Misschien heb je dit woord wel eens voorbij horen komen: dissociatie. Misschien ook niet, alhoewel wij allemaal wel eens te maken hebben met een vorm van dissociatie. Het is een beveiliging in ons brein. Een knop die omgaat als we extreme stress ervaren. Het zorgt ervoor dat herinneringen, emoties, gedachten of waarnemingen tijdelijk worden uitgeschakeld. Je bent je op zo’n moment niet volledig bewust van je situatie.
Een bekend voorbeeld van dissociatie is dat we in de auto zitten en ons ineens realiseren dat we al bijna thuis zijn. We hebben een deel van onze route niet bewust meegemaakt. Of je loopt naar boven om iets te pakken, maar bovenaan de trap weet je ineens niet meer wat je nou wilde gaan doen. Herkenbaar?
Dit soort dissociaties zijn gelukkig onschuldig. De oorzaak ervan echter niet, want het doet zich vooral voor als we extreem vermoeid en gestrest zijn. In ernstiger mate, wanneer we spreken van een dissociatieve stoornis, kunnen ook andere factoren een rol spelen.
Onschuldig of niet; we vinden dissociaties wél vaak eng. We hopen jouw angst met dit artikel een beetje weg te nemen.
Gratis e-book:
zo herken je
een burn-out
(Inclusief checklist)
Voorkom dat je energiereserves definitief leeg raken en je in een ernstige burn-out belandt met alle gevolgen van dien. Met dit e-book leer je de symptomen tijdig herkennen.
De betekenis van dissociatie
Wikipedia legt dissociatie als volgt uit:
Dissociatie is een geestesgesteldheid waarin bepaalde gedachten, emoties, waarnemingen of herinneringen buiten het bewustzijn worden geplaatst, tijdelijk niet ‘oproepbaar’ zijn of minder samenhang vertonen.
Letterlijk betekent dissociatie ‘ontkoppeling’ of ‘uiteenvallen’.
Dissociatie kan optreden wanneer we geconcentreerd aan het werk zijn of een dagdroom hebben. In dit geval werkt het als een afweermechanisme.
Wanneer we onder hoge druk staan of bijvoorbeeld een traumatische ervaring beleven, werkt dissociatie ook als een beschermmechanisme. Bepaalde functies van onze hersenen worden op zo’n moment ‘geparkeerd’, zoals ons geheugen, ons waarnemingsvermogen of ons bewustzijn.
Hierdoor stelt ons brein ons in staat nare ervaringen te ontlopen. Het is alsof we in zo’n situatie in een waas leven, alsof we in trance zijn. Zoals dat stukje snelweg wat je even ‘kwijt was’ tijdens het autorijden.
Dissociatie herkennen
Veel mensen ervaren dissociatie als een enge ervaring. Dit komt vooral omdat je geen grip hebt op de situatie wanneer het zich voordoet.
Dit zijn de symptomen van dissociatie:
- Geen besef van tijd
- Geheugenverlies
- Geen gevoel van emoties
- Een gevoel van onwerkelijkheid
- Verwarring
- Angst
Al deze symptomen kunnen je behoorlijk onstabiel maken. Wordt jouw dissociatie veroorzaakt door stress, dan zal het met dissociatie alleen maar toenemen.
De invloed van dissociatie op verschillende hersengebieden
Wanneer onze hersenen in de beschermingsmodus gaan, zijn er verschillende hersengebieden die ons bewustzijn uitschakelen:
- De herinnering aan een bepaalde gebeurtenis wordt als het ware uitgewist. We kunnen ons niet meer herinneren wat er zich heeft afgespeeld.
- We hebben geen idee hoe lang de gebeurtenis heeft geduurd, het kan lang zijn terwijl wij het als kort ervaren.
- Onze zintuigen veranderen. We kunnen onze spraak tijdelijk even kwijtraken (letterlijk sprakeloos zijn) of vinden het ineens vervelend aangeraakt te worden.
- Onze emoties zijn tijdelijk afgevlakt. We kunnen niet meer huilen of lachen juist om vervelend nieuws.
- We voelen ons afgescheiden van onze eigen ‘ik’ (depersonalisatie).
- We voelen ons los staan van onze omgeving (derealisatie).
Over de samenhang van depersonalisatie, derealisatie en dissociatie hebben wij een artikel geschreven: ‘Wat is depersonalisatie, derealisatie en dissociatie en wat kan eraan gedaan worden?’
De oorzaken van dissociatie
Wanneer we in een bedreigende situatie zitten, zorgen onze stresshormonen ervoor dat we tot in onze tenen alert zijn. We reageren razendsnel door te vechten of te vluchten. Het kan ook zijn dat je ter plekke bevriest. Soms kan ons brein zo sterk geprikkeld worden, dat het een deel van de hersenen uitschakelt. In dat geval gaat ons brein in de beschermingsmodus, waardoor we even niet met beide voeten op de grond staan. Met een of meerdere van de zojuist genoemde symptomen als gevolg.
Dissociatie komt het vaakst voor bij:
- Langdurige, hevige stress
- Angst
- Traumatische gebeurtenissen
- Slapeloosheid
- Spanning
De meest voorkomende oorzaak is een hoge mate van stress. Bij een burn-out zien we symptomen als dissociatie en geheugenverlies, angst en paniek, slapeloosheid en spanning vaak terug.
Wanneer is er sprake van een dissociatieve stoornis
Wanneer dissociatie zich voor een langere tijd voordoet en met regelmaat optreedt, dan spreken we van een dissociatieve stoornis. Achter zo’n stoornis schuilt over het algemeen een ernstig trauma. Vaak kan deze zijn ontstaan in een langere periode uit de jeugd, zoals verwaarlozing of misbruik. Het kan ook veroorzaakt worden door een intens groot verlies of een vreselijk ongeluk. Vaak maakt zo’n stoornis deel uit van een posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Wanneer er sprake is van een dissociatieve stoornis veroorzaakt door een trauma, dan is behandeling nodig. Meestal wordt er psychotherapie aangeraden, maar ook gedragstherapie kan bijvoorbeeld nuttig zijn. Wij adviseren je dringend een arts te bezoeken, zodat je de juiste hulp krijgt.
Heb je klachten op het vlak van depersonalisatie en derealisatie, dan wordt dit ook als een vorm van dissociatieve stoornis gezien. Beide klachten komen ook voor wanneer er sprake is van een burn-out. Onze ervaring is dat wanneer de klachten van een burn-out afnemen, ook depersonalisatie en derealisatie afneemt of zelfs helemaal verdwijnt.
Dissociatie bij stress en een burn-out
Wij denken inmiddels bijna allemaal dat stress bij het leven hoort. Onze maatschappij houdt nauwelijks rekening met ons eigen tempo, dus lopen we vaak noodgedwongen op onze tenen. Stress hoort inderdaad bij ons leven: gezonde stress althans. We kunnen er zelfs niet zonder! Als je je afvraagt hoe dat zit, dan raad ik je aan dit artikel te lezen: “Wat is stress? En wat is het verschil tussen ongezonde en gezonde stress?”
In ieder geval hoort dissociatie niet bij gezonde stress. En nog heel veel andere klachten ook niet. Probleem is dat wij vaak niet doorhebben welke klachten er worden veroorzaakt door stress. Hoofdpijn bijvoorbeeld kan veel oorzaken hebben. Spanningshoofdpijn komt echter wel degelijk door stress. Vraag jij je af hoe jij ervoor staat als het gaat om stress? Doe dan de stresstest van Beverly Potter.
Je vindt hem hier: de stresstest
Nadat je de vragen ingevuld hebt, volgt er een score die een indicatie geeft over de mate van jouw stress. Deze test gebruiken wij ook als burn-out test, omdat de uitslag ook hier rekening mee houdt.
De uitslag geeft geen diagnose. Deze kan uitsluitend door een arts worden gesteld.
Wat kan ik zelf doen aan dissociatie?
Blijkt uit de test dat jouw stresslevel te hoog is? Of voel je zelf aan dat je te veel spanning hebt? En heb jij een milde vorm van dissociatie, dus zeker geen dissociatieve stoornis? Dan kan je er zelf zeker wat aan doen: vergroot je stressbestendigheid en verlaag je stress.
Allereerst is gezond leven de basis voor een gezond lijf. Bewegen, gezond eten, voldoende slaap en genoeg ontspanning (het liefst in de natuur) doet al wonderen.
Mentaal zal je ook wat stappen moeten gaan zetten. Leren ‘nee’ te zeggen bijvoorbeeld. Het leven relativeren, leren te focussen en ontdekken wat je echt uit het leven wilt halen. Een takenlijstje maken is ook een tip.
Maak er werk van, want stress wordt chronische stress en uiteindelijk een burn-out.
Wil je dat wij je helpen?
Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.
Help, ik heb een burn-out!
Dissociatie is ook een van de vele symptomen van een burn-out. Heb je de Potter test gemaakt en blijkt dat je in de gevarenzone van een burn-out zit? Dan adviseren we je een arts te bezoeken. Neem de ingevulde test vooral mee, het kan de arts helpen makkelijker een diagnose te stellen.
Bijna geen enkele aandoening is te vergelijken met een burn-out. Dit heeft niet alleen te maken met de intensiviteit, maar ook met de talloze klachten die ermee gepaard gaan. Vage klachten, verschillende lichamelijke problemen of psychische klachten: ze sluipen er allemaal langzaam in en komen vaak ineens tot een uitbarsting. Pas als je accepteert wat er met je aan de hand is, zal je zien dat er ook veel verklaarbaar wordt. Het is een proces dat moeizaam en lang kan duren, maar waar je ook beter dan ooit uit kan komen.
Waarom kan ik mijn burn-out problemen niet zelf oplossen?
Bij een diagnose burn-out heb je echt hulp nodig. Zelden is het iemand gelukt om alleen van een burn-out te herstellen. Dat komt omdat het herstel vraagt om discipline en gedragsverandering. En daar kan je alle hulp bij gebruiken.
Er zijn verschillende trajecten die je helpen te herstellen van een burn-out. Bij Ruud Meulenberg Training & Coaching geloven wij in 1-op-1 coaching. Persoonlijke aandacht in een gezonde omgeving heeft zijn dienst bij duizenden mensen inmiddels bewezen. De natuur helpt ons een handje mee. Tijdens de coaching leren wij jou niet alleen hoe jij de stress onder controle krijgt, maar vooral ook hoe jij er voor altijd mee afrekent. Het is een investering voor het leven!
Hulp bij burn out en stress
Het omgaan met stress en burn-out is niet altijd eenvoudig. Natuurlijk wil je graag doen waar je goed in bent en bezig zijn met de dingen die je energie geven en jezelf opbouwen. Echter zijn er altijd factoren die dit weer in de weg staan. Een grote behoefte om een ander een plezier te doen bijvoorbeeld, of je wens een taak geweldig uit te voeren.
Om stress en burn-out de baas te zijn, doe je er goed aan om het wiel niet opnieuw uit te gaan vinden. Velen proberen dit namelijk wel. Ze gaan zelf op zoek naar antwoorden, terwijl deze antwoorden voor het oprapen liggen bij een goede coach. Een coach helpt je bovendien inzicht te krijgen in jezelf, waardoor je een gezond en evenwichtig zelfbeeld opbouwt en zelf de regie over je leven opbouwt.
Ben jij hier klaar voor?
Bekijk ons aanbod voor:
Gerelateerde artikelen
- Angst – Hoe reken je er mee af en hoe ga je om met angst?
- Hoe werken stresshormonen?
- Slaaptekort door stress – Wat als je niet kunt slapen door stress?
