Stressfactoren per levensfase. In gesprek met veel mensen ontdek ik steeds vaker stress die een beetje past bij leeftijd. Toch is het vreemd te begrijpen. Vragen die ik mezelf dan stel zijn: Waarom zijn topsporters ‘op’ op hun 35e, terwijl fysiologisch de terugval vele malen kleiner is dan de terugval doet vermoeden.

Ook kom ik veel mensen tegen die rond hun 55e/ 60e opeens aan de kant worden gezet door hun bedrijf waar ze (vaak jarenlang) zich zeer hard voor hebben ingezet. Is dit enkel omdat mentale/ fysieke prestaties verminderen? Of is de perceptie op het werk en leven dan dermate anders dat de ‘drive’ verandert?

Zoekende op dit onderwerp kwam ik de 8 levensfasen tegen van Erikson.

8 levensfasen tegen van Erikson

Erikson ging er vanuit dat iedere fase in de psychosociale ontwikkeling van de mens wordt gekenmerkt door een conflict. Dit conflict moet op positieve wijze opgelost worden voordat het individu kan doorgaan naar de volgende fase.

Een conflict staat voor een levenstaak die een persoon moet volbrengen eer hij toe is aan de volgende taak. Elke fase bestaat uit twee tegenstellingen die in het gunstige geval uitmonden in een ‘deugd’ of ‘vitale sterkte’. In het ongunstige geval stagneert de persoonlijkheidsontwikkeling, waarbij de persoon in de fase blijft steken, het conflict wordt niet uitgewerkt. Erikson introduceerderde zijn levenslooptheorie in 1963.

Stress door identiteitscrisis

Stress door een identiteitscrisis ontstaat volgens Erikson doordat een bepaald conflict nog niet is uitgewerkt, of doordat er een stagnatie plaatsvindt in de ontwikkeling van de mens. Dit kan komen door een innerlijke ontwikkeling, danwel doordat een sociale context (de omgeving) anders verwacht van een persoon. (je verwacht van een man van 70 geen snelle motor meer.)

Een midlifecrisis ontstaat derhalve vaak vanwege een onopgelost conflict die woedt in een persoon, dan wel de verwachtingen van de omgeving.

Het woord crisis duidt op een onzekere, conflictueuze en emotioneel hevig beleefde toestand. Erikson noemt de identiteitscrisis van de adolescentieperiode een normatieve of ontwikkelingscrisis. Hiermee wordt bedoeld dat het een crisis is die hoort bij het conflict dat ontstaat, maar naarmate de mens zich ontwikkeld dit ook verdwijnt. Deze crisissen zorgen dus voor ontwikkeling, nieuwe ervaringen, maar ook voor onzekerheid, (tijdelijk) egoverlies en verandering van gedrag.

Quarterlifecrisis

De term ‘quarterlifecrisis’ ontstaat bij dertigers die tegen soortelijke problemen aanlopen als de ‘midlifecrisis-vijftigers’. Volgens onderzoekers van de UK Marriage Guidance Service Relate begint de midlifecrisis steeds jonger door een verschuiving in het werkklimaat. Als werknemers rond de 35 nog niet halverwege hun carrière zijn, dan is de kans klein dat ze de top nog bereiken.

Daarnaast botst het vele werken rond deze leeftijd met het krijgen van kinderen, zorgen over geld, hypotheek en ouderwordende ouders. Alle ingrediënten gecombineerd zorgen voor veel stress.

De theorie van Erikson stamt uit 1963, wat zou kunnen betekenen dat anno 2017 de levensfasen van Erikson wat vervroegd zouden moeten worden vanaf (vermoedelijk) de werkzame leeftijd.

Uitleg bij de levensfasen van Erikson

Zoals beschreven ontstaat er een conflict wat ervoor zorgt dat iemand zich gaat ontwikkelen. Elk conflict zorgt dus voor een volgende levensfase.

Het model van Erikson wordt als volgt weergegeven:

Stressfactoren per levensfase

Het ontstaan van een ‘quarterlifecrisis’ houdt in dat er steeds meer stress ontstaat bij dertigers, maar ook dat de generativiteit (de behoefte hebben om na de dood iets door te kunnen geven aan nazaten) eerder inzet.

Ouderen blikken terug op het leven, op welke persoon ze zijn geweest. Ego-integriteit resulteert in het gevoel dat het leven de moeite waard was. Degene die ontevreden zijn over hun leven vrezen de dood (wanhoop)

Stressfactoren per levensfase

Dit schema laat zien dat een dertiger inderdaad te maken krijgt met een ‘deugd’, te weten: liefde. Zou dit de verklaring zijn dat topsprinters het ‘niet meer kunnen opbrengen’ om de aller-aller beste te zijn? Dat een directeur die jarenlang aan de top heeft gestaan een adviserende rol op zich neemt in plaats van een plek voor de kar? Dat de deugden ‘zorg en liefde’ groter zijn dan de wens om een kartrekker in een bedrijf te zijn?

Zo zijn er meer conclusies te trekken uiteraard. De botsende wensen van pubers bijvoorbeeld.

Mogelijke stressfactoren per levensfase:

  • Adolescentiefase: Wie ben ik en wat kan ik? Steeds meer jongeren raken burnout doordat er meer en meer verwacht wordt van jongeren. De tijd om te spelen en ’tot bloei te komen’ wordt verdrongen door social-media, telefoongebruik en games
  • Vroege volwassenheid: De wens om gewaardeerd, gehoord en gezien te worden is groot. We moeten wat bereiken anders ben je een nietsnut. Voorbeelden van zeer jonge mensen die het gemaakt hebben (Mark Zuckerberg) worden gebruikt om te laten zien dat het gewoon kan. Echter de ontwikkeling als papa of mama speelt een belangrijke rol. Evenals het zelfstandig worden, en het voor eigen huis en haard zorgen.
  • Middelbare volwassenheid: Ingehaald worden door jonge honden die zagen aan de stoelpoten. Twijfelen aan opleiding en eigen opvoeding. Ouder wordende kinderen die er voor zorgen dat je je afvraagt: Wat doe ik hier eigenlijk? Levensvragen duiken vaak op in de periode van 35-65 jaar.
  • Late volwassenheid: Een terugblik die leidt tot liefde dan wel wanhoop. Proberen om de laatste puntjes op de ‘I’ te zetten en gedane zaken recht te breien. Een betekenis vol leven te leiden en de wens om iets terug te doen voor de maatschappij. (klein) kinderen die weinig aandacht aan hun (ooit eens) hard werkende ouders besteden, zijn dan extra pijnlijk. Dit beïnvloedt het gevoel van wanhoop.

Ontwikkelfasen versnellen

Een opvallend gebeuren is dat we lijken te wensen deze ontwikkelfasen te versnellen. Dat de sociale/ innerlijke druk (crisis) dermate groot wordt om de top te bereiken, dat velen opbranden. We wensen dus harder te willen dan dat onze ontwikkeling aan kan. We bevinden ons dus continu in een crisis, die er voor moet zorgen dat we ontwikkelen.

Werk wordt anno nu gezien als een persoonlijke ontwikkeling. De pop’s, pap’s, opleidingstrajecten en ontwikkeltrajecten vliegen ons om de oren. De status die een baan ons geeft, bepaalt hoe er naar je gekeken wordt op feesten en verjaardagen. We wensen dus sneller te ontwikkelen dan onze ontwikkelfasen aankunnen.

We worden gepusht om harder te gaan, ons verder te ontwikkelen dan we voor mogelijk hadden gehouden. Zodoende raken we het roer over ons leven kwijt (gebrek aan autonomie).

Autonomie versus werkdruk

Opvallend is dat juist Erikson behoorde tot een groep die ego-psychologen worden genoemd.  Dit is omdat ego-psychologen de taak van het ego niet beperkt zien tot een louter defensieve functie, maar het tevens een andere, belangrijkere functie toekennen: het voortdurend integreren van allerlei tegenstellingen die zich kunnen voordoen, zowel binnen de persoon zelf als in diens interactie met de sociale omgeving. Eriksons therapeutische tussenkomsten waren dan ook voornamelijk erop gericht het “ego” van de mens te versterken. (Het ego wordt hier geduid als: ‘de mens, het individu, de persoonlijkheid)

Juist dit ego, het unieke karakter, de authentieke mens versterkt de preventie voor burnout.

Onbalans en werkdruk

Wat als wij, mensen, ons simpelweg niet harder kunnen ontwikkelen als dat we kunnen? Dat slechts enkele (hoogbegaafde?) mensen in staat zijn een vroegere wijsheid op te bouwen dan leeftijdsgenoten. Dat zou inhouden dat we onze ontwikkeling afspiegelen aan slechts 2% van de mensen in de maatschappij. Dat de rest zich stukloopt op de ontwikkeling van een klein groepje mensen dat niet anders kan.

Het betekent dan ook dat we oudere (55+?) mensen in moeten gaan zetten voor andere rollen. Een rol waarin ze begeleidend en coachend anderen gaan helpen met wijsheid en liefde (zie het schema van Erikson) dit omdat ze dit simpelweg hebben opgebouwd door een aantal crisissen in hun bestaan als mens.

Gerelateerde artikelen

Hulp bij burn out en stress

Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is geen sinecure. Heb je ondersteuning nodig, dan kan je op onze hulp rekenen. Onze coaches zijn allemaal gespecialiseerd in jouw problematiek. Door hun jarenlange ervaring kunnen ze samen met jou werken aan jouw herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching heb jij je leven lang plezier!

Bekijk ons aanbod voor:

Vergelijkbare berichten

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *