De slachtofferrol en jezelf een slachtoffer voelen: het is een natuurlijke reactie. Zeker in situaties van stress, spannende veranderingen of in gevallen van rouw. Ook al is de reactie natuurlijk, de situatie verandert. Maar wat als je reactie erop niet verandert? In een slachtofferrol blijven hangen kan erg vervelend zijn voor jezelf en de mensen om je heen. Het is dan ook niet bevorderlijk voor je mentale welgesteldheid; het veroorzaakt stress. Voor we er iets aan kunnen doen is het goed om een laag dieper te kijken: wat is een slachtofferrol? En wat veroorzaakt deze reactie?
Wat is een slachtofferrol?
Zit je in een slachtofferrol? Je voelt je dan een slachtoffer van de situatie. Je zit in een vervelend parket, en dit komt niet vanuit jouzelf, maar vanuit je omgeving. Je neemt dan ook zelf geen verantwoordelijkheid.
Een slachtofferrol laat zich op drie manieren zien.
- Medelijden met jezelf. Sommigen laten hun slachtofferrol zien door medelijden met zichzelf te hebben. Ze zijn machteloos over de situatie.
- Jezelf beschuldigen. Je zit vol verwijten aan jezelf.
- Anderen beschuldigen. Vast ook herkenbaar: sommige mensen geven altijd een ander de schuld. Hierdoor kunnen ze zelf in de slachtofferrol kruipen; ze zijn immers een ‘slachtoffer’ van de acties van de ander.
Een slachtofferrol aannemen is een vorm van beschuldigen en/of klagen zonder verantwoordelijkheid te nemen. Dit wordt een vicieuze cirkel. Je blijft maar verwijten of zelfverwijten. Blijven hangen in een slachtofferrol is funest. Het zal je op geen enkele manier verder helpen.
De slachtofferrol is een onderdeel van de dramadriehoek
Gratis e-book:
zo herken je
een burn-out
(Inclusief checklist)
Voorkom dat je energiereserves definitief leeg raken en je in een ernstige burn-out belandt met alle gevolgen van dien. Met dit e-book leer je de symptomen tijdig herkennen.
De verantwoording bij een ander leggen
Vanuit je slachtofferrol, en zeker als je anderen de schuld geeft, heb je het gevoel niets te hoeven. Elke vorm van verantwoordelijkheid is weg. Je kan op deze manier niet volledig meer meegaan in jouw taken. En als je niet meedoet, niet groeit, zal alles stil komen te staan. Je belandt in een neerwaartse spiraal die alleen maar jouw overtuiging goedpraat: de wereld doet jou dit aan. De wereld moet dit voor jou oplossen. Maar als we er even reëel over nadenken; de wereld is niemand iets verschuldigd.
Lees ook over: Je eigen verantwoording nemen
Selffulfilling prophecy
Een ander probleem is selffulfilling prophecy. Zo lang je over alles of iedereen zeurt, zal het positieve (positieve mensen, bijvoorbeeld), afstand van je nemen. Stiekem vind je dat misschien ook wel fijn. Mensen die diep in een slachtofferrol zitten, willen liever geen contact met mensen die oplossingen hebben. Ze willen zich vertrouwd en veilig voelen.
Voor de omgeving wordt een slachtofferrol op een gegeven moment heel vermoeiend. De slachtoffers zijn maar niet uit hun rol te krijgen, en staan niet open voor oplossingen. Mensen met slachtofferrollen zullen ook merken dat steeds meer mensen afstand van ze nemen.
Lees ook over de regie over je eigen leven hebben
Uit de slachtofferrol stappen
Hoe stap je uit je slachtofferrol? Verantwoordelijkheid nemen. Probeer zo min mogelijk te klagen, want dit heeft – in tegenstelling tot het uiten van gevoelens – geen functie. Probeer uit de slachtofferrol te stappen door in elke vervelende situatie de eigen verantwoordelijkheid op te pakken. Neem de regie over de situatie en het plan van aanpak. Dit werkt goed tegen de stress.
Het is dan ook goed om bij elke situatie zelf te vragen ‘Wat kan ik eraan doen om dit te veranderen?’. In plaats van boos te worden op jezelf of op anderen, ga je dus aan de slag met de situatie. Zo houd jij de controle over de situatie, en niet andersom.
Uit de slachtofferrol stappen is cruciaal wil je herstellen van stress of burn-out. Vanzelfsprekend is dit een onderwerp in onze coachingsprogramma’s
Kijk hier voor:
Omgaan met iemand in de slachtofferrol
Is deze blog niet voor jou herkenbaar, maar wel iemand uit jouw kring? Het kan lastig zijn om met hem of haar om te gaan of te werken.
Het is niet per se een goed idee om de confrontatie aan te gaan. Iemand die in een slachtofferrol zit, zit daar misschien al wel een lange tijd in. Wees dan ook bescheiden en niet betweterig; jij zal het leven van de ander niet zomaar even oplossen.
Wat je wel kunt doen is begrip tonen voor de situatie van de ander. Luister, of je het er nu mee eens bent of niet, écht even goed naar de ander. Zodra je een vertrouwensband met diegene hebt opgebouwd, kun je hem of haar laten zien hoe het ook kan. Door zo positief mogelijk te zijn, zal diegene merken dat er twee keuzes zijn; óf je blijft eindeloos in de slachtofferrol zitten. Óf je neemt je eigen verantwoordelijkheid en gaat weer genieten van het leven.
Deze persoon zal waarschijnlijk ook een keus gaan maken. Hopelijk laten ze de slachtofferrol los.
Als ze eindeloos in de slachtofferrol willen blijven zitten, zullen ze afstand van je gaan nemen. Ze ergeren zich dan aan jouw positiviteit. Wil je zelf nog geen (volledige) afstand van deze persoon nemen? Geef dan nog wel even je eigen grenzen aan. Zeg bijvoorbeeld van tevoren ‘Ik begrijp en respecteer jouw manier van leven. Maar ik ga hier niet in mee. Ik probeer zelf zo positief mogelijk te zijn en niet in jouw manier van leven mee te gaan.’
Lees ook: te veel twijfelen aan jezelf
Hulp bij burn out en stress
Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is geen sinecure. Heb je ondersteuning nodig, dan kan je op onze hulp rekenen. Onze coaches zijn allemaal gespecialiseerd in jouw problematiek. Door hun jarenlange ervaring kunnen ze samen met jou werken aan jouw herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching heb jij je leven lang plezier!
Bekijk ons aanbod voor:
Door het plotseling overlijden van mijn man, hij zet de wekker uit om naar zijn werk te gaan en sterft.
Zit ik in een slachtofferrol, voel me nu na 7 jaar nog steeds of alles mij is aangedaan.
Mijn leven heb ik weer op de rit, ben hertrouwd maar kan mijn overleden man niet loslaten.
Is hier een werkboek voor?.
Beste Els, heftig verhaal dat zo in een paar regels te lezen is. We begrijpen dat het veel meer is wanneer je het zelf mee maakt. We hebben geen werkboek voor loslaten maar wel een artikel over dat onderwerp. Daarnaast kan het nuttig zijn om met een professional hier over te spreken en te zien of je extra stappen kunt doen om dit proces te laten verlopen op een gezonde manier. Sterkte ermee en dank je wel voor het delen.