“Nou, dat wordt nog een gezellig weekend.”
“Goh, wat zijn we weer lief vandaag.”
“Natuurlijk, want je bent ook altijd zó attent.”
Wat is de link tussen sarcasme en stress of burn-out: Gemeend of niet? Zo niet, behoorlijk sarcastisch. Natuurlijk kan sarcasme soms grappig zijn, maar in een serieuze setting doet het meer kwaad dan goed. En omgaan met iemand die geregeld sarcastisch doet is geen pretje.
Je zou het misschien niet snel denken, maar sarcasme kan verband houden met stress en zelfs met burn-out. Wat is sarcasme eigenlijk precies? Is het schadelijk? En wat is de connectie met stress of burn-out?
Wat is sarcasme?
Om te begrijpen wat het verband is met stress en burn-out moeten we eerst goed bekijken wat sarcasme is. Het Van Dale woordenboek windt er geen doekjes om en geeft als betekenis ‘bittere, bijtende spot’. Bitter en bijtend, dat zijn geen zachte termen. ‘Bijtend’ klinkt niets dan aanvallend en vooral het woord ‘spot’ laat zien wat sarcasme inhoudt. Namelijk neerbuigende taal, of termen die niet opbouwend zijn.
Ook kan je het zien als een aanvallende manier van communiceren, omdat je het tegenovergestelde bedoelt van wat je zegt. Het is echt een manier om je afkeuring of zelfs minachting te laten merken. Niet te verwarren met cynisme, wat net als sarcasme een agressieve communicatievorm is. Bij cynisme zegt iemand niet per se het tegenovergestelde van wat hij bedoelt, maar de toon is minstens zo afkeurend. Daarnaast kan cynisme ook non-verbaal zijn, door middel van een bepaalde lichaamstaal.
Sarcasme is dus een afbouwende vorm van taalgebruik, waarbij de gebruiker het tegenovergestelde zegt van wat hij bedoelt.
Het effect van sarcasme
Je raadt het misschien al, maar sarcasme kan aanzienlijke gevolgen hebben. De sleutels bij sarcasme zijn de setting, de frequentie en de relatie.
Setting
Stel, je zit met je vriendengroep rond een bordspel, zoals jullie dat graag iedere maand doen. Er is een jolige stemming en iedereen is op z’n gemak. Iemand slingert er een sarcastische opmerking uit. Er wordt even om gelachen en de avond gaat weer verder.
Frequentie
Je bent inmiddels een half jaar en aardig wat spelletjes verder. Dezelfde persoon die destijds de sarcastische opmerking maakte heeft hier inmiddels een gewoonte van gemaakt. Het is niet de eerste keer dat de stemming een flinke dip neemt wanneer hij weer eens een van zijn opmerkingen maakt.
Relatie
Jij en de persoon met de sarcastische opmerkingen kunnen het prima met elkaar vinden. Bij elke uitspraak denk je “Ach, ik weet dat hij het niet verkeerd bedoelt.” Een vriendin van je heeft echter niet zo’n goede band met hem, en haar frustratie groeit bij elke opmerking.
De omstandigheden, kwantiteit en verhouding tussen personen hebben dus invloed op het effect van sarcasme. Is het luchtig, gebeurt het niet vaak en kunnen mensen het van elkaar hebben? Dan is er weinig aan de hand. Maar het mag duidelijk zijn dat sarcastische taal iemand op glad ijs kan brengen.
Er zijn twee gebieden waar sarcasme vooral veel invloed kan hebben.
Sarcasme op de werkvloer
Werkgevers en collega’s die telkens sarcastisch met elkaar praten kunnen goed met elkaar overhoop liggen. Waarom is dat zo? Vooral omdat sarcasme zo sluipend is. Het kan zijn als vergif, dat langzaam je lichaam overneemt en stukje bij beetje uitschakelt. Het kan zorgen voor een scheve verhouding die op gegeven moment tot een explosief einde leidt.
Bij sarcasme op de werkvloer kiezen mensen voor de makkelijke weg. Het kan natuurlijk voorkomen dat iemands werk niet naar behoren is. Ook heeft iemand soms trekjes die we niet kunnen uitstaan. Proberen we de collega er rustig en vriendelijk op te wijzen, of kiezen we voor een snelle sneer waarvan we hopen dat de ander de boodschap snapt?
De eerste manier is rustig en zelfs opbouwend. De tweede manier is makkelijk en snel, maar bouwt iemand nooit op.
Sarcasme in het gezin
Er is geen plek waar persoonlijkheden zo kunnen botsen als binnen een gezin. Je zit op elkaars lip, ziet elkaar iedere dag en je verschilt misschien enorm van de ander. Dan zijn er nog een heleboel verschillende soorten spanning die de sfeer op scherp kunnen zetten. Soms is één sarcastische uitspraak alles wat nodig is om de bom te laten barsten.
Waarom is sarcasme een reëel gevaar binnen het gezin? Met een sarcastische opmerking kun je je mening geven, je stempel drukken en het onderwerp snel stopzetten. Maar ook hier werkt het averechts. Het zorgt er namelijk voor dat je dingen niet rechtstreeks naar elkaar uitspreekt. Hierdoor sudderen onderliggende problemen flink door, en op lange termijn kan het je relatie ondermijnen of zelfs beschadigen.
Hoe kan ik stoppen met sarcastisch zijn?
Net als andere persoonlijkheidstrekjes kan sarcasme ontzettend diepgeworteld liggen. Het kan zijn dat je al jaren gewend bent sarcastisch naar anderen te zijn. Als je omgeving eraan gewend is geraakt kan het zelfs zijn dat ze je inmiddels niet eens meer corrigeren. Dan ben jij die persoon geworden die ‘nou eenmaal zo is’. Daardoor voel je niet de neiging te veranderen.
Toch is het belangrijk, want we hebben duidelijk gezien hoe slopend sarcasme kan zijn voor je relaties. Dus hoe stop je ermee? Voornamelijk door eerst te kijken waarom je neerbuigend naar anderen toe doet.
Kijk eens naar de volgende oorzaken van sarcastisch gedrag en bekijk of je jezelf erin herkent:
- Je zit niet lekker in je vel en bent daardoor sneller geneigd van je af te bijten;
- Je gaat gebukt onder hoge werkdruk, waardoor je prikkelbaar bent;
- Je hebt personen in je leven die je telkens weer op je gevoelige plek raken;
- Je bent opgegroeid in een gezin waar sarcasme en cynisme de orde van de dag waren;
- Je houdt niet van confrontatie en gaat die liever uit de weg.
Nu is dit natuurlijk een uiteenlopend lijstje, dus ook de aanpak verschilt per oorzaak. Daarnaast kan het zijn dat jouw oorzaak er niet tussen staat. Probeer dan vooral goed naar jezelf te kijken. Onderzoek wat bij jouw de onderliggende oorzaken kunnen zijn.
De confrontatie met jezelf aangaan is niet makkelijk, want het liefst ben je tevreden met wie je bent. Het kan goed zijn dat je er niet op zit te wachten dit ‘overhoop’ te halen. Maar probeer dit los te laten. Het is heel belangrijk te onthouden dat je doet en niet bent. Oftewel, als je gewend bent sarcastische opmerkingen te maken betekent dit nog niet dat je een sarcastisch persoon bent. Ga je het gevecht met jezelf aan betekent dit dus dat je er alleen maar sterker uit kunt komen.
Zit je niet lekker in je vel? Doorbreek je comfort en praat met een goede vriend. Voel je te hoge werkdruk? Kaart dit aan bij je baas of leidinggevende. Hou het bij jezelf en spreek rustig vanuit je gevoel. Ben je ondernemer, kaart dit dan aan bij jezelf. 😉 Heb je personen in je leven die je tegenhouden, onderzoek dan kritisch of en hoe je die relatie kunt veranderen.
Als je bent opgegroeid in een een disfunctioneel gezin, wees dan allereerst lief voor jezelf. Je bent uit een rotsituatie gekomen, waarschijnlijk met gebrek aan empathie. Geef die empathie dus aan jezelf, terwijl je stap voor stap aan jezelf werkt. Hou je niet van confrontatie, dan ben je niet de enige. Het is misschien wel de nummer één oorzaak van sarcasme. Ook hier is het van belang dat je over die drempel stapt en de ander opbouwende feedback geeft, in plaats van afbrekende kritiek.
Oefen dit een paar keer en kijk hoe het gaat. Niks hoeft van de ene op de andere dag, en alle verandering heeft tijd nodig.
De beste manier om te reageren op sarcasme
Passend reageren op sarcasme is misschien wel net zo moeilijk als niet sarcastisch spreken. Sommigen hebben sarcasme tot een ware kunst verheven en lijken gewoon niet te stoppen. Hoe ga je daar nou mee om? Hoe zorg je ervoor dat je die ene collega niet langer uit de weg hoeft te gaan? Het is niet makkelijk, maar met wat oefening wel mogelijk.
Je hebt het misschien wel eens meegemaakt: Iemand weet je zo treffend te raken dat je er niets op te zeggen hebt. Je staat met je mond vol tanden, terwijl de ander vrolijk met z’n dag verdergaat. In zo’n geval geldt: de beste reactie is géén reactie. Dat klinkt wat kort door de bocht, dus je vraagt je misschien af hoe dit in de praktijk werkt.
Irritatie is de brandstof van sarcasme. Dus wanneer je boos of prikkelbaar reageert op een sarcastische uitspraak, maakt dit het vaak erger. Het voelt oneerlijk, maar vaak bevestig je juist de opmerking van de ander. Probeer in plaats daarvan één van de volgende drie ‘brandblussers’, afhankelijk van de setting, frequentie of relatie:
- Reageer met humor. Dit is sterk afhankelijk van de heftigheid van de opmerking en hoe het gesteld is met je relatie met de ander. Ook is het natuurlijk de vraag of zo’n aanpak bij je past.
- Ontwapen de situatie. Een vriendelijk antwoord werkt vaak sussend. Probeer dus juist vriendelijk te reageren, zodat de ander sneller geneigd is na te denken over zijn uitspraken.
- Ga de confrontatie aan. Vraag iemand rechtstreeks waarom hij die opmerking eigenlijk maakt of wat hij ermee bedoelt. Hier is het erg belangrijk om dit met oprechte en kalme toon te doen.
De link tussen sarcasme en stress & burn-out
Bestaat er een link tussen sarcasme en stress of burn-out? Het is wellicht niet het eerste signaal van een burn-out waar je aan zou denken, maar toch is er een verband. Tekenen van overmatige stress of een beginnende burn-out zijn onder andere snel prikkelbaar zijn en nergens zin in hebben. Daarmee kom je dus al een stuk dichter bij sarcasme in de buurt.
Wanneer je geregeld geïrriteerd bent lukt het je vrijwel niet meer om ‘normaal’ op bepaalde opmerkingen van anderen te reageren. In plaats van aardige reacties kun je dan sneller cynisch of sarcastisch antwoorden. In eerste instantie is dit geen ramp, omdat het kan zijn dat je in een tijdelijke stressvolle situatie zit.
Wanneer je echter chronische stress hebt kan je al gauw in een burn-out belanden. Het is dus verstandig op je ‘sarcasme-niveau’ te letten, want misschien is het voor jou een van de tekenen van een burn-out.
Wil je dat wij je helpen?
Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.
Wat te doen bij een beginnende burn-out?
Nu je misschien bij jezelf constateert dat je wel erg vaak sarcastisch doet wordt het tijd om te kijken of je de eerste tekenen van een burn-out hebt. Goed gedaan, want het is niet makkelijk burn-out op tijd aan te zien komen!
Wat kun je nu doen? Probeer eens deze praktische tips:
- Versimpel je leven. Deze stap is makkelijker gezegd dan gedaan, maar kan je zoveel opleveren. Kijk naar welke gebieden van je leven jouw stress bezorgen en schaaf met een ‘beitel’ stukje bij beetje weg. Voorbeelden van overbelasting zijn: teveel werken, te hoge werkdruk, gespannen familiebanden, teveel (onnodige) spullen en een onrustige leefomgeving.
- Ga er met regelmaat op uit. Probeer vaker naar buiten te gaan en te bewegen. Dit hoeft heus geen topsport te zijn, maar elke beweging met regelmaat zal je goeddoen. Niet alleen is het goed voor je, ook zorgt het voor afwisseling en een frisse neus. Kijk hierbij ook vooral wat goed bij jou past.
- Zoek hulp van een coach. Een persoonlijke coach is een van de beste investeringen die je in deze situatie kunt maken. Misschien ben je geneigd alles zelf op te lossen omdat je vindt dat je hier ook zelf voor gezorgd hebt. Blijf daar vooral niet in hangen! Hulp zoeken is nooit beschamend een coach kan je echt verder helpen.
Hulp bij burn-out en stress
Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is geen sinecure. Heb je ondersteuning nodig, dan kan je op onze hulp rekenen. Onze coaches zijn allemaal gespecialiseerd in jouw problematiek. Door hun jarenlange ervaring kunnen ze samen met jou werken aan jouw herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching heb jij je leven lang plezier!
Bekijk ons aanbod voor:
Bronnen
- vandale.nl – Opzoeken – Gevonden op 18-07-2022
Link naar pagina op vandale.nl - Wikipedia.org – Sarcasme – Gevonden op 18-07-2022
Link naar pagina op wikipedia.org - Sphereofinfluence360.com – Waarom stress en sarcasme niet goed samen gaan – Gevonden op 18-07-2022
Link naar pagina op sphereofinfluence360.com - encyclo.nl – Ironie definities – Gevonden op 22-07-2022
Link naar pagina op encyclo.nl
