De relatie tussen eenzaamheid en stress – Wat kun je doen aan eenzaamheid?

Eenzaamheid: Talloze wetenschappelijke studies hebben uitgewezen dat waardering en zich geliefd voelen een basisbehoefte is van de mens. Sociaal contact en verbondenheid met andere mensen en je omgeving maken het leven zinvol. Het is zelfs zo dat dat omgaan met gelukkige mensen je eigen geluksgevoel versterkt.

Is het opbouwen of onderhouden van een sociaal netwerk lastig of staat er iets in de weg, dan kan eenzaamheid je leven insluipen. Eenzaamheid is een vreselijk gevoel dat je letterlijk ziek kan maken. Door de stress wordt de kloof tussen jou en je omgeving alleen maar groter.

Gebrek aan waardering maakt eenzaam

Waardering en erkenning voor wat we doen en wie we zijn, zijn basisbehoeften van de mens en  maken het leven zinvol. Begrip en respect zorgen er ook voor dat we beter in staat zijn onze medemens te begrijpen en waarderen. Wanneer je je niet gezien of gehoord voelt, of niet in staat bent te laten zien wie je bent, dan roept dat verschillende emoties als een leeg gevoel, verdriet of angst op. Houden deze emoties lang aan, dan ontstaat er stress.

Lees ook de symptomen van stress

Aandacht en liefde is een levensnoodzaak

In de jaren 40 vond er in Amerika een macaber experiment uit. De psychoanalist René Spits wilde weten of baby’s kunnen overleven zonder aandacht en liefde. Er waren 40 baby’s bij het experiment betrokken. Bij 20 baby’s mochten de verzorgers de pasgeborenen niet aankijken, niet meer aanraken dan nodig was en niet met hen communiceren.

Zij kregen slechts voeding, verschoning en een wasbeurt. Binnen 4 maanden was ruim de helft van de 20 baby’s gestorven, al waren zij fysiek in goede gezondheid. De andere 20 baby’s kregen een normale verzorging en bleven allemaal in leven.
Het experiment toonde op ijzingwekkende manier aan dat wij mensen niet kunnen leven zonder affectie.

De eenzaamheid is van alle (leef)tijden

Eenzaamheid komt in alle lagen van de bevolking voor, treft zowel mannen als vrouwen en is niet leeftijdgebonden. Het is helaas zo dat de cijfers de komende decennia laten zien dat eenzaamheid alleen maar verder zal stijgen. Een van de belangrijkste redenen van deze stijging is de toename in het aantal eenpersoons huishoudens de komende 20 jaar.

Eenzaamheid komt namelijk meer voor bij alleenwonenden dan samenwonenden. Een andere reden is de vergrijzing. Alleenstaande ouderen zijn over het algemeen vaker eenzaam doordat hun netwerk onder andere geleidelijk afneemt of dat er belemmeringen ontstaan op het vlak van gezondheid.

Eenzaam of alleen?

Iemand die alleen woont hoeft niet direct eenzaam te zijn. Er zijn talloze mensen die gelukkig zijn als alleenstaande en genieten van de onafhankelijkheid. Wil je echter liever niet alleen zijn en mis je menselijk contact, dan voelt dit gemis aan als een vorm van verdriet. Lukt het je niet om je onzichtbare muur om je heen af te breken, dan kan dat leiden tot allerlei klachten die zich uiten in psychische, lichamelijke, sociale of gedragsmatige problemen.

Emotionele eenzaamheid en sociale eenzaamheid

Eenzaamheid wordt onderverdeeld in twee vormen:

• Er is sprake van emotionele eenzaamheid als je een intieme relatie of een emotionele, warme band met een partner of vriend(in) ernstig mist.
• Bij sociale eenzaamheid is er sprake van het missen van relaties met kennissen, buurtgenoten, collega’s of mensen met dezelfde belangstelling. Je kan je dus, ondanks een intieme relatie met je partner, toch sociaal eenzaam voelen.

De impact van levensgebeurtenissen op eenzaamheid

Vaak ligt er een of meerdere oorzaken ten grondslag aan eenzaamheid. Aangrijpende levensgebeurtenissen bijvoorbeeld kunnen je levenslust dusdanig negatief beïnvloeden, dat je jezelf meer terug gaat trekken. Veel voorkomende gebeurtenissen zijn:

• Het overlijden van een geliefde of naaste
• Een ziekte of lichamelijke belemmering, ook bij een naaste
• Een scheiding
• Verlies van je baan
• Financiële problemen
• Een migratie, verhuizing of veranderde woonomgeving.

Als de stress de overhand krijgt

Iedereen reageert op zijn eigen manier op ingrijpende gebeurtenissen. Maar voor iedereen geldt dat er veel emoties naar boven komen. Deze kunnen je letterlijk overspoelen en jagen je stressniveau op tot soms onaanvaardbare hoogte. Dit komt omdat wij bij ongewenste situaties het stresshormoon cortisol aanmaken.  Dit hormoon zorgt ervoor dat je voor een bepaalde tijd met stresssituaties kunt omgaan. Blijft je lichaam echter te lang cortisol produceren, dan krijg je te maken met uitputting, klachten en somberheid.

Meer weten over coaching bij stress?

• Altijd buiten in de natuur
• Op maat gemaakt voor jouw situatie
• Zeer concreet: honderden mensen gingen je succesvol voor

Bekijk ons aanbod: Coaching bij stress

Stress heeft vele gezichten

Langdurige stresssituaties, voortkomend uit eenzaamheid, uiten zich in verschillende vormen en op verschillende vlakken. We onderscheiden vier verschillende soorten:

1 | Psychische problemen bij eenzaamheid

Bij eenzaamheid zien we vaak verschillende gevoelens die kunnen opspelen:

• Je voelt je verlaten
• Angst: je bent bang om alleen te zijn
• Je hebt gevoelens van uitzichtloosheid en zinloosheid
• Het vertrouwen in andere mensen is heel klein of heb je zelfs helemaal verloren
• Je hebt een negatief zelfbeeld
• Je hebt weinig zelfvertrouwen
• Een teleurgesteld gevoel of verdrietig en/of boos.

2 | Lichamelijke problemen bij eenzaamheid

Voel je je alleen, dan kan het zijn dat je slechter voor jezelf gaat zorgen en je lichamelijke verzorging verwaarloost. Ook je lichaam kan signalen gaan afgeven:

• Je bent vaak moe
• Je hebt regelmatig hoofdpijn
• Een verhoogde spierspanning, bijvoorbeeld in je nek
• Je eetlust is afgenomen.
• Overmatig eten: je gaat eten door eenzaamheid

3 | Sociale problemen bij eenzaamheid

Onder sociale signalen van eenzaamheid valt uiteraard:

• Je hebt weinig sociale contacten
• Je mist sociale steun van anderen.

4 | Gedragsmatige problemen bij eenzaamheid

De gedragsmatige symptomen verschillen van persoon tot persoon en hebben ook betrekking op je karakter en eigenschappen:

• Je bouwt een muur om je heen en richt je op jezelf
• (onbewust) hou je mensen op afstand
• Je beschikt over weinig sociale vaardigheden
• Je vertoont claimgedrag
• Er is sprake van overmatig gebruik of verslaving aan middelen.

De cirkel van eenzaamheid

Bij eenzaamheid zien we dus vaak een bepaald patroon:

Door een aangrijpende gebeurtenis of trauma trekken we ons terug uit het sociale leven of raken we ons sociale leven kwijt. De daaruit voortkomende eenzaamheid verhoogt ons stressniveau. Wij gaan het stresshormoon cortisol aanmaken om de situatie aan te kunnen. Blijft dit hormoon te lang in ons lichaam, dan krijgen we lichamelijke, psychische of sociale problemen en/of gaan we ongewenst gedrag vertonen. Deze problemen belemmeren ons vervolgens weer om sociale contacten te maken.

Eenzaamheid op het werk

Het contact met collega’s is voor ons allemaal belangrijk. Toch zijn er maar liefst een kwart miljoen mensen in Nederland die gebukt gaan onder eenzaamheid op de werkvloer. Dit heeft alles te maken met de druk die de laatste jaren in het bedrijfsleven is toegenomen. Hierdoor worden we gedwongen efficiënter te werken.

Collega’s hebben steeds minder tijd om met elkaar te praten, waardoor er vaker via email wordt gecommuniceerd. Digitale middelen nemen langzamerhand menselijke contacten over. Er is minder oog én minder tijd voor waardering.

Het woord eenzaamheid is in de harde zakenwereld een taboe. Een teken van zwakte. Door het niet bespreekbaar te maken, veroorzaakt dit alleen maar meer stress.

Lees ook: omgaan met hoge werkdruk

Eenzaam in de relatie

Het ligt misschien niet voor de hand, maar uit onderzoek blijkt dat maar liefst 1 op de 3 mensen met een partner, gehuwd of samenwonend, zich eenzaam voelt. Zoals wij al eerder aangeven, is aandacht, liefde en waardering essentieel voor ons innerlijk geluk. Een betekenisvolle relatie geeft vertrouwen en rust.

Is de emotionele band met je partner niet goed en voel je je niet gewaardeerd of veilig, dan ontstaan er conflicten (vechten) of sluit je je emotioneel af (vluchten). In beide gevallen zal de situatie niet verbeteren en de eenzaamheid alleen maar groeien. Wordt er geen rekening gehouden met elkaars behoeften, dan blijft de relatie uit balans en ontstaat er stress.

Lees ook: Relatieproblemen door stress

Eenzaamheid en isolement

Wanneer je afgezonderd leeft van anderen, dan is er sprake van isolement. Isolement kan veroorzaakt worden omdat je bijvoorbeeld ziek wordt en niet meer zelfstandig voor jezelf kan zorgen. Dit staat het hebben en onderhouden van sociale contacten ernstig in de weg.

Ben je slecht ter been en beschik je niet over vervoer, dan kan dat ook aanleiding zijn om je buitengesloten te voelen. Ook het gebruik van drank of drugs of het hebben van een psychische stoornis zijn voorbeelden waarbij mensen geïsoleerd kunnen raken.

Persoonlijke kenmerken en stress door eenzaamheid

Niet iedereen ontwikkelt stress bij eenzaamheid. Dus waarom jij wel?

Stressgevoeligheid kan een eigenschap van je zijn die genetisch is bepaald. Het kan ook zijn dat je opvoeding meespeelt in de manier waarop je met stress omgaat. Daarnaast kan je karakter een grote rol spelen. Wat is jouw reactie bij onaangename situaties: is het vluchten of vechten?

Het is belangrijk dat je vaststelt hoe de stress zich bij jou manifesteert. Wat staat je in de weg om sociale contacten te onderhouden of te maken?

Lees ook: Karaktertrekken die leiden tot burn out

De eenzaamheid doorbreken vraagt om moed

Omdat zoveel mensen tegenwoordig te maken krijgen met gevoelens van eenzaamheid, krijgt het onderwerp regelmatig aandacht in de pers, maar ook bij gemeenten, kerken, organisaties e.d. Als je je verdiept in de mogelijkheden om de eenzaamheid te doorbreken, zal je verrast staan hoeveel mogelijkheden hiervoor worden aangeboden.

Toch blijft het een stap waarbij je de nodige moed nodig hebt. Uit je comfortzone stappen is echter de enige manier om de cirkel van eenzaamheid te doorbreken.

Lees ook: Veranderen van gewoontes

Als onzekerheid je in de weg staat

Als je je niet op je gemak voelt in gezelschap en je piekert over hoe je op anderen overkomt, dan zal de moed om de cirkel van eenzaamheid te doorbreken je snel in de schoenen zakken. Onzekerheid hangt nauw samen met zelfvertrouwen.

Heb je weinig vertrouwen in jezelf, dan zal je niet graag aan het woord willen komen en vooral niet te veel aandacht willen trekken. Je bent bang om fouten te maken en piekert vaak. Het liefst doe je activiteiten die je alleen kunt doen in plaats van met anderen.

Faalangst en eenzaamheid

Ook faalangst kan de oorzaak zijn van eenzaamheid. Faalangst is een spelbreker als je de eenzaamheid wilt doorbreken. De angst om te falen, niet goed genoeg te zijn of afgewezen te worden zet een rem op de noodzaak om uit je comfortzone te stappen. Probeer je het toch, dan kost het enorm veel moed én energie.

Faalangst hangt niet alleen samen met eenzaamheid, maar zet op alle vlakken in je leven een stempel. Bij alles wat je doet heb je waardering en bewondering nodig als bewijs dat je het goed hebt gedaan. Dit is niet realistisch en je zal dan ook meer dan eens gefrustreerd raken. Negatieve emoties zijn de bron van stress.

Langdurig leven met stress leidt tot chronische stress en uiteindelijk een burn-out.

Burn-out als sociaal contact onmogelijk is

Het is dus duidelijk dat we stress ervaren bij eenzaamheid. Bij het langdurig aanhouden van stress ontstaat chronische stress en tot slot een burn-out. Een burn-out is een sluipend proces waarmee je onverwacht te maken kunt krijgen. Het herstel kost veel moeite en tijd. Ervaar je stressklachten, probeer er dan zo snel mogelijk wat aan te doen.

Lukt het je niet de negatieve spiraal te doorbreken, trek dan aan de bel. Bedenk dat je echt niet de enige bent en dat je er volledig mee af kunt rekenen, dus geef de moed niet op!