Het is een probleem dat we allemaal wel kennen: je extreem moe voelen. Meestal heb je er last van als je kampt met problemen die een hoge mate van stress veroorzaken. Zodra de spanning daalt, verdwijnt de vermoeidheid langzaam uit je lichaam. Maar blijft de stress te lang aanhouden, dan raakt jouw lichaam uitgeput. Zelfs nadat de spanning is verdwenen, blijf je je extreem moe voelen. Dit noemen wij chronische vermoeidheid.
Chronische vermoeidheid speelt nu meer dan ooit, maar wordt vaak niet herkend als een alarmbel die ons waarschuwt voor een burn-out. Vraag jij je af waar jouw chronische vermoeidheid vandaan komt en wat je er tegen kunt doen? Dit artikel geeft antwoord op al je vragen.
Gratis e-book:
zo herken je
een burn-out
(Inclusief checklist)
Voorkom dat je energiereserves definitief leeg raken en je in een ernstige burn-out belandt met alle gevolgen van dien. Met dit e-book leer je de symptomen tijdig herkennen.
Wat is chronische vermoeidheid?
We spreken van chronische vermoeidheid als je langer dan 6 maanden extreem moe bent. Deze vermoeidheid doet zich niet alleen voor bij inspanning, maar ook in rust. Ontspanning en meer rusten vermindert de vermoeidheid niet: je staat ermee op en gaat ermee naar bed. In de meeste gevallen is de oorzaak van chronische vermoeidheid een torenhoog stresslevel, dat niet zelden leidt tot een burn-out.
Chronisch vermoeide mensen kunnen zich slecht concentreren en hebben moeite met dingen onthouden. Lichamelijke klachten als pijn in de spieren, keel-, hoofd- of buikpijn en overgevoelig voor licht en geluid komen vaak voor.
Dezelfde symptomen zien wij bij ME/CVS. Dit is een chronisch vermoeidheidssyndroom, ook wel myalgische encefalomyelitis genoemd. Alhoewel artsen en wetenschappers de ziekte erkennen als ernstig en langdurig, is er nog geen psychische of lichamelijke oorzaak voor gevonden. Dat betekent dat er geen behandeling en medicijnen bekend zijn om de ziekte te bestrijden.
Chronische vermoeidheid en uitputting zijn onlosmakelijk verbonden met een burn-out
Wanneer je je extreem moe voelt en de vermoeidheid niet afneemt als je je ontspant, denk je waarschijnlijk ‘Ik zal wel een beetje overspannen zijn’. Een beetje overspannen bestaat helaas niet. Je bent overspannen of je bent het niet. Maar we nemen onze vermoeidheid in ieder geval niet altijd even serieus. En dat is echt jammer, want door deze klacht te negeren loop je recht in de valkuil van een burn-out.
Er zijn vijf fases die je doorloopt voordat je in een burn-out belandt:
- Vermoeidheid
- Overbelasting
- Stressklachten
- Overspanning
- Burn-out
Je ziet dat de allereerste klachten naar een burn-out al te maken hebben met vermoeidheid. In elke fase neemt dit toe: van een enkel seintje tot een harde sirene die er afgaat!
In eerste instantie komen we in de alarmfase. Maar alles went, zelfs stress, dus belanden we in de weerstandsfase. We willen dóór.
Uiteindelijk komen we in de breukfase. De grens is bereikt en ons lichaam komt niet meer op kracht. Je hebt niets meer te willen, je bent zowel lichamelijk als geestelijk op.
Pfff, dat is even een keiharde confrontatie, nietwaar? Geloof me, het laatste wat ik wil is je bang maken. Maar ik wil je wel graag waarschuwen: neem chronische vermoeidheid en uitputting echt serieus!
Chronische vermoeidheid slaat vooral nu toe
In 2019 hadden 1,3 miljoen werknemers in Nederland burn-out klachten. De voornaamste oorzaak van het ziekteverzuim was stress op het werk. Tel daarbij op dat gemiddeld 1 miljoen mensen met een ‘verborgen’ burn-out rondlopen. Wordt de werkstress bij deze grote groep mensen niet binnen 3 tot 6 maanden verminderd, dan zal ook deze groep omvallen.
Terwijl ik dit schrijf is het eind november 2020, we zitten met zijn allen midden in de coronacrisis. Volgens onderzoek van het Nationaal Centrum Preventie Stress en Burn-out is het aantal ‘verborgen’ burn-outs verviervoudigd. Dat betekent dat 4 miljoen mensen rondlopen met symptomen van een burn-out: een gigantisch én zeer verontrustend aantal.
Een opeenstapeling van slecht nieuws is de oorzaak.
De balans tussen spanning en ontspanning is zoek, nu de horecazaken gesloten zijn, we niet meer met onze maten kunnen voetballen of met onze vriendinnen naar de yoga kunnen gaan. Familieleden of vrienden zijn ziek. Evenementen afgelast. We werken vaak noodgedwongen thuis, waardoor de eenzaamheid toeneemt. We zijn meer en meer aangewezen op onszelf, waardoor we volop de tijd hebben om nog meer te gaan piekeren.
Last but not least: we bewegen minder dan ooit, maar toch zijn we erg moe. Waar komt die vermoeidheid toch vandaan?
Adrenaline en cortisol: redders in nood
Staan we onder hoge spanning, dan maakt ons lichaam eerst adrenaline aan. Adrenaline is een stofje dat ervoor zorgt dat we razendsnel kunnen reageren als dit nodig is. Niet alleen in een noodsituatie, maar ook als we bang of boos zijn, als je schrikt of als je meedoet aan een spannende wedstrijd, wordt dit stresshormoon aangemaakt. Het helpt ons dus snel in actie te komen.
Cortisol is ook een stresshormoon, maar heeft een ander effect. Deze stof zorgt na de adrenalinerush ervoor dat we langere tijd op scherp kunnen blijven staan in een stresssituatie. Het verhoogt onze prestaties voor een bepaalde tijd.
Beide stoffen zijn onze redders in nood wanneer er zich een dreigende situatie voordoet. Ze zetten ons in de overlevingsstand en zorgen voor een vecht- of vluchtreactie, waardoor wij gevaar kunnen afwenden.
Cortisol kent echter zijn grenzen. Wordt dit stresshormoon te lang aangemaakt, dan ontstaan er klachten, zoals (je raadt het al) oververmoeidheid.
Constante stress = constante verhoging cortisol
Zolang cortisol in ons lichaam wordt aangemaakt, blijven wij in de overlevingsmodus staan. Onze bijnieren, de ‘producenten’ van cortisol, raken hierdoor uitgeput. Ook de cortisol doet niet meer optimaal zijn werk, omdat we er minder gevoelig voor raken. Hierdoor ontstaan de volgende symptomen:
- Je bent ’s ochtends nog steeds zo moe als toen je ging slapen.
- De vermoeidheid neemt in de loop van de dag niet af.
- Je hebt extra cafeïne nodig om te blijven functioneren.
- Je kan je slecht concentreren.
- Je wordt ongeduldiger en raakt sneller geïrriteerd.
Bijnieruitputting wordt ook wel een ‘lichamelijke’ burn-out genoemd die synchroon loopt met de ‘geestelijke’ burn-out.
Cortisol doet nog iets met ons lichaam: wanneer de cortisol te lang in ons lichaam blijft, gaat het de hippocampus aantasten. Dit is een deel van onze hersenen dat zich bezighoudt met ons geheugen. De hippocampus kan zelfs met 10% krimpen. Dat is ook de reden waarom ons geheugen en ons concentratievermogen slechter wordt.
Gelukkig kan ik je geruststellen: als het stresshormoon voor langere tijd uit ons lichaam is verdwenen, kan de hippocampus zich weer gaan herstellen.
Chronische vermoeidheid door lichamelijke of geestelijke klachten
Er zijn ook bepaalde gezondheidsklachten die chronische vermoeidheid kunnen veroorzaken. Ben je langer dan 3 maanden vermoeid en weet je niet wat de oorzaak is, dan is het verstandig bij je huisarts aan de bel te trekken. Ook wanneer je vermoedt dat er sprake kan zijn van een van onderstaande klachten, is een bezoek aan je huisarts nodig:
- Depressie
- Slaapapneu
- Bloedarmoede
- Trage schildklier
- Urineweginfectie
- Diabetes
- Hartproblemen
- IJzertekort
- Allergieën
Chronische vermoeidheid: wat kan je eraan doen?
Jouw chronische vermoeidheid is niet in één dag ontstaan: het heeft een lange tijd gesluimerd en zit nu dagelijks aan jouw tafel. Om die tafelgenoot af te laten druipen zal je dus ook tijd moeten investeren in jouw herstel.
De beste remedie tegen chronische vermoeidheid is regelmatig bewegen, gezond eten, ontspannen en rusten. Daarnaast is het belangrijk dat je kritisch kijkt naar je gedrag. Welk patroon heeft jou uitgeput?
Bewegen geeft meer energie dan een blikje Red Bull
Daar zat je vast niet op te wachten: mijn advies om te bewegen. Waar zou je de energie vandaan moeten halen?
Met bewegen bedoel ik niet dat je zwaar moet gaan trainen. Integendeel, dat is nu juist helemaal niet goed voor je lijf. Met een mooie wandeling bereik je al heel veel. De cortisol in je lichaam moet eruit. Tijdens beweging maak je endorfine aan, een gelukshormoon.
Dit stofje zorgt er niet alleen voor dat je gaat genieten van je wandeling, maar zorgt er ook voor dat jouw cortisollevel daalt. Bewegen is ook goed voor hart en bloedvaten, je spieren en je conditie. Door te wandelen begint alles weer te stromen en je krijgt er een betere nachtrust gratis bij.
Suiker en vet houden cortisol in stand
Wanneer je enorm moe bent, schiet gezond koken er vaak bij in. Bovendien hebben chronisch vermoeide mensen meer behoefte aan voeding die veel suiker, vet en zout bevat. Dit komt door de verhoogde cortisolspiegel. Voor sommigen is eten een manier om te vergeten.
Stress en cortisol verbruiken veel vitamines en mineralen. Gezonde voeding vult dat tekort op en geeft jouw lichaam een energieboost. Zie het als hout op een houtkachel: goed hout zorgt voor veel warmte en brandt lang. Slecht hout geeft weinig warmte en veel rook.
Je hoeft geen kookcursus te volgen om een gezonde maaltijd te kunnen bereiden. Gewoon gezond eten en zorgen voor afwisseling is genoeg voor een warme houtkachel.
Wil je dat wij je helpen?
Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.
Ontspannen en rusten maakt gelukkig
Ontspanning is de tegenhanger van stress. Waarschijnlijk ben je al een hele tijd niet meer aan je hobby toegekomen of ligt dat nieuwe boek al tijden klaar om gelezen te worden. Nu is het de tijd om te ontspannen! Iets doen waar je plezier in hebt, maakt je hoofd leeg. Jouw stroom van gedachten wordt minder of verdwijnt hierdoor zelfs helemaal.
Rusten of slapen is ook een vorm van ontspanning. Tijdens je slaap verwerk je de gebeurtenissen van de dag. Goede nachtrust zorgt er ook voor dat je uitgerust aan een nieuwe dag begint.
Durf in de spiegel te kijken
Dit is misschien wel het moeilijkste deel: je gedrag onder de loep nemen. Als je niet weet waarom je chronisch vermoeid bent geraakt, zal je na een rustperiode snel weer in hetzelfde patroon terugvallen.
Stel je bijvoorbeeld te hoge eisen aan jezelf en stel je deze niet bij, dan raak je opnieuw oververmoeid. Gebrek aan autonomie zorgt er bijvoorbeeld ook voor dat je de regie niet in eigen handen hebt. Je zult dus keuzes moeten maken.
Alles wat zich in jouw hoofd afspeelt, heeft invloed op je lichaam. Het is dus tijd om afscheid te nemen van verkeerd gedrag.
Opruimen is loslaten. Heb je hulp nodig?
Gezond leven vraagt om discipline van iemand die chronisch vermoeid is. Je moet weer in beweging komen, anders gaan eten en weer leren je te kunnen ontspannen.
Het moeilijkste is het veranderen van je gedrag. Misschien is het voor jou zelfs moeilijk om te achterhalen wat nou werkelijk de oorzaak is van jouw probleem.
Voor ondersteuning bij jouw herstel kun je op onze hulp rekenen. Alle onze coaches zijn gespecialiseerd in stress en burn-out. Ze kennen alle fases, symptomen en problemen die stress en vermoeidheid met zich meebrengen. Coaching bij Ruud Meulenberg Training & Coaching betekent 1-op-1 werken aan jouw welzijn in de frisse buitenlucht.
Loop niet verder met jouw klachten, maar schakel onze hulp in. Wij hebben geen wachttijden en zorgen er samen voor dat jij voor eens en altijd afrekent met jouw vermoeidheid en stress.
Ben jij hier klaar voor?
Bekijk ons aanbod voor:
Gerelateerde artikelen
In onze kennisbank vind je honderden artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen:
