Angstcultuur op de werkvloer, wat zijn de kenmerken en wat kun je ertegen doen? Want angst op de werkvloer doet de organisatie geen goed. Een bedrijf waar een angstcultuur heerst, herken je aan de onveilige sfeer, er is ruimte voor intimidatie, verborgen agenda’s en machtsmisbruik. Angst wordt hier gebruikt als drijfveer om gehoorzaamheid af te dwingen.

Een angstcultuur wordt vaak in stand gehouden vanuit de hogere lagen in de organisatie, maar slecht leiderschap zorgt voor hogere verzuimcijfers. Overspannenheid en burn-out klachten komen hier veel meer voor dan bij bedrijven met een veilige werkcultuur. Vertrouwen op de werkvloer is belangrijk om je team effectief en productief te laten werken.

Hoe herken je angst op de werkvloer en wat kun je ertegen doen?

Angst op de werkvloer, emotionele chantage

Angst is een vorm van emotionele chantage. Vaak zijn het de managers en leidinggevenden die hun positie misbruiken. Ze kleineren en vernederen. Snoeren werknemers of lager geplaatste managers de mond. Ze proberen op deze manier gehoorzaamheid af te dwingen en hun zin door te drijven.

Bij deze vorm van machtsmisbruik wordt er vaak ook het nodige in de doofpot gestopt. De angst is groot genoeg dat er niemand over durft te beginnen. Er wordt bijvoorbeeld ingespeeld op de angst om de baan te verliezen. Werknemers zijn afhankelijk van de werkgever voor hun inkomsten. Hier wordt misbruik van gemaakt om de werknemer te dwingen in de gebaande paden te blijven.

Maar ook collega’s kunnen elkaar het leven zuur maken. Collega’s met een hogere functie maken misbruik van hun positie en schuiven rotklusjes door naar het bureau van een collega in een lagere functie.

Kenmerken van een angstcultuur

Er zijn een aantal duidelijke kenmerken van een angstcultuur op de werkvloer. Toch is het niet altijd even duidelijk te herkennen en het verschilt per situatie. Het woord angstcultuur klinkt groots en bedreigend, maar vaak zijn de signalen juist subtiel.

Soms is het vooral voelbaar voor de werknemer in kwestie en krijgt de rest er weinig tot niets van mee. Een fout wordt niet met zoveel woorden besproken, maar opeens gaan alle grote klanten naar een andere collega en krijgt deze werknemer alleen nog de rotklussen op zijn bureau.

De oorzaak is niet precies duidelijk, maar de werknemer zelf voelt zich duidelijk de verliezer. Alles wat hij of zij zegt of doet wordt gemeten, gecontroleerd en gevolgd. Natuurlijk is controle binnen het proces soms nodig, maar het kan ook overdreven worden of teveel op één persoon gericht. Dit kan werknemers angstig maken, zelfs als ze goede prestaties leveren.

Een aantal kenmerken van een angstcultuur op de werkvloer:

Angstcultuur op de werkvloer

Werknemers zijn een nummer

In een goed functionerend team wordt er gebruikgemaakt van de kwaliteiten van elke werknemer. Daarvoor zul je de werknemers goed moeten kennen en nauw contact met ze hebben. Zodra er een angstcultuur heerst worden werknemers behandeld als nummers. Hun inzicht, ervaring en kritiek is niet van belang, zolang ze maar gewoon hun werk blijven doen.

Werknemers krijgen het gevoel dat hun aanwezigheid en persoonlijke inzet niet gewaardeerd wordt. Ze zijn net zo makkelijk vervangbaar door een collega of nieuwe werknemer. En dat is ook duidelijk merkbaar op de werkvloer. Medewerkers die al jaren in de organisatie meedraaien krijgen opeens een negatieve beoordeling of verdwijnen van de werkvloer. De achterblijvers zien de bui hangen en houden zich stil om maar niet teveel op te vallen.

Dit kan ook net zo goed gebeuren bij leidinggevenden, die opeens teruggezet worden in een lagere functie. Er wordt ‘bewezen’ dat hij of zij toch niet capabel is, maar op de werkvloer begrijpt niemand waarom. Het komen en gaan van managers is ook vaak een teken van een angstcultuur binnen de organisatie. Komt er een manager in een functie waar hij te veel vragen gaat stellen dan wordt al snel de deur gewezen.

Het vertrouwen is ver te zoeken

Vertrouwen op de werkvloer is belangrijk voor een veilige werkomgeving. Maar zodra er angst op de werkvloer is, zal het vertrouwen ver te zoeken zijn. Is er sprake van een ware angstcultuur dan zullen zelfs coaches en adviseurs binnen de organisatie vriendjes van de leidinggevende zijn in plaats van helpend voor de werknemers.

De helpende functie van coaches, adviseurs en vertrouwenspersonen wordt volledig tenietgedaan. Vertrouwelijke gesprekken worden teruggekoppeld naar de top in de organisatie. Er is geen enkele plaats meer waar werknemers in vertrouwen kun verhaal kwijt kunnen.

De angst op de werkvloer wordt nog meer gevoed zodra werknemers het gevoel krijgen dat het bedrijf er financieel niet goed voor staat. De werknemers worden in onwetendheid gehouden, waardoor de angst voor het verliezen van hun baan groter wordt. De directie geeft de werknemers niet het vertrouwen om het echte verhaal te delen en staat daarmee de productiviteit op de werkvloer in de weg. Werknemers zijn meer bezig met het behouden van hun baan dan met het goed afronden van de te behalen doelen.

De verborgen agenda

In een goed werkende organisatie wordt helder gecommuniceerd. Werknemers weten precies wat er van ze verwacht wordt, zodat ze effectief en productief aan de slag kunnen.

In een angstcultuur heerst er onduidelijkheid en worden allerlei politieke spelletjes gespeeld. Medewerkers hebben vaak geen idee waar ze aan toe zijn of waar de managers de organisatie heen willen hebben.

Of, nog erger, de leiding hanteert verborgen agenda’s waardoor de werknemers geen idee hebben wat precies de bedoeling is.

Denk hierbij bijvoorbeeld aan interne vacatures, die al vergeven zijn voordat ze bekend worden gemaakt.

Ook verandertrajecten die het bedrijf de juiste richting op moeten sturen komen totaal onverwachts uit de hemel vallen. Er is geen enkel draagvlak en met hetzelfde gemak wordt het hele traject weer gestopt of vervangen door een nieuw idee.

Top down management

De meest waardevolle informatie en feedback komt van de werkvloer. Zij hebben direct contact met de klanten en weten waar vraag naar is. Door als directie naar de werkvloer te luisteren kunnen flinke stappen voorwaarts genomen worden op het gebied van klantgerichte service en product ontwikkeling.

In bedrijven waar een angstcultuur heerst, is de communicatie eenzijdig. Er is geen betrokkenheid van de werkvloer, het management bepaalt en duldt geen tegenspraak. Werknemers mogen een eigen mening hebben, zolang ze het maar eens zijn met de leidinggevenden.

Angstcultuur op de werkvloer

Persoonlijke aanval

Binnen een veilige werkcultuur is er ruimte om fouten te maken. Fouten maken is menselijk, het zijn goede leermomenten waar je beter uit kunt komen. In bedrijven waar een angstcultuur heerst worden werknemers niet aangesproken op hun fouten, maar zullen ze afgerekend worden op hun misstap. Ze worden persoonlijk aangevallen, voor iets waar ze misschien niet eens iets aan kunnen doen.

Net als werknemers met een afwijkende mening of zij die hun kritiek durven te uiten. Pesten komt dan ook veel voor. De persoonlijke grenzen worden veelvuldig overschreden. Dit is emotioneel erg zwaar voor de betrokken werknemers. Stressgerelateerde klachten kunnen op den duur niet uitblijven en het ziekteverzuim zal stijgen.

Gratis e-book:
zo herken je
een burn-out
(Inclusief checklist)

Voorkom dat je energiereserves definitief leeg raken en je in een ernstige burn-out belandt met alle gevolgen van dien. Met dit e-book leer je de symptomen tijdig herkennen.

e-book-symptomen-burnout

Is angst op de werkvloer reëel?

Steeds meer werknemers voelen angst op de werkvloer. Dit kan zeer uiteenlopende oorzaken hebben. Door de toenemende controlebehoefte lijken we allemaal steeds angstiger te worden. Ook voor niet reële gevaren. De media bombardeert ons de hele dag door met negatieve berichten, dat veroorzaakt onbewust angstgevoelens.

Bijna een kwart van de werknemers is bijvoorbeeld bang om ontslagen te worden, terwijl dit meestal nergens voor nodig is. Maar deze angst vormt wel een grote belemmering in hun functioneren. Angst zorgt er ook voor dat er meer stress ervaren wordt en mensen minder goed om kunnen gaan met werkdruk. Uiteindelijk kan dit leiden tot verzuim en zelfs uitval door burn-out.

Niet alle angsten komen vanuit de organisatie voort. Sommige angsten worden veroorzaakt door de persoonlijkheid van de werknemers zelf. Welke angsten komen veel voor onder werknemers?

Angst voor ontslag

Zoals gezegd zijn veel werknemers bang om hun baan kwijt te raken. Dit gevoel wordt waarschijnlijk versterkt door de berichten over reorganisaties en faillissementen in de media. Werknemers voelen deze angst, zelfs wanneer dit in het bedrijf waar ze werken niet aan de orde is.

Ze kunnen ook het gevoel hebben dat ze zelf slecht functioneren. Al hoeft dit helemaal niet zo te zijn. Slechte, onduidelijke communicatie kan ervoor zorgen dat werknemers niet precies weten wat ze moeten doen, waardoor ze onzeker worden over hun werk.

De angst heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van de werkzaamheden en de productiviteit. Goede communicatie binnen een bedrijf, tussen werknemers en leidinggevenden, is van cruciaal belang om medewerkers goed te laten functioneren.

Angstcultuur op de werkvloer

Angst voor de leidinggevende

Angst voor de leidinggevende kan een angstcultuur binnen de hele organisatie veroorzaken. Wanneer een leidinggevende in extreme mate, via machtsmisbruik, zijn medewerkers wil vormen kan het zelfs gebeuren dat werknemers naar de pers stappen. Ze kunnen nergens anders meer terecht. Een bekend voorbeeld hiervan is het UMC in Utrecht. Een arts omschreef zijn afdeling zelfs als “een plek die gegijzeld is door een angstcultuur”.

Een intimiderende baas kan een reden zijn voor angst onder werknemers, maar ook een leidinggevende die tegenstrijdige opdrachten geeft of onhaalbare doelen stelt. Zo kan een leidinggevende ervoor zorgen dat een hele afdeling of zelfs een heel bedrijf niet meer goed kan functioneren doordat ze bang zijn.

Angstige werknemers kunnen veel belangrijke zaken niet bespreken met hun leidinggevende. Met als resultaat dat werkzaamheden niet of niet goed worden afgerond.

Sociale angst op de werkvloer

Er zijn werknemers die last hebben van sociale angst. Ze denken bijvoorbeeld dat iedereen negatief over ze denkt. Hierdoor zien ze op tegen dingen, zoals een belangrijke vergaderingen, ze zijn bang om dicht te klappen als iemand ze iets vraagt. Het maakt ze onzeker over zichzelf en hun prestaties. Sociale angst kan leiden tot lichamelijke klachten, zoals trillen, blozen, zweten en niet meer weten wat je moet zeggen.

Sociale angsten beslaan een breed gebied. Sommige mensen hebben er alleen in bepaalde situaties last van, anderen ervaren altijd een gevoel van zich waardeloos voelen.

Een werknemer die last heeft van sociale angsten kan daar flink onder lijden. Er kan bijvoorbeeld angst zijn om iemand te ontmoeten, de telefoon op te nemen of in het openbaar te spreken.

Dit gedrag is aangeleerd en kan veranderd worden door te werken met een coach of psycholoog. Als leidinggevende kun je werknemers met een sociale angst helpen dit te overwinnen.

Faalangst op de werkvloer

Faalangst komt regelmatig voor. Perfectionistische werknemers slaan dicht als ze moeten presteren en krijgen niets meer voor elkaar. Doordat ze alles perfect voor elkaar willen hebben komt er veel stress bij kijken, dit staat de creativiteit en het werkplezier in de weg.

Werknemers met faalangst zijn geneigd om hun successen te vergeten en alleen te onthouden wat er fout ging. Als leidinggevende kun je deze mensen helpen door ze te laten doen waar ze goed in zijn en de successen te vieren. Hoe meer de focus ligt op de successen hoe minder ze last zullen hebben van hun faalangst.

Angstcultuur op de werkvloer

Angst op de werkvloer is taboe

Dat er zoveel angst op de werkvloer voorkomt, is vooral te danken aan de taboe die er nog steeds op rust. Er wordt niet gesproken over angsten. Werknemers kunnen bang zijn voor hele verschillende dingen. Iets wat voorkomt uit hun eigen beleving of vanuit de organisatie zelf.

Wil je als leidinggevende grip krijgen op deze angsten dan is het zaak om in gesprek te gaan met je werknemers. Maak angsten bespreekbaar en los ze samen op. Een heldere en open communicatie is de sleutel tot meer vertrouwen op de werkvloer. Een werknemer zonder angst zal met plezier naar zijn of haar werk komen en veel betere resultaten neerzetten.

Angst van de werkvloer verbannen

Heb je als leidinggevende het idee dat er angst heerst op de werkvloer? Ga dan na waar deze angst vandaan komt. Stel je open en eerlijk op tegenover je werknemers en laat zien dat ze hun angsten mogen uiten. Een goede communicatie helpt je achter de ware oorzaak te komen.

Angst kan een efficiënt middel zijn om werknemers in beweging te krijgen. Maar ze krijgen daardoor ook het gevoel meer te moeten bewijzen. Dit gaat ten kosten van de creativiteit en productiviteit. In veel bedrijven ligt de focus teveel op controle. Alles hangt van regels en procedures aan elkaar, om maar te voorkomen dat er iets misgaat. Bouw de bedrijfscultuur op vertrouwen en vrijheid en ga ervan uit dat het wel goed komt. Je werknemers zullen deze vrijheid beantwoorden met een hogere productiviteit en meer werkplezier.

Wil je dat wij je helpen?

Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.

Burnoutbegeleiding werkgevers en werknemers

Wie zijn wij?

Meulenberg Training en Coaching ondersteunt, met een team van ervaren trainers, organisaties bij de preventie van stress en het (her)vinden van werkgeluk op de werkvloer. Onze trainingen zijn gericht op leidinggevenden binnen bedrijven. Een burn-out kost de organisatie al snel € 70.000.

Naast het financiële leed is het menselijk leed groot. Niet alleen voor de werknemer maar ook voor naaste collega’s die de klappen op moeten vangen. Voor je het weet zit je in een negatieve vicieuze cirkel.

Wil je een effectieve aanpak voor langdurig verzuim en het vergroten van werkplezier? (in plaats van continue brandjes te blussen). Wil je  je dat we met je meedenken? In een meedenksessie denken we een uur met je mee. Onze ervaring is dat we de kern op tafel krijgen. De meedenksessie is geheel kosteloos, wij begrijpen ook dat je wilt weten met wie je te maken hebt.

Gerelateerde informatie

In onze kennisbank vind je honderden artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen:

Vergelijkbare berichten

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *