Pesten op de werkvloer en de relatie met stress, burn-out en verzuim

Pesten op de werkvloer: Pesten lijkt misschien iets dat je achterlaat op de basisschool, maar helaas komt het ook op de werkvloer nog regelmatig voor. Wat begint als een onschuldig grapje, kan uitmonden in serieuze vormen van pesterijen. Dit heeft niet alleen gevolgen voor het slachtoffer, maar ook voor collega’s die zich ongemakkelijk voelen bij dergelijk gedrag.

In een groep zijn er vaak maar weinig mensen die durven op te komen voor de gepeste. De angst om zelf slachtoffer te worden, speelt hierbij een grote rol. Als leidinggevende ligt hier een belangrijke taak: het actief signaleren en aanpakken van pestgedrag.

In dit artikel laten we zien hoe je als leidinggevende met pesten op de werkvloer kunt omgaan, hoe je het signaleert en wat de gevolgen zijn. Vervolgens laten we een aantal punten zien die je als leidinggevende kunt inzetten tegen pesten op de werkvloer

Wat is pesten op de werkvloer?

Pesten op de werkvloer verwijst naar herhaaldelijk en systematisch ongewenst gedrag dat een collega, medewerker of leidinggevende doelbewust schade toebrengt. Dit gedrag kan fysiek, verbaal, sociaal of psychologisch van aard zijn. Het doel of effect van pesten is vaak het kleineren, uitsluiten of intimideren van een ander, wat leidt tot een negatieve impact op het welzijn, de werkprestaties en de algehele sfeer op de werkplek.

Pestgedrag op de werkvloer: feiten en cijfers

Pesten op de werkvloer is een wijdverbreid probleem in Nederland, met aanzienlijke gevolgen voor zowel individuen als organisaties. Enkele belangrijke feiten en cijfers zijn:

• Prevalentie onder werknemers: Volgens een onderzoek van vakbond CNV in januari 2024 heeft 27% van de werkenden ervaring met pesten op het werk, wat neerkomt op ongeveer 2,6 miljoen werknemers. Van deze groep wordt 16% gepest door hun leidinggevende [1].
• Verschillen per sector: Pesten komt in bepaalde sectoren vaker voor. In de zorgsector ervaart 33% van de medewerkers pesten, terwijl in de ICT-sector 34% hiermee te maken heeft. Bij de landelijke overheid ligt dit percentage op 32% [2].
• Gevolgen voor de organisatie: Pesten leidt jaarlijks tot ongeveer 4 miljoen extra verzuimdagen, met geschatte kosten van 2,3 miljard euro voor werkgevers [2].
• Beschikbaarheid van vertrouwenspersonen: Uit het CNV-onderzoek blijkt dat 16% van de werkplekken geen vertrouwenspersoon heeft, en 33% beschikt niet over een pestprotocol.

Deze cijfers onderstrepen de urgentie van effectieve maatregelen tegen pesten op de werkvloer, zoals het implementeren van zero-tolerance beleid, het aanstellen van vertrouwenspersonen en het opstellen van duidelijke pestprotocollen.

Signalen van pesten op het werk

Pesten op de werkvloer is niet altijd direct zichtbaar. Het kan zich in verschillende vormen uiten, van subtiele opmerkingen tot openlijk vijandig gedrag. Als leidinggevende of collega is het belangrijk om alert te zijn op signalen die kunnen wijzen op pestgedrag. Hier zijn enkele veelvoorkomende signalen:

1. Veranderingen in gedrag van een medewerker

• Een medewerker die eerder enthousiast en betrokken was, trekt zich plotseling terug.
• Vermijdend gedrag, zoals het mijden van collega’s, teamactiviteiten of vergaderingen.
• Een toename in onzekerheid of een gebrek aan zelfvertrouwen.

2. Fysieke klachten of verhoogd ziekteverzuim

• Regelmatige hoofdpijn, buikpijn of andere stressgerelateerde klachten zonder duidelijke medische oorzaak.
• Een stijging in het aantal ziekmeldingen of langere afwezigheid zonder duidelijke fysieke oorzaak.
• Meer burn-out gerelateerde klachten en verzuim.

3. Negatieve groepsdynamiek

• Fluisteren of stiekem overleggen waar anderen bij staan.
• Het bewust buitensluiten van een collega, bijvoorbeeld tijdens lunchpauzes of projecten.
• Sarcastische opmerkingen of denigrerende grappen ten koste van dezelfde persoon.

4. Veranderingen in werkprestaties

• Een daling in productiviteit of de kwaliteit van werk.
• Verminderde motivatie of een zichtbaar gebrek aan interesse in taken.
• Fouten maken die eerder niet voorkwamen, mogelijk door stress of spanning.

5. Conflicten of stress in het team

• Een gespannen sfeer in vergaderingen of teamgesprekken.
• Terugkerende meningsverschillen waarbij één persoon steeds het doelwit lijkt te zijn.
• Andere collega’s die aangeven zich ongemakkelijk te voelen bij bepaald gedrag in de groep.

6. Directe signalen van pestgedrag

• Het maken van ongepaste opmerkingen, schelden of roddelen over een specifieke collega.
• Het negeren van een medewerker tijdens gesprekken of bij belangrijke beslissingen.
• Het geven van onrealistische deadlines of het doelbewust saboteren van werk.

Voorbeelden van pesten op de werkvloer

Pesten op het werk kan zich op verschillende manieren uiten, variërend van subtiele acties tot openlijk vijandig gedrag. Hier zijn enkele voorbeelden:

Verbaal pesten

• Het maken van sarcastische of beledigende opmerkingen.
• Schreeuwen, uitschelden of voortdurend kritiek leveren zonder goede reden.
• Ongepaste grappen maken die gericht zijn op één persoon.

Sociaal pesten

• Het buitensluiten van een collega tijdens lunchpauzes, vergaderingen of sociale activiteiten.
• Het negeren van iemand, bijvoorbeeld door niet op e-mails of vragen te reageren.
• Roddelen of het verspreiden van leugens over een collega.

Psychologisch pesten

• Iemand constant onder druk zetten met onrealistische deadlines.
• Werk saboteren door belangrijke informatie achter te houden.
• Het ondermijnen van iemands vertrouwen, bijvoorbeeld door continu kleine fouten te benadrukken.

Fysiek pesten

• Dreigende lichaamstaal of intimidatie, zoals iemand opzettelijk blokkeren in de gang.
• Het beschadigen of wegnemen van persoonlijke eigendommen.

Digitaal pesten (cyberpesten)

• Het sturen van dreigende of beledigende berichten via e-mail of chat.
• Het delen van gevoelige of beschamende informatie over een collega op sociale media.

Deze voorbeelden benadrukken hoe divers pestgedrag kan zijn. Het herkennen van deze gedragingen is de eerste stap in het creëren van een veilige en respectvolle werkomgeving.

Pesten door een leidinggevende

Pesten door een leidinggevende is een ernstige vorm van machtsmisbruik waarbij de leidinggevende zijn positie gebruikt om een medewerker systematisch te kleineren, te intimideren of buitensluiten. Voorbeelden zijn het openlijk bekritiseren van een medewerker, het toewijzen van onrealistische taken of deadlines, het negeren van ideeën of bijdragen, en het consequent buitensluiten van teamoverleggen. Dit gedrag kan leiden tot stress, verminderde motivatie, ziekteverzuim en een negatieve werksfeer, met gevolgen voor zowel het slachtoffer als de algehele productiviteit van het team. Het aanpakken van dit gedrag vereist een duidelijke bedrijfscultuur en een zero-tolerance beleid tegen pesten.

Wat doe je als leidinggevende als iemand gepest wordt?

Komt een medewerker naar je toe met de melding dat hij of zij wordt gepest? Neem dit altijd serieus. Ga er niet vanuit dat het probleem vanzelf wordt opgelost of dat collega’s het onderling wel regelen. Het feit dat de medewerker dit bespreekbaar maakt, betekent dat dit geen optie meer is.

Plan een gesprek met de persoon die het pestgedrag vertoont. Stel vragen over hun intenties en gedrag, en confronteer hen met de gevolgen hiervan. Vaak kan zo’n gesprek, vooral in een vroeg stadium, al genoeg zijn om de pester te laten inzien dat hun gedrag onacceptabel is. Houd echter goed toezicht en controleer of er daadwerkelijk een gedragsverandering plaatsvindt.

Adviseer de gepeste medewerker om kalm te blijven en niet emotioneel te reageren. Stimuleer hen om een logboek bij te houden van het pestgedrag, met concrete voorbeelden en data. Dit kan helpen als er later verdere stappen nodig zijn. Daarnaast kan een assertiviteitstraining de medewerker helpen sterker in zijn of haar schoenen te staan en persoonlijke grenzen beter aan te geven. Blijf de medewerker steunen en benadruk dat zij niet het probleem zijn. Help hen vertrouwen in zichzelf te behouden, want niemand verdient het om zich door pesten minderwaardig of incompetent te voelen.

De relatie met pesten op het werk en stress, burn-out en langdurig verzuim

De impact van pesten op stress

Pesten op de werkvloer veroorzaakt vaak een toename van stress bij slachtoffers. De constante negatieve interacties, zoals kritiek, uitsluiting of vernedering, zetten het lichaam in een voortdurende staat van alertheid. Dit leidt tot een verhoogde productie van stresshormonen zoals cortisol, wat op termijn zowel fysieke als mentale klachten kan veroorzaken. Langdurige stress als gevolg van pesten kan zich uiten in slapeloosheid, concentratieproblemen en een gevoel van machteloosheid, waardoor het slachtoffer steeds minder goed kan functioneren op de werkvloer.

Pesten en het risico op burn-out

Wanneer pestgedrag aanhoudt, kan de chronische stress zich ontwikkelen tot een burn-out. Slachtoffers voelen zich vaak emotioneel uitgeput, ervaren een afname van zelfvertrouwen en kunnen geen voldoening meer halen uit hun werk. Het constante gevoel van onveiligheid en gebrek aan steun van collega’s of leidinggevenden versterkt deze symptomen. De negatieve werksfeer zorgt ervoor dat slachtoffers zich steeds verder terugtrekken, wat het herstel bemoeilijkt en de kans op langdurige uitval vergroot.

Pesten en ziekteverzuim

Pesten is een van de belangrijkste oorzaken van ziekteverzuim. Slachtoffers melden zich vaker ziek door fysieke klachten, zoals hoofdpijn of maagproblemen, of mentale klachten, zoals angst en depressie. Het verzuim kan variëren van kortdurende afwezigheid tot langdurige arbeidsongeschiktheid. Voor organisaties betekent dit niet alleen hogere kosten door verzuim, maar ook een negatief effect op de werksfeer en productiviteit van het hele team. Het aanpakken van pesten is daarom essentieel om stress, burn-out en verzuim te verminderen.

Pesten op de werkvloer en onveiligheid in het hele team

Pesten op de werkvloer heeft niet alleen gevolgen voor het directe slachtoffer, maar tast ook de veiligheid en sfeer binnen het hele team aan. Collega’s die getuige zijn van het pestgedrag, voelen zich vaak ongemakkelijk en kunnen zich angstig afvragen of zij het volgende doelwit worden. Dit creëert een cultuur van wantrouwen en terughoudendheid, waarin medewerkers minder geneigd zijn open te communiceren of samen te werken.

Bovendien kan het ontbreken van een duidelijke aanpak vanuit de leiding het signaal geven dat pesten wordt getolereerd, wat de onveiligheid versterkt. Deze negatieve groepsdynamiek beïnvloedt niet alleen de werkrelaties, maar ook de productiviteit en het welzijn van het hele team. Het is daarom cruciaal om pestgedrag direct en effectief aan te pakken, zodat een veilige werkomgeving behouden blijft.

Hoe ga je als leidinggevende om met een pestkop op de werkvloer?

Pestgedrag op de werkvloer ontstaat vaak door persoonlijke issues van de pester en heeft meestal weinig te maken met het slachtoffer. Onzekerheid, jaloezie, verveling of concurrentiegedrag zijn veelvoorkomende oorzaken. Soms zijn pesters in het verleden zelf slachtoffer geweest en kiezen ze ervoor om anderen te kleineren om de aandacht van zichzelf af te leiden.

Blijft het gedrag ondanks herhaaldelijke gesprekken en waarschuwingen ongewijzigd, dan sta je als leidinggevende voor een moeilijke keuze. Het tolereren van een pestkop kan de werksfeer, samenwerking en productiviteit van het hele team aantasten. In zulke gevallen kan het noodzakelijk zijn om vervolgstappen te zetten en te gaan werken aan de exit van de pester om de veiligheid en het welzijn van het team te waarborgen en een positieve werkomgeving te herstellen.

Sterke teams voorkomen pestgedrag

Heb je binnen je organisatie een aantal sterke teams samengesteld dan is de kans groot dat pestgedrag tot een minimum beperkt wordt. Collega’s in een sterk team steunen elkaar en vullen elkaars talenten aan. Dit zorgt voor een sterk groepsverband.

Zodra je als leidinggevende merkt dat een team onder druk komt te staan is het slim te werken aan het groepsverband. Door teambuilding en uitjes komen de collega’s op een andere manier bij elkaar, waardoor het pestgedrag om kan slaan naar een positieve werkrelatie.

Pesten op de werkvloer aanpakken: effectieve strategieën

Het aanpakken van pesten op de werkvloer begint bij het creëren van een veilige en respectvolle werkomgeving waarin ongewenst gedrag niet wordt getolereerd. Hier zijn enkele belangrijke stappen:

1. Zero-tolerance beleid:

Laat er geen twijfel over bestaan dat pesten op de werkvloer niet getolereerd wordt. In een groeiend bedrijf heb je elke werknemer nodig om je doelen te bereiken. Teams moeten vlekkeloos samenwerken. Dan kun je het niet gebruiken als de teamspirit wordt gedwarsboomd door een pestkop die het team terroriseert.

Pesten gaat vaak op een stiekeme manier. Je hebt wel door dat er iets in het team niet klopt, maar je kunt er niet de vinger op leggen. Zorg dat er binnen de organisatie een consistent beleid wordt opgesteld waaraan iedereen, dus ook andere leidinggevenden, zich moeten houden.

Pesten is altijd onacceptabel: Pestgedrag op de werkvloer is niet alleen schadelijk voor de slachtoffers, die zich hierdoor zelfs ziek kunnen melden, maar het belemmert ook de productiviteit binnen het team. Een veilige werkomgeving is essentieel, en pesten hoort daar absoluut niet in thuis. Een effectieve aanpak begint bij het hanteren van een zero-tolerance beleid. Maak duidelijke afspraken over gewenst gedrag en leg deze vast in een gedragscode. Hiermee laat je zien dat pesten niet wordt getolereerd en draag je bij aan een veilige en respectvolle werkcultuur. Door vanaf het begin duidelijk te zijn, kun je veel problemen voorkomen en zorgen voor een positieve werksfeer waarin iedereen tot zijn recht komt.

2. Gedragscode en pestprotocol:

Een pestprotocol is een essentieel document dat duidelijke richtlijnen biedt om pestgedrag op de werkvloer te signaleren, te voorkomen en aan te pakken. Het heeft als doel een veilige en inclusieve werkomgeving te creëren waarin respect centraal staat. In het protocol wordt omschreven wat pesten inhoudt, met concrete voorbeelden zoals verbaal, fysiek of digitaal pesten. Daarnaast bevat het preventieve maatregelen zoals trainingen en een gedragscode, een meldprocedure voor slachtoffers en omstanders, en duidelijke consequenties voor pestgedrag volgens een zero-tolerance beleid. Door een pestprotocol in te voeren, worden medewerkers beschermd, wordt een gezonde werksfeer bevorderd en neemt ziekteverzuim af, wat de organisatie als geheel ten goede komt.

3. Vertrouwenspersoon bij pesten:

Een vertrouwenspersoon is een essentieel aanspreekpunt binnen een organisatie voor medewerkers die te maken krijgen met pesten, intimidatie of ander ongewenst gedrag. Deze persoon biedt een luisterend oor, geeft advies over mogelijke stappen en begeleidt medewerkers in het zoeken naar een oplossing. Het inschakelen van een vertrouwenspersoon creëert een veilige omgeving waarin medewerkers zich vrij voelen om problemen te melden zonder angst voor repercussies.

Vertrouwenspersonen werken discreet, onafhankelijk en kunnen zowel intern als extern worden aangesteld. Hun aanwezigheid draagt bij aan een cultuur van openheid en respect, essentieel om pesten tegen te gaan.

4. Training en bewustwording:

Training en bewustwording zijn belangrijk om pestgedrag op de werkvloer te voorkomen. Door workshops en trainingen leren medewerkers en leidinggevenden hoe ze pestgedrag herkennen, voorkomen en aanpakken. Dit vergroot het begrip van wat acceptabel gedrag is en bevordert een cultuur van respect en inclusiviteit. Regelmatige aandacht voor dit onderwerp zorgt voor een veilige werkomgeving waarin problemen sneller worden gesignaleerd en aangepakt.

5. Anti- pestbeleid helpt werknemers omgaan met pesten

Een helder pestbeleid helpt je werknemers omgaan met pestgedrag. Zodra iemand ziet dat er pestgedrag ontstaat kan er meteen ingegrepen worden. Door duidelijke regels op te stellen en vertrouwenspersonen aan te wijzen kan er snel ingegrepen worden, voordat de werksfeer verpest wordt.

Spreek samen duidelijk af welk gedrag geaccepteerd wordt en wat absoluut niet. Zorg ook dat duidelijk wordt hoe hierop toegezien wordt en welke maatregelen of sancties er verwacht kunnen worden als iemand zich niet aan de regels houdt. Dit kan oplopen van een officiële waarschuwing tot een schorsing.

Door vertrouwenspersonen aan te stellen binnen het bedrijf geef je werknemers de kans hun vermoedens al vroeg openbaar te maken. De gepeste staat er niet alleen voor en kan zijn of haar verhaal kwijt bij deze persoon. Net als de collega’s die indirect onder het pestgedrag lijden.

Is er een helder beleid opgesteld, zorg dan dat iedereen ervan weet. Verspreid het onder werknemers, hang posters op en noem de punten nog eens tijdens een vergadering. Door managers en leidinggevenden te trainen kunnen ze pestgedrag herkennen en weten ze hoe ze op een efficiënte manier moeten ingrijpen.

6. Voorkom pesten door heldere communicatie:

Stimuleer een cultuur waarin problemen bespreekbaar zijn en geef regelmatig aandacht aan respectvolle samenwerking. Bij heldere communicatie hoort ook een duidelijke grens trekken welk gedrag je tolereert en wat absoluut niet. Door dit helder neer te zetten en consequent werknemers aan te spreken die zich niet aan het pestbeleid houden zorg je voor duidelijkheid op de werkvloer.

7. Meldprocedures bij pestgedrag:

Creëer een veilige en toegankelijke manier om pestgedrag te melden. Medewerkers moeten erop kunnen vertrouwen dat meldingen serieus worden genomen en discreet worden behandeld.

Door een proactieve aanpak kunnen organisaties pestgedrag effectief bestrijden en een positieve werkcultuur bevorderen.

Maak een einde aan pesten op de werkvloer – voorkom stress, burn-out en verzuim

Pesten op de werkvloer leidt niet alleen tot een negatieve sfeer, maar veroorzaakt ook stress, verhoogt het risico op burn-out en kan langdurig ziekteverzuim tot gevolg hebben. Wil je dit voorkomen en zorgen voor een veilige, gezonde werkomgeving waarin iedereen zich gewaardeerd voelt? Neem dan contact met ons op. Samen pakken we pestgedrag aan en creëren we een cultuur van respect en vertrouwen. Met onze begeleiding geef je je team de kans om weer op te bloeien en verminder je stress en uitval op de werkvloer.

Zet vandaag de eerste stap naar een sterk en gezond team en neem vrijblijvend contact op.

Veelgestelde vragen

Referenties

1. CNV.nl – CNV-onderzoek: ruim kwart werkenden gepest op werk – Gevonden op 04/12/2024
   Link naar de pagina op cnv.nl
2. Stoppestennu.nl – Cijfers Pesten op het Werk – Gevonden op 04/12/2024
   Link naar de pagina op stoppestennu.nl