Ben ik overspannen? Dit zijn de symptomen van overspannenheid

Bij overspannenheid loop je meer risico op oververmoeidheid en overprikkeling, omdat je te lang onder spanning staat. Door de overspannen zijn verlies je het overzicht en de grip op je leven, waardoor er een disbalans ontstaat tussen je inspanning en ontspanning. Zo kom je door allerlei symptomen van overspanning in een permanente overlevingsmodus terecht. Dit is nogal stressvol en verhoogt de spanning nog eens extra.

Het negeren van je symptomen van overspanning, schaadt je gezondheid. Op den duur raak je overbelast, dus wat is de beste behandeling tegen overspanning en welke maatregelen kan je nemen? Ontdek in dit artikel 4 soorten symptomen van overspannenheid en 3 verschillende behandelmethodes om je spanningsklachten te verzachten en verlichten! 

Wat is overspannen zijn?

In een wereld vol met afleiding en prikkels is overspanning allesbehalve aanstellerij. Zo vormen verplichtingen, problemen en onverwachte gebeurtenissen een complete opeenstapeling van teveel spanning voor te lange tijd. Ondanks de hoge mate spanning is het typisch dat je teveel van jezelf verwacht of eist. Zo raak je overspannen, wat erom bekend staat dat je dat je de balans verliest tussen inspanning en ontspanning. 

Bij overspanning ben je niet voldoende in staat om je grenzen te herkennen en aan te geven, waardoor je over je grenzen gaat. Daardoor sta je te lange tijd onder druk, wat je teveel wordt. Met andere woorden: bij overspannenheid is je draaglast groter dan je draagkracht. Hierdoor belandt je lichaam in een constante “vecht-of-vlucht” modus.

Hoe ontstaat overspannenheid?

Overspanning ontstaat als je chronische stress ervaart en niet adequaat je stressklachten serieus neemt en aanpakt. Vanwege je doorzettingsvermogen blijf je stug doorgaan. Totdat je zelfzorg er te vaak bij in schiet en je door de stress niet meer alles in de hand hebt. Het vermogen om je stress te reguleren, vermindert steeds meer. Het gevolg? Je kan niet of nauwelijks meer vanuit ontspanning omgaan met stressvolle situaties.

Een overvloed aan spanning leidt direct tot meer paniek en zorgen. Sterker nog: overspanning is een ernstige aandoening is die verband houdt met fysieke, emotionele en mentale uitputting. Overspannen zijn heeft niet alleen invloed op je welzijn en levenskwaliteit, maar het vergroot ook je gezondheidsklachten en onvermogen om ‘normaal’ te functioneren op je werk, tijdens het sporten of in je dagelijkse leven. 

De oorzaken van overspanning zijn nogal uiteenlopend. Denk aan stressvolle werkomstandigheden, relatieproblemen, financiële zorgen, ongunstige of onveilige leefomstandigheden, gebrek aan sociale steun, heftige onverwerkte emoties of te weinig tijd, rust en verbinding met jezelf. 

Wat zijn de symptomen van overspannen zijn?

De symptomen van overspannenheid variëren per persoon, maar vinden plaats op 4 niveaus. Zo zijn er fysieke, emotionele, cognitieve en gedragsmatige symptomen van overspanning.

Fysieke symptomen van overspannenheid

Door fysieke klachten ben je vatbaarder voor ziekte. Check dus vooral aan de hand van lichamelijke signalen of je overspannen bent of niet: 

• Spierpijn en stijfheid
• Drukkende pijn op je borst
• Weinig tot geen zin in seks 
• Slapeloosheid of slaaptekort
• Pijn in je nek, rug en schouders
• Verminderde eetlust of eetbuien
• Hoofdpijn en spanningshoofdpijn
• Constante vermoeidheid en uitputting
• Oorsuizen, duizeligheid en flauwvallen
• Zware benen of moeite hebben met lopen
• Ademhalingsproblemen en hyperventilatie
• Hartkloppingen en hormonale verstoringen
• Verhoogde bloeddruk of versnelde hartslag
• Maag- en darmklachten, zoals diarree of verstopping
• Verminderde weerstand door zwakker immuunsysteem

Emotionele symptomen van overspannenheid

Op emotioneel vlak kan je last hebben van stemmingswisselingen en emotionele instabiliteit, waardoor je geen raad weet over hoe je met emoties kan omgaan als: 

• Angst 
• Twijfels
• Verdriet
• Irritaties
• Boosheid
• Somberheid
• Onzekerheid
• Vermoeidheid
• Hopeloosheid
• Eenzaamheid
• Prikkelbaarheid
• Machteloosheid 
• Schuldgevoelens
• Hooggevoeligheid
• Lage eigenwaarde
• Gebrek aan motivatie
• Slaap- en eetstoornissen

Cognitieve symptomen van overspannenheid

Op mentaal niveau kan je overspanning herkennen aan:

• Vergeetachtigheid
• Piekeren in je hoofd
• Negatieve gedachten
• Faalangst of straalangst
• Angst voor controleverlies
• Angst- en paniekaanvallen
• Gebrek aan zelfvertrouwen
• Gehaaste en opgejaagde gevoelens
• Niet goed tegen lawaai of drukte kunnen

Gedragsmatige symptomen van overspannenheid

Je fysieke, emotionele en mentale symptomen van overspanning hebben invloed op je gedrag. Bij overspannenheid vertoon je ander gedrag en heb je te maken met: 

• Verhoogde impulsiviteit 
• Gevoeliger zijn voor verslavingen
• Tegenvallende prestaties op je werk
• Moeite met het nemen van beslissingen
• Lagere behoefte aan beweging en sporten 
• Verminderde concentratie en geheugenproblemen
• Het vermijden van verantwoordelijkheden en taken
• Weinig levensenergie en interesse in dagelijkse activiteiten
• Uitdagingen met het opbouwen en onderhouden van sociale relaties

Het is belangrijk om te weten dat iedereen anders reageert op stress, spanning, onrust of drukte, dus een persoon hoeft niet alle symptomen te hebben om overspannen te zijn.

Wat heeft overspannen zijn met burn-out te maken?

Overspanning en burn-out zijn gerelateerde aandoeningen die beide verband houden met stress en het niet adequaat kunnen aanpakken van stressvolle situaties. Er is alleen wel een verschil tussen overspannen zijn en een burn-out hebben. Beschouw overspanning als een voorstadium van een vervelende burn-out, waarbij je uiteindelijk opgebrand raakt. De opbouwfase van overspannenheid is relatief kort, terwijl je bij een burn-out minimaal 6 maanden last hebt van lichamelijke, mentale of emotionele klachten. 

Een ander verschil is dat overspannenheid kan leiden tot verstoringen in je hormonale stress systeem. Dit gaat enerzijds gepaard met een hoge cortisolwaarde wat onder meer je bloeddruk verhoogt en hartslag versnelt. Anderzijds heb je bij overspanning te maken met verlaagde dopamine en serotonine spiegels die je moe, futloos en uitgeput maken. 

Je energie is alleen helemaal ver te zoeken als je een burn-out hebt, want dan is je hormonale stress systeem volledig ontregeld. Dan is er sprake van intense vermoeidheid, uitputting en slaapstoornissen. Met als gevolg dat je aan het einde van je Latijn bent. Oftewel, je weet je helemaal geen raad meer over hoe je met stress, spanning, onrust en drukte hebt om te gaan. Des te belangrijker is het dus om al bij overspanning actie te ondernemen en professionele hulp te raadplegen. Zo sta je er niet alleen voor en kan je je vakkundig laten begeleiden en adviseren door een ervaringsdeskundige of specialist.

Hoe kan je overspannenheid behandelen?

Herstellen van je overspanning is niet altijd simpel en je spanningsklachten gaan niet zomaar vanzelf over. Het is niet een kwestie van stoppen met werken en dat je spanning automatisch afneemt terwijl je op de bank zit. Was het maar zó simpel, maar helaas. Je hebt écht pro-actief en doelbewust de balans en relatie tussen je lichaam en geest, die onlosmakelijk aan elkaar verbonden zijn, te herstellen. Hoe minder gevoelig je bent voor druk van buitenaf, des te meer je rust in je hoofd en lichaam gaat voelen. 

Als je relatief op tijd ervan bewust bent dat je overspannen bent, is het voordeel dat je nog vroegtijdig kan ingrijpen. Zie het als een waarschuwing van je lichaam om je wakker te schudden. Overspannenheid is een wake-up call voor als je anders ‘normaal’ op de automatische piloot door zou gaan waar anderen stoppen. Neem daarom bij overspanning maatregelen om te ontspannen, ontstressen en onthaasten. 

Als je te laat of te weinig maatregelen neemt om te herstellen van overspanning, leidt dit tot: 

• vertraging van je herstelproces, omdat je herstel meer tijd en moeite vergt
• verergering van je fysieke, emotionele of mentale gezondheidsklachten
• verhoogde kansen op verslavingen als een manier om met stress om te gaan
• verstoring van je werk-privé balans en indirect het niet nakomen van zakelijke of privé verantwoordelijkheden
• verminderde motivatie en betrokkenheid om sociale relaties op te bouwen en onderhouden

Medische behandeling

In gesprek met een arts of psycholoog wordt er een diagnose vastgesteld over je spanningsklachten. Afhankelijk van je symptomen ontvang je een persoonlijk advies en behandelplan op maat. Indien nodig en gewenst, krijg je medicatie tegen overspanning in overleg met de apotheek mee naar huis. Zo krijg je meer rust in je lichaam en hoofd. Door kalmeringsmiddelen, waaronder benzodiazepinen, kalmeer je je emoties, ontspan je je spieren en verminder je je angstgevoelens. 

Let alleen wel op: medicatie tegen overspanning werkt alleen tijdelijk om lichamelijke, mentale of emotionele klachten te onderdrukken, maar het is zeker geen duurzame oplossing voor de lange termijn. Slik maximaal 2 à 4 weken lang medicijnen. Lees de bijsluiter of vraag juist door om op de hoogte te zijn van alle bijwerkingen. 

Psychologische behandeling

Samen met een psycholoog of stress- en burn-out coach kan je ook je symptomen van overspanning bespreekbaar maken. Zo kan soms je iets dwars zitten, stapelen emoties zich op en voel je niet meer de innerlijke rust. Zonder direct te kunnen verklaren waarom, mag je angst, verdriet, boosheid, schuld, schaamte, onzekerheid of eenzaamheid gezien en gevoeld worden.

Juist als je te veel in je hoofd zit, is de verbinding met je hart belangrijk. Dat je voelt wat er gevoeld mag worden in het hier en nu. Zonder dat je piekert over het verleden of de toekomst. Zonder emoties onder het tapijt te schuiven. En zonder dat je met je ego bepaalt dat een emotie er niet mag zijn. Juist de troost, hulp, steun, liefde, aandacht en een luisterend oor van een psycholoog of stress- en burn-out coach om je heen, werkt kalmerend. Vanuit ontspanning en veiligheid kan je zo je permanente overlevingsmodus loslaten, zodat je niet langer dezelfde mate van spanning voelt. 

Lifestyle veranderingen

Last but not least: je zit zelf achter het stuur van je eigen leven, dus bepaal wie je wilt zijn en wat je wilt doen om te herstellen van je overspanning. Hoe kan je meer spanning loslaten? Waarmee wil je stoppen? Wat wil je op een lager pitje zetten om meer te focussen op je zelfzorg? Een excuus als “Ik heb het nu te druk” bestaat niet. Tijd en energie steken in je herstelproces kost je geen tijd en energie, maar levert je juist tijd en energie op. 

Jezelf opladen begint met het nemen van een moedig besluit om een destructief patroon te doorbreken. Daar start je reis en de magie voor meer innerlijke rust, want anders geldt: “Als je blijft doen wat je altijd deed, dan krijg je wat je altijd kreeg.” Gedragsverandering is de sleutel naar meer innerlijke vrijheid, waardoor er zware lasten mogelijk van je schouders vallen. Je mag dus afscheid nemen van je blokkades die je niet meer dienen, zodat je ruimte vrijmaakt wat er écht toe doet in je leven. 

En dat niet alleen: welke gezonde eet, slaap en beweeggewoonten wil je jezelf aanleren als vaste routine? Een gezonde leefstijl begint juist met je focussen op het krijgen van meer energie. Simpelweg door telkens bij jezelf af te vragen: “Wie of wat geeft mij energie? En wie of wat kost mij energie?”

Conclusie

Bij overspanning ben je niet voldoende in staat om je grenzen te herkennen en aan te geven, waardoor je over je grenzen gaat. Daardoor sta je te lange tijd onder druk, wat je teveel wordt. Dit leidt tot zowel fysieke, emotionele, cognitieve en gedragsmatige symptomen van overspanning. Gelukkig kan je met een medisch en psychologisch behandelplan op maat samen met een psycholoog of stress- en burn-out coach herstellen van overspanning. Aan de hand van gezonde leefstijl keuzes en gewoontes regie krijgen over je leven. Met als positief gevolg dat je balans creëert tussen je inspanning en ontspanning voor minder overspanning, oververmoeidheid en overprikkeling!

Veelgestelde vragen

Bronnen

1. Thuisarts – Ik ben overspannen – Gevonden op 02-02-2023
   Link naar de pagina op Thuisarts