eerste instantie lijkt alcohol je te helpen ontspannen en even los te komen van de spanning, maar op de lange termijn veroorzaakt het juist meer schade dan verlichting. Dit artikel laat de complexe relatie zien tussen alcohol en stress, de gevolgen van overmatig alcoholgebruik en de rol van alcohol bij burn-out.

Alcohol en stress: een vicieuze cirkel

Alcohol wordt vaak gebruikt als een manier om stress te verminderen. Het heeft een verdovend effect op het centrale zenuwstelsel, waardoor je je rustiger en minder gespannen voelt. Dit effect is echter tijdelijk en kan uiteindelijk leiden tot een toename van stress. Alcohol beïnvloedt namelijk de balans van neurotransmitters in de hersenen, zoals serotonine en dopamine, die betrokken zijn bij het reguleren van stemming en emoties (en dus ook je stress!). Hoewel je je in het begin misschien meer ontspannen voelt, leidt dit op termijn tot een slechtere stemming, verhoogde prikkelbaarheid en angst. Dit kan een vicieuze cirkel van alcoholgebruik veroorzaken waarbij je steeds vaker naar alcohol grijpt om met stress om te gaan.

Wanneer je langdurig alcohol gebruikt om stress te verminderen, kunnen de negatieve effecten zich opstapelen en leiden tot ernstigere fysieke en mentale klachten. Uiteindelijk kan dit leiden tot overmatig alcoholgebruik of zelfs alcoholverslaving.

Te veel alcohol drinken symptomen

De symptomen van te veel alcohol drinken worden vaak pas opgemerkt wanneer ze al behoorlijk ernstig zijn. Enkele signalen dat je mogelijk te veel alcohol drinkt, kunnen subtiel zijn maar hebben grote gevolgen voor je welzijn. Veelvoorkomende symptomen zijn:

• Slaapproblemen: Alcohol verstoort de REM-slaap [1], wat betekent dat je wel in slaap kunt vallen, maar minder diep en herstellend slaapt. Dit kan leiden tot vermoeidheid en een gebrek aan energie gedurende de dag.
• Vermoeidheid: Naast slechte slaapkwaliteit veroorzaakt alcohol ook een afname in energie. Je lichaam is constant bezig met het afbreken van alcohol, wat je reserves uitput.
• Prikkelbaarheid en stemmingswisselingen: Alcohol beïnvloedt de neurotransmitters in je hersenen die je stemming reguleren. Dit kan leiden tot verhoogde prikkelbaarheid en frequente stemmingswisselingen.
• Concentratieproblemen: Regelmatig alcoholgebruik kan je vermogen om je te concentreren en helder te denken verminderen, wat een negatieve invloed heeft op je prestaties op het werk en in je dagelijkse leven.

Gedragsverandering door alcohol

Het gebruik van alcohol om met stress om te gaan kan leiden tot gedragsveranderingen die je normale patronen verstoren. Naarmate je afhankelijker wordt van alcohol, kun je merken dat je gedrag verandert op manieren die niet altijd direct zichtbaar zijn. Enkele gedragsveranderingen die vaak voorkomen bij overmatig alcoholgebruik zijn:

• Sociale terugtrekking en isolatie: Je kunt je steeds meer afzonderen van vrienden, familie of collega’s, vooral als je je schaamt voor je alcoholgebruik.
• Verminderde productiviteit: Alcoholgebruik vermindert je concentratie en energie, waardoor je op je werk minder presteert of vaker fouten maakt.
• Impulsief of risicovol gedrag: Onder invloed van alcohol maak je sneller impulsieve of risicovolle beslissingen, zoals roekeloos rijden of het nemen van onnodige risico’s.

Dergelijke gedragsveranderingen kunnen je relaties en werkprestaties onder druk zetten, wat op zijn beurt weer bijdraagt aan je stressniveau.

Moe, gestresst of depressief na alcohol

Hoewel alcohol in eerste instantie kan helpen om te ontspannen, heeft het een tegenovergesteld effect wanneer de alcohol begint uit te werken. Veel mensen ervaren vermoeidheid, extra stress of depressieve gevoelens na het drinken van alcohol. Dit komt doordat alcohol de dopamineproductie in de hersenen verstoort. Tijdens het drinken wordt er meer dopamine aangemaakt, wat zorgt voor een tijdelijk euforisch gevoel. Zodra het effect van alcohol afneemt, zakt dit dopaminegehalte weer en kun je je moe, leeg of zelfs depressief voelen. Deze cyclus van tijdelijke verlichting gevolgd door een stemmingdip kan je stress verder verergeren en je in een vicieuze cirkel van alcoholgebruik brengen.

Het slaapmutsje: een misleidend fenomeen

Veel mensen geloven dat een ‘slaapmutsje’ – een glas alcohol voor het slapengaan – helpt om beter te slapen. Hoewel alcohol inderdaad kan helpen om sneller in slaap te vallen, heeft het een schadelijk effect op de kwaliteit van je slaap. Alcohol onderdrukt de fase van diepe slaap die cruciaal is voor het herstel van je lichaam en geest. Door deze verstoring van je slaapcyclus kun je vermoeid wakker worden, zelfs na een lange nacht slaap. Bovendien zorgt alcohol ervoor dat je vaker wakker wordt gedurende de nacht, wat de slaap nog verder verstoort. Dit gebrek aan herstellende slaap kan je stressniveau verhogen en je lichamelijke en mentale gezondheid schaden.

Herstel van het lichaam na stoppen met alcohol

Als je besluit te stoppen met alcohol, heeft je lichaam tijd nodig om te herstellen van de schade die door langdurig alcoholgebruik is veroorzaakt. Gelukkig begint het herstelproces snel nadat je bent gestopt, en veel positieve effecten zijn al binnen enkele weken merkbaar:

• Betere slaapkwaliteit: Zonder de verstorende effecten van alcohol, verbetert je slaapkwaliteit aanzienlijk. Je krijgt meer herstellende REM-slaap, waardoor je uitgeruster en energieker wakker wordt.
• Meer energie: Naarmate je lichaam herstelt, zul je merken dat je energieniveau toeneemt, wat je helpt om effectiever met stress om te gaan.
• Stabielere stemming: Het stoppen met alcohol helpt om de chemische balans in je hersenen te herstellen, wat kan leiden tot een stabielere en positievere stemming.
• Verbeterde concentratie en mentale helderheid: Na het stoppen met alcohol zul je merken dat je beter kunt concentreren en helderder kunt denken, wat je helpt om stressvolle situaties effectiever aan te pakken.

Alternatieven voor alcohol om te ontspannen

Gelukkig zijn er tal van gezonde en effectieve manieren om stress te verminderen zonder de negatieve gevolgen van alcohol. Hier zijn enkele alternatieven die kunnen helpen om te ontspannen:

• Beweging: Lichaamsbeweging, zoals wandelen, hardlopen of yoga, helpt om spanning los te laten en endorfines aan te maken, de natuurlijke stressverlichters van je lichaam.
• Meditatie en mindfulness: Mindfulness-oefeningen en meditatie kunnen je helpen om je geest te kalmeren en je beter bewust te worden van je gedachten en gevoelens, waardoor je beter om kunt gaan met stress.
• Creatieve activiteiten: Creatieve uitingen zoals schilderen, muziek maken of schrijven kunnen een geweldige manier zijn om je gedachten te verzetten en je te ontspannen.
• Ademhalingsoefeningen: Ademhalingstechnieken kunnen snel en effectief stress verminderen door je lichaam te kalmeren en je hartslag te verlagen.
• Coaching: Door middel van coaching leer je om te gaan met je eigen valkuilen en leer je jezelf beter kennen. Coaching helpt je ook om je stress te verminderen en meer energie te ervaren. Coaching helpt je om weer te gaan leven, zonder alcohol en met minder stress

Door deze gezonde alternatieven te omarmen, kun je beter omgaan met stress en spanning, zonder de schadelijke gevolgen van alcohol.

Alcoholgebruik bij burn-out

In situaties van burn-out zoeken veel mensen naar manieren om met de overweldigende vermoeidheid en emotionele uitputting om te gaan. Helaas kiezen sommigen voor alcohol als een manier om deze gevoelens tijdelijk te verlichten.

Onderzoek toont aan dat mensen met een burn-out een verhoogd risico lopen op alcoholmisbruik. Dit komt doordat alcohol de symptomen van burn-out – zoals angst, stress en vermoeidheid – tijdelijk onderdrukt. Maar op de lange termijn verergert het de situatie alleen maar.

Alcoholgebruik tijdens burn-out belemmert het herstelproces. Het verstoort de slaap, vergroot gevoelens van depressie en angst en ondermijnt gezonde copingstrategieën die essentieel zijn voor herstel. Daarnaast leidt alcohol tot meer fysieke vermoeidheid en cognitieve achteruitgang, wat het herstel van burn-out nog verder vertraagt.

Het is belangrijk dat mensen die een burn-out ervaren professionele hulp zoeken. Cognitieve gedragstherapie, lichaamsbeweging en coaching zijn effectieve manieren om gezonder met stress om te gaan en een burn-out te overwinnen zonder naar alcohol te grijpen.

De strijd tegen stress en een burn-out

Afhankelijk van de klachten die je hebt, veroorzaakt door stress of een burn-out, kan het heel moeilijk zijn om in je eentje te herstellen. Gedragsveranderingen zijn vaak noodzakelijk. Samen werken aan jouw klachten, open kunnen praten met een expert op het gebied van jouw problematiek en successen delen, maakt de strijd een stuk lichter.

Alle coaches van Meulenberg Training & Coaching werken met mensen zoals jij. Zij hebben expertise en een berg aan ervaring op het vlak van stress en burn-out symptomen. Niets menselijks is hen vreemd.

De methode die wij hanteren om jouw stress te lijf te gaan is helder en nuchter: de BERG-methode. Deze door ons ontwikkelde methode staat voor Bewegen, Eten, Rust en Gedrag.

Daarnaast geloven wij in de helende werking van de natuur. Daarom spreken wij niet af in een steriel kamertje, maar in de frisse buitenlucht. Al wandelend of joggend komen wij tot de kern van jouw probleem en werken we samen aan herstel. Niet voor tijdelijk, maar met levenslange garantie!

Veelgestelde vragen

Referenties

1. Hersenstichting.nl – slaapcyclus – gevonden op 07/10/2024
   Link naar de pagina van hersenstichting.nl