Steeds meer medewerkers vallen langdurig uit door mentale en psychische klachten zoals stress, overspanning en burn-out. Dit raakt niet alleen de zieke medewerker, maar ook het team en de organisatie. Het gevolg? Steeds groter wordend psychisch verzuim!
Om langdurig psychisch verzuim goed te kunnen aanpakken, is het belangrijk dat we de oorzaken goed begrijpen. Alleen dan kunnen we werken aan oplossingen voor herstel én een succesvolle re-integratie.
Leidinggevenden en werkgevers spelen een belangrijke rol in het terugdringen van psychisch verzuim. Niet door harder te sturen of heel hard te werken, maar juist door oprechte aandacht, het vroegtijdig herkennen van de eerste signalen van psychisch verzuim en een veilige werkomgeving te bieden die helpt psychisch verzuim te voorkomen, want voorkomen is natuurlijk beter dan genezen.
Om te beginnen bij het beheersbaar maken van psychisch verzuim, is het van belang om te beginnen bij het begin: het herkennen van de eerste signalen. Hoe eerder je in beeld hebt dat iemand dreigt uit te vallen, hoe groter de kans dat je langdurig verzuim kunt voorkomen.
Hoe groot is het probleem?
- Ongeveer 8% van de werknemers gaven aan dat hun meest recente verzuim te maken had met psychische klachten, overspannenheid of burn‑out (Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2023)[1].
- Het RIVM meldt voor 2024 een nog ruimer beeld: 8,2% van alle ziekteverzuimgevallen was gerelateerd aan psychische klachten, overspannenheid of burn‑out [2].
- Circa 20% van de werkenden in 2024 ervaren regelmatig burn‑outklachten. Bij jongeren is dat zelfs 1 op de 4 [3].
- Vooral in sectoren met hoge werkdruk – zoals zorg, onderwijs en zakelijke dienstverlening omdat daar de percentages nog hoger liggen. Ongeveer 10% meldt psychische klachten als hoofdoorzaak van verzuim [4].
Deze cijfers laten duidelijk zien dat psychisch verzuim niet zeldzaam is. Structurele aandacht, preventie en vroegtijdige interventie binnen organisaties zijn dus noodzakelijk.
Oorzaken van psychisch verzuim
Psychisch verzuim ontstaat zelden uit het niets. Langdurig of regelmatig ziekteverzuim om psychische redenen is meestal het resultaat van een stapeling van factoren, die, als ze niet tijdig worden opgemerkt, kunnen leiden tot langdurige uitval.
De oorzaken van psychisch verzuim zijn met name te vinden in:
1. Hoge werkdruk
Wanneer de werkdruk structureel te hoog is, raakt de balans tussen inspanning en herstel zoek. Iemand die altijd maar “aan” moet staan, voelt zijn energie langzaam wegglippen. Vermoeidheid stapelt zich op, het overzicht verdwijnt, en taken die ooit behapbaar leken, voelen als bergen. Uiteindelijk kan dit leiden tot stress, overspanning of burn-out.
2. Onveilige werksfeer
Een werkomgeving waarin sprake is van pesterijen, discriminatie of micromanagement zorgt voor veel chronische stress. Medewerkers voelen zich zodoende onveilig, niet gezien en niet gewaardeerd. Dit vreet aan het zelfvertrouwen en verhoogt het risico op psychisch verzuim.
3. Disbalans tussen werk en privé
Als de grens tussen werk en privé vervaagt, bijvoorbeeld door thuiswerken, zorgtaken of continue bereikbaar moeten zijn, raken mensen steeds meer overbelast. De eisen blijven toenemen maar er is geen tijd meer om goed te herstellen. Die scheve balans vergroot de kans op uitputting en daarmee op psychisch verzuim.
4. Psychosociale arbeidsbelasting
Hier vallen factoren onder zoals hoge emotionele eisen, veel verantwoordelijkheid, weinig steun. Deze vorm van belasting wordt vaak pas laat gezien. De gevolgen echter ernstig: langdurig psychisch verzuim is vaak het gevolg.
5. Persoonlijke omstandigheden
Ook persoonlijke omstandigheden zoals relatieproblemen, rouw, financiële zorgen of psychische kwetsbaarheid, kunnen psychisch verzuim behoorlijk versterken. Als die persoonlijke omstandigheden samenkomen met hoge verwachtingen op het werk, is de kans groot dat iemand overbelast raakt en uiteindelijk verzuimt.
Voor wie psychisch verzuim wil aanpakken, is het goed om te beginnen bij de oorzaken. Alleen als je weet waar het schuurt, kun je effectief bijsturen. En dat vraagt om luisteren, signaleren en vooral: durven ingrijpen voordat het te laat is.
Precies weten hoeveel stress medewerkers hebben?
Onze quickscan meet anoniem exact wat er speelt bij werknemers en hoe hoog hun stresslevel is. Het voordeel? Je weet precies wat je moet doen om verzuim terug te dringen!
Effecten van psychisch verzuim
Wanneer een medewerker uitvalt door mentale problemen, heeft dat gevolgen voor de medewerker zelf maar ook voor het team en de organisatie. De impact hiervan wordt helaas nog steeds erg onderschat
De gevolgen voor de medewerker
Het verlies van energie, zelfvertrouwen en controle raakt mensen diep. Zonder juiste begeleiding kan herstel lang duren. Medewerkers raken het vertrouwen kwijt in zichzelf én in de werkplek.
De gevolgen voor het team
Als een collega wegvalt, moeten anderen het werk opvangen. Meer werkdruk, meer spanning. Het team raakt uit balans. Collega’s maken zich zorgen of raken gefrustreerd wat kan leiden tot nieuwe uitval. Want waar één wegvalt, komt extra druk op de rest te liggen.
De gevolgen voor de organisatie
Psychisch verzuim kost geld, maar ook energie. Productiviteit daalt, klanten merken het, en de druk op leidinggevenden neemt toe. Ondertussen neemt het risico op verloop toe. Een organisatie waar mentale gezondheid onvoldoende aandacht krijgt, merkt dat uiteindelijk aan alles.
Daarom is vroegtijdig ingrijpen belangrijk. Niet pas als iemand uitvalt, maar al in een vroeg stadium. Door goed te kijken, echt te luisteren en preventief te handelen, kun je als organisatie veel leed én kosten voorkomen.
De eerste tekenen van psychisch verzuim
Om psychisch verzuim aan te kunnen pakken is het goed om in eerste instantie oog te hebben voor de eerste signalen. Hoe eerder je erbij bent als leidinggevende, hoe beter het is.
Hieronder een aantal factoren waarmee je psychisch verzuim vroegtijdig kunt signalen:
1: Gedragsveranderingen
Een van de eerste signalen is een verandering in gedrag. Een werknemer die normaal enthousiast en betrokken is, kan stiller worden of juist prikkelbaar. Ook kan iemand meer fouten maken, afspraken vergeten of moeite hebben met prioriteiten stellen. Anderen gaan juist doorslaan in controle of perfectionisme en willen niets meer aan toeval overlaten. Uitstelgedrag, minder initiatief of het vermijden van sociale contacten op het werk zijn ook duidelijke aanwijzingen dat iemand onder (grote) druk staat en daarmee de kans loopt om te gaan verzuimen
2: Emotionele signalen
Emoties worden sneller en intenser beleefd. Werknemers reageren emotioneler dan voorheen, bijvoorbeeld door sneller te huilen of te ontploffen. Er kan sprake zijn van piekeren, onzekerheid of prikkelbaarheid. Kleine tegenslagen voelen plots als grote obstakels. Een werknemer kan ook gevoelens van zinloosheid of machteloosheid ervaren en steeds minder plezier halen uit het werk.
3 Cognitieve signalen
Mentale vermoeidheid uit zich in concentratieproblemen, moeite met overzicht houden en een afnemend probleemoplossend vermogen. Denk aan iemand die voorheen scherp was, maar nu vaker zegt: ‘Ik weet het even niet meer.’ Ook vergeetachtigheid, besluiteloosheid en een gevoel van mentale mist zijn veelvoorkomende vroege tekenen.
4: Lichamelijke signalen
Psychisch verzuim laat zich ook fysiek voelen. Hoofdpijn, gespannen schouders, slecht slapen, vermoeidheid en een onrustige ademhaling komen vaak voor. Sommige mensen ervaren hartkloppingen, buikklachten of een verhoogde bloeddruk. Deze lichamelijke klachten worden vaak genegeerd of afgedaan als ‘drukte’, terwijl ze juist waarschuwingssignalen zijn van overbelasting.
5: Organisatorische signalen
Op team- of organisatieniveau vallen signalen op zoals een dalende productiviteit, meer fouten of een stijgend ziekteverzuim. Ook spanningen binnen het team kunnen wijzen op medewerkers die te lang op hun tenen lopen.
Re-integratie en herstel na psychisch verzuim
Soms ontkom je er helaas niet aan: een werknemer die als gevolg van psychische klachten thuis komt te zitten. Vroeg of laat krijg je dan ook te maken met re-integratie. Herstel kost tijd, en de route terug is voor iedereen anders. Bij Meulenberg Training & Coaching geloven we in een persoonlijke, gefaseerde aanpak die ruimte geeft aan zowel herstel als groei.
Herstel is geen rechte lijn
Psychisch herstel verloopt met ups en downs. Medewerkers ervaren onzekerheid en twijfelen vaak of ze het werk nog wel aankunnen. Juist dan is het belangrijk dat er niet gestuurd wordt op tempo, maar op vertrouwen.
Samenwerking als fundament bij langdurig verzuim
Een goede herintreding staat of valt met samenwerking. Tussen medewerker, leidinggevende, arbodienst en eventueel een coach. Ieder heeft zijn rol:
- De medewerker: regie nemen over eigen herstel, binnen veilige kaders
- De leidinggevende: bieden van structuur, veiligheid en vertrouwen
- De arbodienst: bewaken van belastbaarheid en adviseren in stappen
- De coach: verdiepen van het herstelproces en voorkomen van terugval
Samenwerking tussen medewerker, leidinggevende, arbodienst en coach is hierbij essentieel.
Herstel en re-integratieplan
Een goed re-integratieplan dat daadwerkelijk bijdraagt aan re-integratie is altijd maatwerk met een gezonde opbouw in fases.
- Oriëntatiefase: Contact houden met de medewerker, zonder druk.
- Herstelfase: Rust, begeleiding en werken aan inzicht en acceptatie.
- Opbouwfase: Stapsgewijze terugkeer naar werk met duidelijke afspraken.
- Evaluatiefase: Samen reflecteren: wat gaat goed, wat heeft nog aandacht nodig?
In dit proces is het van belang dat het niet strikt volgens de kalender wordt afgestemd, maar wordt gebaseerd op het herstel van de medewerker. Flexibiliteit en heldere doelen gaan daarbij hand in hand.
De kracht van coaching bij langdurig psychisch verzuim
Bij Meulenberg Training & Coaching begeleiden we medewerkers in hun herstelproces. We helpen hen om weer regie te nemen, stress beter te hanteren en veerkracht op te bouwen. Coaching is geen luxe, maar een heel belangrijk onderdeel van duurzaam herstel.
Onze aanpak richt zich niet alleen op terugkeer naar werk, maar op herstel van de mens als geheel. Pas als iemand weer in balans is, kan werk weer energie gaan geven.
De rol van de leidinggevende
Een leidinggevende hoeft geen therapeut te zijn, maar kan wel een belangrijk verschil maken door bijvoorbeeld beschikbaar te zijn, door ruimte te geven voor eerlijkheid en door kleine successen samen te benoemen. Goed luisteren zonder oordelen en tijd nemen voor echte gesprekken: dat maakt een veilige terugkeer mogelijk.
Re-integratie is een proces van mens tot mens, geen checklist. Wanneer het goed wordt begeleid, ontstaat er niet alleen herstel, maar vaak ook groei. Want uitval is niet het einde, maar soms juist het begin van een gezondere werkwijze en meer werkplezier.
Groei in leiderschap, verbeter de vitaliteit!
Door te investeren in sterk leiderschap vergroot je de energie en vitaliteit van medewerkers en daarmee van de hele organisatie! Zet vandaag de eerste stap en ontdek hoe wij jou daarbij kunnen ondersteunen.
Psychisch verzuim aanpakken
Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt zeker bij psychisch verzuim. Want wie pas handelt als iemand uitvalt, is vaak te laat. Bij Meulenberg Training & Coaching helpen we organisaties om verzuim voor te zijn, met gerichte maatregelen die werken in de praktijk.
1. Creëer een gezonde werkomgeving
Een medewerker die zich veilig, gewaardeerd en gezien voelt, blijft beter in evenwicht. Dat begint bij heldere afspraken, overzichtelijk werk en voldoende hersteltijd. Wij trainen leidinggevenden en teams om die werkomgeving actief te bouwen: met structuur, duidelijkheid en aandacht voor elkaar.
2. Monitor werkdruk, mentale belasting en burn out
Werkdruk is een belangrijke veroorzaker van psychisch verzuim. Toch wordt het zelden echt besproken. In onze trainingen leren leidinggevenden en HR hoe ze werkdruk kunnen signaleren én aanpakken: door werklast bespreekbaar te maken, prioriteiten te stellen en ruimte te geven voor herstel.
3. Herken risicofactoren en handel op tijd
Psychisch verzuim komt niet uit het niets. Vaak zijn er duidelijke signalen. Wij leren organisaties hoe ze die signalen vroegtijdig herkennen en wat je dan concreet kunt doen. Geen theorie, maar praktische handvatten: hoe voer je het gesprek, wat kun je vragen, en hoe bouw je samen een oplossing?
4. Werk aan een open en veilige cultuur
Een cultuur waarin mensen durven zeggen dat het niet goed gaat, voorkomt veel leed. Maar zo’n cultuur ontstaat niet vanzelf. Meulenberg helpt organisaties om dat actief op te bouwen: met teamtrajecten, coachend leiderschap en trainingen die zorgen voor vertrouwen, openheid en verbinding.
Bij Meulenberg geloven we niet in standaardoplossingen. We helpen organisaties om zélf een fundament te leggen voor duurzame inzetbaarheid. Preventie werkt als je weet waar je moet beginnen. En dáár helpen wij bij.
5. Investeer in mentale weerbaarheid bij psychische klachten
Medewerkers die weten hoe ze met druk en verandering om moeten gaan, vallen minder snel uit. Daarom trainen we niet alleen leidinggevenden, maar juist ook medewerkers in het versterken van hun eigen mentale veerkracht. In onze programma’s leren zij praktische vaardigheden zoals stressherkenning, energiemanagement, grenzen stellen en het herstellen van focus. Preventie begint bij zelfinzicht en dat is trainbaar.
6. Maak preventie onderdeel van het dagelijks werk
Preventie werkt alleen als het verweven is met de werkcultuur. Geen losse workshop, maar een continu proces van aandacht en ontwikkeling. Wij helpen organisaties om preventie niet alleen te benoemen, maar te borgen: in leidinggevende gesprekken, in HR-beleid en in teamroutines. Zo wordt mentale gezondheid net zo vanzelfsprekend als veiligheid of kwaliteit.
Praktische toolkit tegen verzuim
Deze toolkit bevat 7 praktische tools om stress vroegtijdig te herkennen en burn-out te voorkomen bij medewerkers.
Hulp en ondersteuning bij psychisch verzuim
Herstel van psychisch verzuim lukt alleen met de juiste ondersteuning. Professionele hulp is hierin onmisbaar. Medewerkers moeten weten waar ze terechtkunnen en dat hulp vragen normaal is. Coaching en counseling bieden inzicht, rust en richting. Ze helpen de medewerker om grip te krijgen op de situatie en stappen te zetten richting herstel.
Voor organisaties is het belangrijk om deze hulp toegankelijk te maken. Dat begint bij een helder aanbod en korte lijnen naar de juiste begeleiding. Bij Meulenberg bieden we coachingstrajecten die praktisch zijn, doelgericht en afgestemd op wat iemand op dat moment nodig heeft.
Daarnaast speelt de samenwerking tussen medewerker, leidinggevende en bedrijfsarts een belangrijke rol. Als die samenwerking goed loopt, is er rust, duidelijkheid en vertrouwen. Wij begeleiden organisaties in hoe je deze samenwerking vormgeeft — met heldere afspraken, ruimte voor het verhaal van de medewerker en focus op duurzame terugkeer.
Ook collega’s kunnen veel betekenen. Een luisterend oor, even overnemen, of gewoon belangstelling tonen. Dat maakt het verschil. Maar dit lukt alleen in een cultuur waarin openheid normaal is. Een veilige werkcultuur waarin mensen gezien worden en waar ruimte is voor wat er speelt, voorkomt veel leed.
Samenvatting: psychisch verzuim aanpakken met succes
Psychisch verzuim raakt mensen, teams en organisaties. Maar met de juiste aanpak is veel te voorkomen én duurzaam op te lossen. Inzicht in oorzaken, aandacht voor signalen, goede begeleiding en een open werkcultuur vormen samen de basis.
Wat organisaties vandaag kunnen doen:
- Zorg voor een veilige en gezonde werkplek.
- Maak werkdruk en mentale belasting bespreekbaar.
- Train leidinggevenden om signalen te herkennen.
- Bied professionele hulp aan op het moment dat het nodig is.
- Werk samen aan herstel, niet naast elkaar, maar met elkaar.
Bij Meulenberg Training & Coaching geloven we dat psychisch verzuim niet alleen een probleem is om op te lossen, maar een kans om te groeien. Voor de medewerker én de organisatie.
Wil je aan de slag met preventie, herstel of teamontwikkeling? Wij helpen je graag. Neem contact met ons op voor een vrijblijvend adviesgesprek.
Hoe kunnen we je helpen?
Bij Meulenberg Training & Coaching geloven we dat iedereen recht heeft op energie, balans en plezier in het leven én op de werkvloer. Onze gespecialiseerde trainers en coaches staan verspreid door heel Nederland klaar om jou, of jouw organisatie, te begeleiden van stress en burn-out naar energie.
Of je nu als individu zoekt naar herstel en meer rust in je dagelijks leven, of als HR-professional of leidinggevende je team gezond en gemotiveerd wilt houden: wij denken graag met je mee.
Wil je weten wat we voor jou of jouw organisatie kunnen betekenen?
Neem contact op:
"*" geeft vereiste velden aan
Veelgestelde vragen
Referenties
- Cbs.nl – Ziekteverzuim naar bedrijfstak: ontwikkelingen en verschillen – Gevonden op 22/09/2025
Link naar de pagina cbs.nl - Rivm.nl – Ziekteverzuimpercentage door psychische klachten, overspannenheid en burn-out – Gevonden op 22/09/2025
Link naar de pagina op rivm.nl - Tno.nl – TNO-onderzoek: Burn-outklachten onder jongeren een groeiend probleem – Gevonden op 22/09/2025
Link naar de pagina op tno.nl - Arbeidsmarktinzicht.nl – Een overzicht van ziekteverzuim naar regio – Gevonden op 22/09/2025
Link naar de pagina op arbeidsmarktinzicht.nl
Ruud Meulenberg
Over de auteur:
Ik ben Ruud Meulenberg. Eigenaar en oprichter van Meulenberg Training & Coaching. Ik begeleid mensen met stress en burn-outklachten door ze ‘letterlijk’ in beweging te laten komen (wandelen/ hardlopen). Samen met een krachtig team van professionele coaches, help ik mensen door heel Nederland heen om van stress en burn-out af te komen. Ik probeer het goede voorbeeld te geven: Ik werk maximaal 24 uur per week, ik sport, geniet van mijn gezin en ik heb betekenisvol werk!
