Een negatief zelfbeeld als oorzaak van een burn-out?

Het zelfbeeld de oorzaak van een burn-out? Wat is jouw beeld van jezelf? En in hoeverre is dat beeld misschien wel de achterliggende oorzaak van je huidige stressklachten?

In dit blog leggen we het verband tussen je zelfbeeld en verschillende eigenschappen die de kans vergroten om een burn-out te ontwikkelen. Denk hierbij aan de eigenschappen perfectionisme, prestatiegerichtheid, groot verantwoordelijkheidsgevoel, gedrevenheid en gebrek aan assertiviteit.

Hoe ontstaat je zelfbeeld eigenlijk?

De manier waarop je het beeld van jezelf hebt gevormd, is het resultaat van jouw jarenlange ervaringen, zowel binnen je gezin van herkomst als daarbuiten. Het is goed je te realiseren dat slechts enkele negatieve ervaringen al voldoende kunnen zijn in het ontwikkelen van een verstoord zelfbeeld.

Negatieve gedachten voorbeelden : jezelf minder waard voelen dan de ander, gebrek aan zelfvertrouwen, onzekerheid, je sociaal angstig voelen en je sub-assertief (of juist agressief) gedragen. Deze  kunnen weer het gevolg zijn van een te negatief zelfbeeld.

Een positief zelfbeeld betekent een realistisch beeld van jezelf

Het woord “zelfbeeld” kent iedereen wel. Maar, je staat er waarschijnlijk niet altijd bewust bij stil, hoezeer het beeld dat je van jezelf hebt van invloed is op je dagelijkse leven en welbevinden. De invloed van hoe je naar jezelf kijkt, overtuigingen over jezelf die je met je meedraagt – los van of die nu wel of niet kloppen – bepalen je leven veel meer dan je doorgaans in de gaten hebt. Een positief zelfbeeld hebben is dus best belangrijk. Maar wat houdt dat eigenlijk in?

Iemand met een positief zelfbeeld is niet persé iemand die permanent positief denken toepast. Van jezelf eisen dat je alleen nog maar positief denkt over jezelf kan namelijk ook een belasting worden waarmee je je doel voorbij schiet. En dat doel is je happy voelen in je eigen lijf en leven. Misschien zou je bij een positief zelfbeeld ook wel kunnen spreken van een realistisch zelfbeeld. Hiermee wordt bedoeld dat je een beeld van jezelf hebt waarbij je jezelf realistisch ziet ten opzichte van andere mensen, niet van meer waarde of minder. En dat je je eigenwaarde niet laat afhangen van anderen.

Als het lukt om een positief zelfbeeld te hanteren, dan zal dat gegarandeerd een positief effect hebben op hoe je je voelt, hoe je presteert en hoe anderen op je reageren. Daar tegenover staat dat een negatief zelfbeeld precies hetzelfde effect sorteert, maar dan in een richting die je niet helpt.

Een negatief zelfbeeld maakt je kwetsbaar

Een negatief zelfbeeld kan allerlei oorzaken hebben. Oorzaken die vaak terug grijpen op eerdere ervaringen, al dan niet uit je kindertijd of jeugd. Een negatief zelfbeeld uit zich op verschillende manieren, waaronder pessimistisch zijn over je mogelijkheden, jezelf als minder goed waarderen dan anderen, bang zijn om te falen. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van negatieve gedachten. Het is niet zo moeilijk je voor te stellen dat dit daadwerkelijk een heel vervelende uitwerking kan hebben op je psyche, gezondheid en functioneren. En daardoor gaat je zelfbeeld nog verder omlaag. De bekende neerwaartse spiraal…

Er zijn waardevolle lessen te leren uit het bewustzijn dat je misschien een verstoord zelfbeeld hebt, en welke gevolgen dat met zich meebrengt. En dat je het beeld van jezelf op een positieve manier kunt beïnvloeden, door er bewust mee bezig te zijn. Dat betekent niet dat je alle negativiteit uit je leven zou moeten bannen. Of dat je alles wat vervelend is leuk zou moeten vinden.

Ons leven is tenslotte niet volledig maakbaar en pech bestaat! Iemand met een positief zelfbeeld zal juist erkennen dat pijn er verdriet onlosmakelijk verbonden zijn aan het leven en zal in plaats van dit weg te stoppen ermee omgaan. Ook daarom is een positief zelfbeeld zo belangrijk: niet omdat het leven altijd leuk moet of kan zijn, maar juist ook om met tegenslag om te kunnen gaan.

Als je last hebt van een negatief zelfbeeld sta je in die zin ook minder sterk: in feite saboteer je jezelf omdat je jezelf al onderuit haalt voordat een ander of het leven zelf dat doet!

Hieronder gaan we dieper in op de relatie tussen je zelfbeeld en je persoonlijke eigenschappen die een belangrijke rol kunnen spelen in het ontwikkelen van een burn-out.

Perfectionisme en faalangst

Er is op zich niets mis met de eigenschap om je uiterste best te doen om zo goed mogelijk te functioneren en presteren. Wanneer faalangst echter de drijvende kracht is achter dit perfectionisme dan kom je in de gevarenzone. Want dat ben je continu aan het voorkomen dat je mogelijk kritiek kunt krijgen op je functioneren of geleverde prestaties.

En dat helpt nou niet bepaald om lekker en ontspannen je werk te doen. Je leeft dan continu in de angst dat je vroeg of laat door de mand valt en daardoor je kun nooit eens achterover gaan zitten. Deze faalangst hangt samen met het gebrek aan vertrouwen in jezelf en dat je mogelijk te ontvangen commentaar wel kunt hanteren.

Ook heb je dan geleerd je eigenwaarde af te laten hangen van de geleverde prestatie. Met een 6 of 7 kun je dan niet meer tevreden zijn, ondanks dat we met z’n allen hebben afgesproken dat dit (ruim) voldoende is. Bij een negatief zelfbeeld moet je dus altijd maximaal leveren en leef je altijd met de angst de volgende keer een onvoldoende te krijgen.

Je leven bestaat dan uit het leveren van de ene prestatie naar de andere prestatie, zonder echt te kunnen genieten van het geleverd werk. En al helemaal niet als je maar een zesje geleverd hebt, laat staan een onvoldoende, want dan hangt al helemaal het zwaard van Damocles boven je hoofd. Je bent dan continu bezig een goede prestatie te leveren voor de ander, om de gewenste erkenning en bevestiging te krijgen. En die erkenning denk je nodig te hebben om je negatieve zelfbeeld te compenseren.

De valkuil van prestatiegerichtheid

Stel je pas wat voor als je iets gepresteerd hebt, of vind je jezelf ook de moeite waard gewoon om wie je bent? Veel mensen ontlenen hun identiteit en zelfbeeld aan de manier waarop ze DOEN en niet aan wat ze ZIJN. En hoe meer je dan doet, hoe meer je dus voorstelt? DRUK, DRUKKER, DRUKST is dan juist prettig want dat betekent dat je dus heel veel te doen hebt. Maar dat betekent omgekeerd ook; hoe minder je doet, hoe minder je voorstelt. Stel dat je door ziekte of baanverlies een tijd haast ‘niets’ doet; wat blijft er dan nog van jou over/ wat stel je dan nog voor!?

Denk bij prestaties niet alleen aan targets die je weet te behalen zoals x aantal auto’s die je hebt weten te verkopen. Ook het aantal zorgtaken die je weet te vervullen vormen namelijk een hele prestatie. Teveel zorgen voor anderen (kinderen, huishouding, partner, ouders, zieke buurvrouw) kan ook een manier zijn waarin je jezelf kunt verliezen.

Als zorgen voor anderen de manier is geworden waarmee je een positief zelfbeeld weet in te kleuren, dan loop je risico dat de balans zoek raakt tussen zorgen voor de ander en zorgen voor jezelf.

Je eigenwaarde en zelfbeeld laten afhangen van je geleverde prestaties is dus een risicovolle combinatie. Natuurlijk mag je lekker genieten van de prestaties die je levert, maar laat daar je gevoel van eigenwaarde en zelfbeeld niet volledig van afhangen.

Lees verder over stress in deze maatschappij

Bewijsdrang en gedrevenheid versus erkenning en waardering

Bewijsdrang is een manier om jezelf te bewijzen in wat je kunt of om te laten zien hoe goed je bent. Mensen die zichzelf willen bewijzen halen hier hun erkenning en waardering uit.  meer presteren betekent een beter gevoel en een positief zelfbeeld. Ben je prestatiegericht? Dan is de drang om je te bewijzen een valkuil, zeker als de situatie het lastig of onmogelijk maakt om goed te presteren.

Aandachtspunt is dan niet doorslaan in de prestatiedrang. Voor sommige mensen is bewijsdrang een diepe innerlijke drijfveer om waardering en erkenning te halen uit eigen prestaties. In dat geval is er wat anders aan de hand. In feite compenseert je gebrek aan waardering en erkenning door vooral te bewijzen hoe goed je bent. Een goede vraag die je jezelf met regelmaat mag stellen is: wat heb ik te bewijzen, aan wie en waarom eigenlijk?

Lees meer over bewijsdrang

Heerlijk als je vanuit passie of idealen ongelofelijk gedreven bent en vanuit die drive veel werk verzet. Gedrevenheid kan echter ook voortkomen uit het hierboven beschreven perfectionisme en prestatiegerichtheid. En dan begeef je je op glad ijs.

Groot verantwoordelijkheidsgevoel

Er zijn mensen die denken dat ze alles moeten oplossen en dat ze overal verantwoordelijkheid voor zijn. Ook al is het niet hun verantwoordelijkheid. Er zijn meerdere redenen denkbaar waarom mensen zich te zeer verantwoordelijk voelen en gedragen. Dat kan bijvoorbeeld de angst voor afwijzing zijn of de angst om door de mand te vallen. Beide angsten komen voort uit je negatieve zelfbeeld en gebrek aan zelfvertrouwen. En dit draagt niet bij aan een positief zelfbeeld.

Lees verder: Oververantwoordelijk voelen

Gebrek aan assertiviteit

Angst voor de (mogelijk) negatieve reactie van de ander is de voornaamste reden om niet assertief te reageren. En wanneer je te veel werkzaamheden op je bordje geschoven krijgt, dan moet je op een gegeven moment wel assertief reageren om te voorkomen dat je gaat verzuipen. Je kunt in dat geval bijvoorbeeld je grenzen aangeven, maar ook hulp van anderen inroepen kan een oplossing zijn.

Grenzen stellen, NEE zeggen, je gevoel uitspreken, hulp vragen, kritiek geven, je mening geven en andere assertieve vaardigheden zijn essentieel om overbelasting van jezelf te voorkomen. Je loopt natuurlijk altijd het risico dat de ander niet blij is met jouw tekst. En wanneer je bang bent dat de ander jou daarna niet meer aardig vindt of misschien zelfs boos reageert, dan kan die angst de reden zijn om je mond te houden. De angst die sub assertieve mensen de mond snoert hangt vaak samen met een te negatief zelfbeeld, te weinig gevoel van eigenwaarde en gebrek aan zelfvertrouwen.

Pleasen om conflicten te vermijden

Wil jij ook door iedereen aardig gevonden worden en ben je bang voor conflicten? Dan ben je net als vele anderen misschien ook wel een ‘pleaser’. Het voordeel is dat je met veel mensen (min of meer) overweg kunt, je zelden ruzies hebt en mensen graag hun hart bij jou uitstorten en tegen je aankletsen.

Nadeel hiervan is dat jij als pleaser niet alles kunt zeggen waar je last van hebt. En die onuitgesproken onvrede kan aan je gaan vreten. En zolang jij niet uitspreekt wat je wel en niet wil dan kan de omgeving ook geen rekening hiermee houden. Dit voedt een negatief zelfbeeld.

Lees meer over pleasegedrag

Waar komt die sociale angst toch vandaan?

Als sociaal wezen is het logisch dat je niet buitengesloten wilt worden. Dat zit ongetwijfeld deels zelfs in onze chromosomen verankerd. In vroegere tijden stond uitgestoten worden gelijk aan je doodvonnis. In ons eentje overleven is voor ons mensen namelijk bijzonder moeilijk. Onderdeel uitmaken van een groep was dus van levensbelang, maar is ook nu nog steeds van groot belang.

Om deel uit te blijven maken van een groep, erbij te (blijven) horen zul je met tijd en wijlen een spanning ervaren tussen je eigen wensen en behoeften en datgene wat (je denkt dat) anderen van je willen of verwachten.  Dat betekent balanceren tussen je behoefte aan autonomie enerzijds en verbondenheid anderzijds. Dat kan lastig zijn, maar heel belangrijk voor een positief zelfbeeld.

Werk belangrijker maken dan jezelf

Maak eens een lijstje wat voor jou belangrijk is in je leven; waar besteed jij de meeste tijd en energie aan. Variërend van gezin, werk, vrienden, familie, hobby’s tot gezondheid. Zet deze onderwerpen vervolgens in volgorde: bovenaan het lijstje datgene waar jij het meeste tijd en aandacht aan besteedt. En kijk vervolgens eens waar jijzelf op dat lijstje beland bent.

Als je werk (bijna) helemaal bovenaan je lijstje staat, dan is het goed je eens af te vragen of je werk belangrijker is geworden dan jezelf. In een bekend onderzoek naar mensen die niet meer lang te leven hadden was er niemand die zei spijt te hebben dat ze niet nog meer gewerkt hadden in hun leven. Leef je om te werken of werk je om te leven?

Meer weten over de relatie tussen een negatief zelfbeeld en burn out?

Luister dan deze waardevolle podcast!

Hulp bij burn out en stress

Het omgaan met stress en burn-out is niet altijd eenvoudig. Natuurlijk wil je graag doen waar je goed in bent en bezig zijn met de dingen die je energie geven en jezelf opbouwen. Echter zijn er altijd factoren die dit weer in de weg staan. Een grote behoefte om een ander een plezier te doen bijvoorbeeld, of je wens een taak geweldig uit te voeren.

Om stress en burn-out de baas te zijn, doe je er goed aan om het wiel niet opnieuw uit te gaan vinden. Velen proberen dit namelijk wel. Ze gaan zelf op zoek naar antwoorden, terwijl deze antwoorden voor het oprapen liggen bij een goede coach. Een coach helpt je bovendien inzicht te krijgen in jezelf, waardoor je een gezond en evenwichtig zelfbeeld opbouwt en zelf de regie over je leven opbouwt.

Ben jij hier klaar voor?

Bekijk ons aanbod voor:

• Stress coaching
• Burn out coaching
• Ondernemerscoaching

Gerelateerde artikelen

In onze kennisbank vind je honderden artikelen die je verder helpen. Heb je deze artikelen al gelezen:

• Uit je comfortzone stappen: slim of juist zeer stressvol?
• Wil je meer plezier en voldoening? – Vergroot jouw persoonlijke effecitiviteit
• Klaar voor een nieuwe start na burn-out?