Slechte werksfeer? Dit zijn de oorzaken en de oplossingen.

Een slechte werksfeer gaat vaak gepaard met veel stress. Stress houden we het liefst ver van ons, maar het komt steeds vaker voor: thuis en ook op het werk. Werkstress is een steeds vaker besproken onderwerp. Toch rust er nog steeds een groot taboe op dit onderwerp. Waarom? ‘Een kwetsbare kant tonen is zakelijk gezien niet handig’, hoor ik vaak zeggen.

Toch moet werkstress besproken worden. Anders komt er geen oplossing voor de slechte sfeer op de werkvloer. Iedereen lijkt met stress overweg te kunnen gaan; werkstress is niet altijd zichtbaar. Werk je samen in een team, dan is de kans groot dat het voor jou en je teamleden eerder zichtbaar is of de stress binnen het team aan het oplopen is.

Zichtbaar bij een verstoorde werksfeer

De volgende punten zijn duidelijk zichtbaar wanneer de werksfeer verstoord is:

• Onderlinge irritaties
• Niet met elkaar praten maar over elkaar
• Veel klagen en sarcastische opmerkingen
• Veel emoties
• Meer verzuim
• Eindeloze gesprekken zonder resultaat

Onzichtbaar bij een verstoorde werksfeer

Deze factoren zijn echter onzichtbaar en lastiger om te herkennen:

• Mentaal verzuim (je collega is er wel, maar niet met zijn/haar gedachten)
• Zorgen die niet worden uitgesproken
• Gedrevenheid/passie verdwijnt
• Bereidheid om te leren is weg
• Groei stagneert

Hoe ontstaat een slechte werksfeer?

Stress is biologisch gezien een reactie op een bedreigende situatie. In een team kan de spanning oplopen als o.a.:

• Doelen niet helder zijn en niet gehaald worden
• Teamleden niet goed met elkaar overweg kunnen, elkaar niet begrijpen
• Persoonlijke belangen in het gedrang komen

Dit is nog maar een kleine greep uit allerlei oorzaken. Een onderliggende factor die meespeelt in het ervaren van stress is dat een verwachting niet overeenkomt met de realiteit. En dat wringt, daar is waarschijnlijk iets te leren. Er valt te leren op het gebied van samenwerken, op het gebied van helder formuleren wat de essentie is van de opdracht en welke resultaten wanneer verwacht kunnen worden.

Daarnaast valt er te leren op het gebied van persoonlijke groei, belemmeringen, vernieuwingen. En groeien en leren kan pijn doen, dat is iets dat wij allemaal al van kinds af aan ervaren (denk maar eens terug aan je groeipijnen, aan die schaafwond op je knie omdat je net iets te hard door de bocht ging met je driewieler).

Oorzaken van een slechte werksfeer

Er zijn veel factoren die bij kunnen dragen aan een slechte werksfeer. Een hele belangrijke factor is de sfeer op de werkvloer. Wanneer collega’s elkaar niet liggen, kan dit de sfeer flink naar beneden halen. Het is dan belangrijk dat zij toch goed met elkaar blijven communiceren, zodat ze nog samen door één deur kunnen. Als dit niet lukt, kan dit zorgen voor fikse spanningen.

Misschien nog wel veel vervelender wordt het, wanneer er gepest wordt op de werkvloer of wanneer er zelfs agressie gebruikt wordt. Werknemers voelen zich dan in sommige gevallen flink onveilig op hun eigen werkplek. Maar ook andere oorzaken kunnen aan een slechte werksfeer ten gronde liggen. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld slechte sturing door het management, mensen die niet op de goede plek zitten, of reorganisaties. In dit artikel lees je alles over de oorzaken van een slechte werksfeer, maar ook over hoe je ervoor zorgt dat de werksfeer weer beter wordt.

Slechte werksfeer door te grote onderlinge verschillen

In een perfecte wereld kan iedereen met elkaar door één deur. Daar werken werknemers met verschillende karakters en achtergronden in harmonie met elkaar samen en heeft iedereen respect voor elkaar. In sommige organisaties heerst er een cultuur waar je je maar net thuis moet voelen. Daar werken vaak veel mensen met dezelfde overtuigingen of dezelfde achtergrond. Zo kan het best lastig zijn om je thuis te voelen in een organisatie waarin het grootste deel van je collega’s hele andere normen en waarden heeft.

Wanneer iemand met een islamitische achtergrond een baan krijgt in een bedrijf waar de meeste medewerkers christelijk zijn, hoeft dit natuurlijk geen probleem te zijn. Wanneer alle collega’s elkaar beoordelen op hun kunnen in plaats van op hun achtergrond, is het geloof van ondergeschikt belang op de werkplek. Maar wanneer een collega anders wordt behandeld vanwege een andere achtergrond of andere overtuigingen, kan dit een domper op de sfeer zetten.

Slechte sfeer doordat collega’s niet klikken

Het kan natuurlijk ook zo zijn dat het gewoon niet klikt tussen bepaalde leden van een team. Het is prettig wanneer je een klik hebt met je collega’s, want op die manier is samen werken en overleggen een stuk eenvoudiger dan wanneer het niet zo klikt. Soms is één team samengesteld uit mensen met totaal verschillende persoonlijkheden. Dit kan het team ten goede komen, wanneer ieders talenten goed worden benut en er naar iedereen wordt geluisterd. Soms leiden verschillen echter tot botsingen.

Stel je voor dat teamlid A en B samen in één team werken. Teamlid A wil vooral bezig zijn met het werk zelf. Dit teamlid is vrij introvert en is het liefst bezig met zijn of haar eigen taken. Teamlid A heeft een voorkeur voor werken in stilte en heeft een hekel aan smalltalk. Dan is er ook nog teamlid B. De focus van teamlid B ligt vooral op de werksfeer en gezelligheid. Teamlid B wil dat het team elkaar overal in betrekt en wil regelmatig een momentje inlassen om gezellig te kletsen.

Teamlid A en B zouden zich flink aan elkaar kunnen gaan ergeren. Vooral als ze zich niet in elkaar in kunnen leven en teamlid A vindt dat teamlid B weleens mag ophouden met praten, terwijl teamlid B van mening is dat teamlid A zich niet betrokken genoeg toont bij het team.

Verslechterende sfeer door pesten

Maar het kan nog een stap erger dan gewoon niet met elkaar klikken. Pesten op de werkvloer komt vaker voor dan je denkt. Veel mensen denken dat pesten onder volwassenen niet bestaat. Dat is toch iets dat zich alleen afspeelt op de basisschool? Mensen die dit denken, zitten er helaas flink naast. Pesten op de werkvloer is al jarenlang een probleem. Zo’n groot probleem zelfs, dat het zorgt voor ongeveer 4 miljoen verzuimdagen per jaar. Uit een onderzoek van TNO is gebleken dat veel mensen te maken krijgen met pesten op de werkvloer. Ruim een kwart van de respondenten gaf aan weleens gepest te zijn op het werk. Er werd niet alleen gepest door directe collega’s, maar ook leidinggevenden maakten zich schuldig aan pestgedrag.

Erg kwalijk natuurlijk, vooral gezien het feit dat mensen in een leidinggevende functie een goed voorbeeld zouden moeten geven. Een goede leidinggevende zet alles op alles om een goede werksfeer te waarborgen. Dat dit in de praktijk niet altijd gebeurt, is wel duidelijk. Uit het onderzoek van TNO bleek namelijk ook dat een half miljoen Nederlanders het afgelopen jaar slachtoffer is geweest van pestgedrag op de werkvloer. De aantallen liegen er dus niet om.

Een beetje plagen over en weer moet natuurlijk kunnen. Maar wanneer er grenzen worden overschreden, is het niet leuk meer en kan het overgaan in pesten. In dat geval gaat de pester vaak door, ook als het slachtoffer heeft aangegeven dat hij of zij er wel klaar mee is. Vanaf dat moment gaat het van kwaad tot erger. Een volwassen slachtoffer van pestgedrag durft vaak niet aan de bel te trekken bij een leidinggevende of vertrouwenspersoon.

De angst niet serieus genomen te worden is dan groot. Vooral wanneer andere collega’s meegaan in het gedrag van de pester, kan het slachtoffer zich flink machteloos gaan voelen. Collega’s nemen het ook lang niet altijd voor elkaar op. Uit het onderzoek blijkt zelfs dat maar 16% van alle medewerkers die getuige zijn van pestgedrag, het opneemt voor de gepeste collega.

Pestgedrag werksfeer

Als je wordt gepest op je werk, kan dat ernstige gevolgen hebben. Werknemers durven minder initiatief te nemen, gaan minder communiceren met hun collega’s en zonderen zich vaker af. Ook kunnen zij zich minder goed concentreren, waardoor de kwaliteit van hun werk achteruit gaat. Veel slachtoffers van pesten gaan iedere dag met lood in hun schoenen naar hun werk en voelen zich dan ziek of misselijk. Soms is het pesten zelfs zo erg, dat slachtoffers zich ziek melden, soms zelfs omdat zij ten prooi zijn gevallen aan een ernstige burn-out met het pesten als oorzaak. Dit gebeurt op forse schaal.

Werkgevers betaalden afgelopen jaar ongeveer 900 miljoen euro door aan loon van pestslachtoffers die zich genoodzaakt voelden om zich ziek te melden. Gelukkig is er de laatste jaren steeds meer aandacht voor pestgedrag op het werk. Er worden campagnes gehouden en ook op televisie is er steeds meer aandacht voor pestgedrag op het werk. Dit draagt eraan bij dat het probleem meer erkenning krijgt en werknemers er eerder voor uit durven komen dat ze gepest worden.

Slechte werksfeer door een onduidelijk beleid

Waar ook veel mensen moeite mee hebben, is een gebrek aan strategische lijnen en structuur op het werk. Waar de ene werknemer het liefst zijn eigen plan trekt, werkt de ander het beste wanneer hij of zij duidelijke instructies ontvangt van collega in een leidinggevende functie. Toch geldt over het algemeen dat de meeste mensen het prettig vinden, wanneer er duidelijke regels en richtlijnen zijn. Het is bijvoorbeeld handig om te weten wat de standaardprocedures voor bepaalde processen zijn, of wanneer die ene presentatie nu precies af moet. Ook vinden mensen het fijn om te weten waar ze het nu eigenlijk allemaal voor doen. Daarom is het handig om duidelijke doelstellingen te communiceren.

De meeste werknemers vinden het prettig als ze niet constant op de vingers worden gekeken. Als werknemers het gevoel krijgen dat hun leidinggevende en collega’s hen vertrouwen, draagt dit bij aan het zelfvertrouwen van een werknemer. Het is echter wel belangrijk dat er vragen kunnen worden gesteld. In een organisatie waar een cultuur hangt waarin mensen die vragen stellen als ‘dom’ worden bestempeld, kan er van alles fout gaan. Mensen durven geen vragen meer te stellen en zijn daarom geneigd om maar wat te doen, waardoor er enorme fouten kunnen worden gemaakt.

Op steeds meer werkplekken maakt met gebruik van zogenaamde ‘stand-ups’. Bij een stand-up wordt er een momentje ingelast waarop het team samenkomt. Ieder teamlid vertelt dan kort waar hij of zij mee bezig is, wat de stand van zaken is en of hij of zij nog vragen heeft. Ook is het mogelijk om het aan te geven wanneer er factoren zijn die het werk kunnen belemmeren. Is iemand die dag bijvoorbeeld wat afwezig vanwege een sterfgeval in de familie, of omdat hij of zij last heeft van gezondheidsklachten? Dan kan dit met het team worden gedeeld en kan iedereen hier beter rekening mee houden. Op deze manier creëer je ook een sfeer waarin alles bespreekbaar is. Voor veel werknemers geeft dit een gevoel van veiligheid.

Slechte werksfeer door reorganisaties

Soms laat het management zijn werknemers langere tijd in onduidelijkheid over wat er speelt binnen de organisatie. Een goed voorbeeld hiervan is de onduidelijkheid die veel werknemers ervaren tijdens een reorganisatie op het werk. Vaak is bij de meeste medewerkers wel duidelijk dat er iets speelt. Dan wordt er in de wandelgangen al gesproken over een reorganisatie en functieverschuivingen, maar niemand weet precies het naadjes van de kous.

Dit kan tot flinke stress leiden, vooral wanneer de reorganisatie nog niet officieel is aangekondigd. Mensen zijn dan bang dat de reorganisatie nadelige effecten voor hen heeft. Wie weet staat hun baan wel op de tocht en staan ze binnen de kortste keren op straat! Ruim 41% van alle mensen die weleens een reorganisatie meemaakten, merkte dat dit een negatief effect op zijn of haar gezondheid had.

Veel tijdelijke contracten

Ook tijdelijke contracten kunnen veel onduidelijkheid en onzekerheid bij werknemers veroorzaken. Je ziet steeds vaker dat mensen een tijdelijk contract krijgen, of als ZZP’er in dienst worden genomen. Mensen met een ‘ouderwets’ vast contract lopen relatief gezien een stuk minder kans op burn-out klachten. Met een vast contract heb je een beter idee van waar je aan toe bent.

Op een werkplek waar veel mensen met een vast contract werken, is het verloop van het personeel vaak ook een stuk kleiner. Hierdoor kennen collega’s elkaar al een tijdje en weet men wat men aan elkaar heeft. Ook hoeft een medewerker met een vast contract niet in onzekerheid te leven over hoe lang zijn of haar dienstverband nog zal duren.

erder is het ook veel eenvoudiger om een medewerker met een tijdelijk contract te ontslaan, ook bij ziekte. Wanneer een werknemer met een tijdelijk contract bijvoorbeeld een burn-out krijgt, kan de werkgever eenvoudigweg besluiten om het contract niet te verlengen. Bij een werknemer met een vast contract betaalt de werkgever langer door en moet langere tijd investeren in het herstel van de werknemer.

De gevolgen van een slechte werksfeer

Van een slechte werksfeer kun je je behoorlijk rot gaan voelen. Een slechte werksfeer zorgt ervoor dat mensen zich minder thuis voelen op hun werkplek. Hierdoor gaan ze minder goed presteren en durven ze minder snel op de proppen te komen met goede ideeën. Deze medewerkers voelen zich gevangen op hun werkplek. Zij zullen ook eerder geneigd zijn om minder hard te werken. Wie zich thuis voelt in zijn of haar organisatie, is namelijk sneller bereid om een stapje extra te zetten.

Ook stress is een veelvoorkomend gevolg van een onprettige werksfeer. Een werknemer kan stress ervaren wanneer er sprake is van pesten op de werkvloer, maar ook wanneer er een reorganisatie dreigt, of het werk simpelweg niet bij hem of haar past. Door veel stress kunnen er bovendien andere problemen ontstaan, zoals bijvoorbeeld hart- en vaatziekten of zelfs burn-out of depressie!

Een burn-out komt steeds vaker voor. Bijna iedereen heeft wel een collega, kennis of familielid met een burn-out. De cijfers liegen er wederom niet om, stress is de meest voorkomende beroepsziekte in ons land. Wie langdurige tijd gebukt gaat onder grote stress, kan een burn-out krijgen. Een miljoen Nederlanders heeft last van burn-outklachten. Vooral mensen tussen de 24 en 35 jaar oud hebben te lijden onder een burn-out. Maar liefst 17% van de werkenden in deze leeftijdscategorie heeft last van burn-outklachten.

Slechte werksfeer verbeteren

Een slechte werksfeer kan dus een hoop nare gevolgen hebben. Daarom kun je beter voorkomen dat de werksfeer erop achteruit gaat. Je kunt hiervoor zorgen door ervoor te zorgen dat iedere werknemer zich gehoord en gewaardeerd voelt. Hieraan kun je bijdragen door te zorgen dat iedereen elkaar kent en niemand zich minder voelt dan een ander. Een goede manier om dit voor elkaar te krijgen, is door teambuilding.

Bij teambuilding draait het allemaal om samenwerken. Een team begint aan een activiteit waarbij je alleen het doel kunt behalen, wanneer alle leden van het team goed met elkaar communiceren. Door dit soort activiteiten leert het team om beter samen te werken en leren de teamleden elkaar ook een stuk beter kennen.

Dit heeft doorgaans enorm positieve effecten op de sfeer op het werk. Teambuilding kan door leuke spelletjes te organiseren op de werkplek, maar is nog effectiever wanneer er ook een uitje van gemaakt wordt. Je kunt dan denken aan teamactiviteiten zoals survivallen met het hele team, maar ook aan bijvoorbeeld samen een grote vlieger bouwen. Teambuilding werkt het beste wanneer iedereen mee doet, dus ook het management. Zo leert iedereen elkaar kennen en wordt het contact tussen mensen met verschillende functies horizontaler en komen zij nader tot elkaar.

Managers trainen

Je kunt ook een preventieve check laten doen om het hele bedrijf eens onder de loep te nemen. Na zo’n check zijn de risicofactoren duidelijk en kan er duidelijk advies worden gegeven over hoe deze risicofactoren het beste aan kunnen worden gepakt. Ook worden er trainingen gegeven in burn-outpreventie. Hier leer je hoe je burn-outs binnen de organisatie of op teamniveau leert voorkomen. Voorkomen is beter dan genezen. Alleen al de kosten die kunnen worden bespaard door burn-outpreventie zijn torenhoog. Stress-gerelateerd ziekteverzuim kost de Nederlandse werkgever namelijk wel 1,8 miljard euro per jaar! Deze kosten zijn de afgelopen jaren alsmaar gestegen.

De allerbeste manier om beter om te gaan met stress in een team is met elkaar bespreekbaar maken van stress. Neem stress serieus en neem ook de beleving van het team hierover serieus! Weet wanneer het team stress ervaart en wat de mogelijkheden zijn die het team en de teamleden hebben om de druk van de ketel te halen. Dus niet afwachten tot het een keer zover is, maar preventief kijken naar wat kan gaan gebeuren.

Wat als de werksfeer niet verbeterd kan worden?

Soms heerst er al een afschuwelijke sfeer op de werkplek en is de spanning er al een tijdje om te snijden. In dat geval is het zaak om zo snel mogelijk uit te vinden welke oorzaken er aan deze onprettige werksfeer ten gronde liggen. Is er bijvoorbeeld veel ziekteverzuim? Dan is het belangrijk dat er wordt onderzocht waar dit door komt. Dit kun je doen door enquêtes te laten invullen door alle werknemers van de organisatie, maar het werkt nog beter om daadwerkelijk in gesprek te gaan. Een goede leidinggevende zorgt ervoor dat hij of zij steeds in gesprek blijft met zijn of haar werknemers. Als een leidinggevende zich toegankelijk opstelt en ook open staat voor vragen of tips, voelen werknemers zich gehoord.

Hierdoor krijgen ze minder snel last van stress- en burn-outklachten en voelen ze zich betrokkener bij het bedrijf. Een goede leidinggevende weet wat er speelt bij de werknemers, en zoekt samen met hen naar oplossingen. Dit kunnen maatregelen zijn tegen pesten op de werkvloer, maar ook samen kijken naar hoe de werkdruk omlaag kan. Ook als iemand niet op zijn of haar plek zit, doet een leidinggevende er goed aan om met deze medewerker mee te denken.

Gerelateerde informatie

In onze kennisbank vind je honderden artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen:

• Time management op de werkvloer, help werknemers hun tijd beter gebruiken
• Interne mobiliteit en de gevolgen voor stress, werkplezier en duurzame inzetbaarheid
• Conflicten op de werkvloer effectief oplossen