Oude slechte gewoontes afleren? Zo voorkom je dat je terugvalt in slechte gewoontes

Slechte gewoontes doorbreken en afleren willen we allemaal wel. Toch leef je als snel op de automatische piloot en vliegen de dag je voorbij. Zonder dat je het per se door hebt, sluipen de slechte gewoontes erbij in. Ook omdat je bepaalde gedragspatronen van jongs af aan natuurlijk overneemt van je ouders, leraren, familie en vrienden. 

Laat me raden: nu ben je op een punt dat je je ongewenste gewoontes wilt afleren, zodat je stap voor stap afscheid kan nemen van slechte gewoontes. Het is tijd om je routines om te buigen naar goede gewoontes die je helpen om meer geluk, ontspanning en plezier te ervaren. Het is mijn doel dat je niet meer gaat terugvallen in oude gewoontes, zodat je minder stress ervaart. Vandaar dat ik je in de artikel ga vertellen wat je kan helpen om slechte gewoontes te doorbreken. 

Slechte gewoontes afleren tegen stress 

• Leven op de automatische piloot
• Waarom en hoe slechte gewoontes de kans op stress vergroten 
• Deze 3 eigenschappen heb je nodig voor het doorbreken van slechte gewoontes
• Dé #1 vuistregel: verander jouw zienswijze op de situatie
• Meer grenzen stellen = leven op je eigen voorwaarden
• Hoe kun je het beste je gedrag veranderen?
• Vergroot je bewustzijn en voorkom dat je terugvalt in slechte gewoontes
• Samengevat: Slechte gewoontes afleren

“ Je zult je leven nooit veranderen als je niet iets verandert in wat je elke dag doet. Het geheim van succes zit besloten in je dagelijkse routine.” 

Leven op de automatische piloot

Gewoontes worden in de sociologie omschreven als gestructureerde patronen van gedrag, die het resultaat zijn van interacties tussen de samenleving en individuen (Camic, 1986). In de psychologie wordt gewoontegedrag beschreven als een vorm van doelgericht automatisch gedrag dat ontstaat door oefening en herhaling (Tiemeijer et. al., 2007). Door gewoontes functioneren we op de ‘automatische piloot’, wat er voor zorgt dat moeilijke handelingen makkelijker kunnen worden uitgevoerd. Maar gewoontes kunnen ook nadelige effecten hebben, want ze maken gedragsverandering erg lastig.

Op je werk heb je vaste patronen die jou structuur en veiligheid (kunnen) bieden. Je weet wat je taken zijn, wie waar verantwoordelijk voor is en je weet binnen welke kaders je mag en kunt handelen. Je werk kun je gemakkelijk aan als je de patronen vasthoudt. Als het goed is tenminste…

Organisaties hebben hun eigen systemen met daarin codes / patronen die de interactie tussen mensen beïnvloeden (Huguenin & Van Gestel  -2009). Daardoor gedraag jij je onbewust volgens bepaalde wetmatigheden van de organisatie / het bedrijf. Jouw baas en je collega’s willen de bestaande manier van werken meestal vasthouden: ze zijn gericht op zelfbehoud. Veranderingen binnen het systeem worden als gevaarlijk gezien en kunnen onbalans teweegbrengen.

Waarom en hoe slechte gewoontes de kans op stress vergroten

Wat is de gevaarlijke kant van het werken volgens een vast patroon? Als jij je in een werksituatie bevindt, waarin er veel stress bestaat, kan dit negatieve gevolgen voor jou hebben en dus ook voor de organisatie/ het bedrijf. Veel mensen werken langer dan er in hun werkcontract staat vermeld. Misschien herken je dit in jouw eigen situatie.

Zo’n werkpatroon kan ontaarden in structureel overwerken waar niets tegenover staat, behalve een tevreden werkgever (en collega’s) omdat jij meer doet dan van je verwacht mag worden. Als je gewend bent om allerlei taken op je te nemen, die niet binnen jouw takenpakket horen, groeit de kans voor overbelasting (stress). Ook in deze situatie vinden je werkgever en je collega’s het fijn dat jij je zo uitslooft. Dat scheelt hen immers werk.

Voor jou is het schadelijk om langer en meer te werken dan nodig is. Je kunt dit lang volhouden omdat jouw omgeving je inzet zo op prijs stelt. Vooral als jij een dienstbare instelling hebt en gevoelig bent voor complimentjes is de kans groot dat je – ondanks je stressbaan – toch doorgaat op dezelfde manier, in hetzelfde patroon. Je wordt gewaardeerd en dat geeft een goed gevoel. De consequentie van jouw dienstbare werkhouding is een open deur: als jij maar lang genoeg in een vast en stressvol patroon blijft werken, ontkom je uiteindelijk niet aan teveel  stress met als gevolg een burn-out.

Vaste patronen loslaten, dat is een hele kunst. Patronen binnen je werk die veiligheid, plezier en rust geven moet je vasthouden: ’s morgens het eerste bakje koffie, een praatje met je favoriete collega, de koffiepauze/ lunch, bijpraten na een vakantie of weekend, tijd nemen om zaken op te ruimen, ook in je computerbestand, etc.

Deze 3 eigenschappen heb je nog voor het doorbreken van gewoontes

Patronen die jou energie kosten, waar je van af zou willen en die niet tot jouw kerntaak horen moet je loslaten, vervolgens afstoten en nooit meer oppakken. Dat vraagt moed, doorzettingsvermogen en tegelijk een heldere communicatie met je leidinggevende en collega’s. Zodra jij een voor jou nadelig patroon doorbreekt, zullen zij dat gaan merken. Dat kan allerlei consequenties hebben voor je positie binnen het team en de organisatie.

Als je duidelijk maakt waarom je taken niet meer of anders doet om zo voor jezelf op te komen zullen ze het meestal begrijpen. Zonder een uitleg kunnen er zeker communicatieproblemen en wrijvingen ontstaan. In plaats van een probleem voor jezelf op te lossen, creëer je een nieuw probleem en dat is niet de bedoeling.

In het geval je een burn-out hebt door je werksituatie, is het zaak dat daar iets aan wordt gedaan. Ik merk dat de mensen die ik coach, beter herstellen als ze gesteund worden door een leidinggevende. Cliënten met een burn-out maken een sterke doorstart na hun ziekteperiode wanneer hun leidinggevende meewerkt aan het voorkomen van een (nieuwe) burn-out.

In het kader van mobiliteit kan het in veel gevallen positief werken om van werkplek te veranderen. Dat kan vaak binnen dezelfde instelling/ organisatie. Veel organisaties maken hier structureel gebruik van met het doel om medewerkers gemotiveerd en actief te houden.

Mobiliteit komt de vitaliteit van mensen vaak ten goede. Jij kunt hier gebruik van maken en zo profiteren van nieuwe impulsen. Een andere werksituatie geeft mensen vaak energie. Het maat zo de weg vrij om los te komen van patronen die in het verleden tot stress en/of een burn-out hebben geleid.

Dé #1 vuistregel: verander jouw zienswijze op de situatie

Het doorbreken van gewoontes betekent dat je een verandering van visie moet realiseren. In geval van burn-out is dit relatief eenvoudig. Het lichaam heeft stevig aangegeven dat het ‘zo niet langer kan’. Er moet dus wel iets veranderen. De oude gewoontes waren destructief.

Een verandering van visie betekent dat je op een andere manier naar de wereld om je heen gaat kijken. Gevolgen van het veranderen van je zienswijze (visie) is dat je meer kunt relativeren. Ook dat je minder taken op je bordje hebt (je ziet in dat je niet alles tegelijk kunt).

Het ontwikkelen en veranderen van je persoonlijke zienswijze is een proces van jaren. Het is dus niet zo dat je zomaar even leert om je zienswijze aan te passen en daar (blijvend) naar te handelen. De vuistregel is dat het aanleren van nieuw gedrag (het veranderen van persoonlijke zienswijze en daarbij een nieuwe houding, gedrag, vaardigheden), een half jaar duurt.

Meer grenzen stellen = leven op je eigen voorwaarden 

Sta je weleens stil bij de impact van de dagelijkse routines? Jouw gewoontes bepalen de kwaliteit van je leven. De reden dat er tegenwoordig zoveel burn-outs zijn en dat stress eerder normaal is dan een uitzondering, komt mede voort uit slechte gewoontes. 

De invloed van slechte gewoontes is enorm op je welbevinden. Je zit dan minder goed in je vel, ervaart minder energie, slaap slechter, hebt onrust in je hoofd en je leeft je leven dan vaak niet op je eigen voorwaarden. Als je ergens in loondienst bent is het verleidelijk om goed je best te doen. Het gevaar zit ‘m in dat je over je eigen grenzen gaat. 

“Je krijgt wat je tolereert.” 

Misschien durf je geen ‘nee’ te zeggen, vind je het moeilijk om voor jezelf op te komen en ga je steeds beter je best doen. Met dit laatste is natuurlijk niks mis mee, maar het is zinvol om wél te ontdekken bij jezelf waarom je dit doet. Vaak genoeg hoor ik dat je werknemers niet door de mand willen vallen. Het gevolg? Door de prestatiedruk ga je dan overcompenseren door nóg harder te werken. En dat terwijl je misschien continu het gevoel hebt dat je op je tenen loopt. Alsof je steeds met de hakken over de sloot projecten weet af te ronden met de nodige stress en onrust in je hoofd die erbij komt kijken. 

“Motivatie zet je in beweging, gewoontes houden je in beweging” 

Als je bedenkt dat je gewoontes je leven vormgeven, dan is het aanleren van nieuwe gewoontes en vaardigheden dus onmisbaar. Zolang je dit niet doet en je je gewoontes niet onder controle hebt, zullen je gewoontes jou onder controle hebben. Wanneer je dus jouw gewoontes de baas wordt, krijg je zoveel meer grip op je dagelijkse ritme en welzijn. En is dat niet wat je wilt om te herstellen van je burn-out en je stress te verminderen? 

Hoe kun je het beste je gedrag veranderen?

Stap 1: Wees eerlijk: Weet wat je echt wilt, en welke gedragsveranderingen je daarvoor nodig zijn. Bekijk jezelf eens in de spiegel, en wees eerlijk wat je wilt en kunt. Bewustwording is het keyword in deze situatie. Formuleer tevens je eigen doelstellingen en gedragsdoelstellingen

Stap 2: Maak een planning: Hoe ga je jouw doelstellingen en gedrag realiseren? Anticipeer op moeilijke verandersituaties. Creëer tevens krachtige externe prikkels die jouw plan en gedrag ondersteunen.

Stap 3: DOE HET! Anders doen, begint bij veranderen. Het klinkt heel simpel, maar het betekent dat je je gedrag moet gaan aanpassen aan jouw plan. Blijf je gedrag toetsen aan het plan. Je gedrag in is de crux in het halen van je persoonlijk plan.

Oftewel: Begin gewoon! Elke dag die je langer wacht is een beperking van jezelf.

Vergroot je bewustzijn en voorkom dat je terugvalt in slechte gewoontes

Ik kan mij voorstellen dat je je afvraagt waarom het überhaupt zo moeilijk is om slechte gewoontes om te buigen naar nieuwe gezonde gewoontes. Hoe kan het dat je niet zomaar gewoontes kan implementeren en volhouden? 

Het is goed om te weten dat gewoontes gedragingen zijn die regelmatig herhaald worden en zelfs vaak onbewust plaatsvinden. Denk maar eens aan het openklappen van je laptop, het strikken van je veters of het poetsen van je tanden. Hier sta je niet bewust bij stil, maar alle onbewuste patronen in je leven bepaal je ook met alle slechte gewoontes. 

Eén van de belangrijkste redenen dat de meeste mensen moeite hebben om nieuwe gewoontes aan te leren, is vanwege een gebrek aan bewustzijn. Ze hebben niet door wat de gevolgen zijn en wat ze ertegen kunnen doen. Er mist een strategie of concreet plan om gezonder te leven. Je kan namelijk gemakkelijk zeggen: “Vanaf maandag ga ik drie keer per week sporten.” Iets zeggen en doen is een wezenlijk verschil, want heb je er dan weleens over nagedacht hoe je dan daadwerkelijk dit nieuwe sportritme integreert met je dagelijkse ritme? Hoe ga je hier dan ineens wel tijd voor vrijmaken? Oftewel, waar stop je mee om ruimte vrij te maken voor het sporten? 

“Leven op je eigen voorwaarden begint aan het einde van je comfortzone” 

Ook is het belangrijk om te beseffen dat het aanleren van nieuwe gewoontes de eerste paar weken niet per se een pretje zijn. Je zult je er wellicht tegen verzetten. Dat je ondertussen stemmetjes in je hoofd hebt, die zeggen dat het niet voor je is weggelegd om bijvoorbeeld 3x per week te sporten. Luister er niet naar en ga door. Weet waarvoor je het doet en ervaar gaandeweg wat de voordelen van je nieuwe gewoontes zijn. Blijf jezelf eraan herinneren, zodat je doorgaat waar anderen stoppen. Zodra je niet opgeeft bouw je ook zelfvertrouwen op tegelijkertijd en versterk je je nieuwe gewoontes op een positieve manier door het met plezier te associëren. 

Denk aan de beloning van je nieuwe gewoontes, omdat je daarmee ook je mindset ontwikkeld. Dit heb je nodig om zowel je fysieke en mentale gezondheid te verbeteren. Een gezonde leefstijl vermindert stress en verlaagt de kans op een burn-out. Dus leef bewust en vervul stap voor stap jouw maximale potentieel voor meer geluk en succes! 

Samengevat: Slechte gewoontes afleren

1. Veranderen draait primair om het realiseren van nieuw gedrag.
2. Nieuw gewoontegedrag vergt management van intenties en van situaties.
3. Veranderen verloopt in verschillende fasen en kost veel aandacht, energie en tijd.

Gerelateerde artikelen

• Positief denken en negatieve denkpatronen doorbreken?
• Het nadeel van altijd positief zijn
• Uitstelgedrag? De oorzaak en 7 praktische tips!

Hulp bij burn out en stress

Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is geen sinecure. Heb je ondersteuning nodig, dan kan je op onze hulp rekenen. Onze coaches zijn allemaal gespecialiseerd in jouw problematiek. Door hun jarenlange ervaring kunnen ze samen met jou werken aan jouw herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching heb jij je leven lang plezier!

Bekijk ons aanbod voor:

• Stress coaching
• Burn out coaching
• Ondernemerscoaching