Ben jij te betrokken of overbetrokken? – Je ontdekt het in dit artikel

Te betrokken zijn: Betrokkenheid is een mooie eigenschap. Het zegt iets over jouw inlevingsvermogen en mate waarin je begaan bent met je medemens, het bedrijf waar je voor werkt en/of de wereld om je heen. Niet alleen jij en jouw belangen, maar ook die van anderen kun jij op de eerste plaats zetten. En dat is goed. Als iedereen zich betrokken zou voelen, dan zou dat de wereld een stuk vriendelijker en fijner zijn.

Wanneer je echter te betrokken bent, of overbetrokken bent, betekent dat je emotioneel te dichtbij het werk staat. Er treedt een onbalans op tussen geven aan het werk het nemen van de voordelen die het werk opleveren.

In dit artikel gaan we laten zien wat het betekent om betrokken te zijn, maar ook laten we je zien wat de nadelen zijn van het te betrokken zijn:

Wanneer ben je te betrokken?

Als je overbetrokken bent, dan is er een disbalans tussen wat je je aantrekt en wat je kunt loslaten. Je raakt emotioneel van je stuk als zaken anders gaan dan je had gehoopt of had verwacht en je vindt het lastig om hier mee om te gaan. Het zit je in de weg en je krijgt (soms letterlijk) pijn in je buik.

Merk jij dat je van slag raakt doordat situaties zich anders ontwikkelen dan jij had voorzien en kun je hier over blijven piekeren? Dan is het verstandig om toch even een stapje terug te doen. Misschien zelfs even helemaal jezelf los te halen uit de situatie, bijvoorbeeld door een paar dagen vrij te nemen of (als dat niet mogelijk is) je even een aantal dagen op iets heel anders te richten.

Je bewust niet bezig houden met de situatie die jou van slag bracht. Tijdens deze periode van afstand kun je dan heel plastisch in kaart brengen waar precies de schoen wringt. Wat maakt jou zo van slag en wat kun je er in feite aan doen.

Is er niets waar jij invloed op hebt dat de situatie zou kunnen verbeteren? Dan heb je geen andere keuze dan het los te laten. En als het niet lukt om dit alleen te doen, zoek dan hulp. Voordat het nog meer negatieve invloed op jouw levensvreugde gaat hebben.

Wat betekent betrokkenheid?

Volgens het woordenboek betekent “betrokken” zijn, zich persoonlijk voor iets verantwoordelijk voelen. En eigenlijk gaat juist dát in sommige gevallen, net even een stapje te ver: Want hoewel empathie, medeleven, verantwoordelijkheidsgevoel en plichtsbesef goede eigenschappen zijn, is het niet constructief en zelfs ongewenst wanneer je je persoonlijk verantwoordelijk voelt. Veel zaken waarbij jij je betrokken kunt voelen, liggen immers buiten jouw invloedssfeer.

Waar heb je invloed op?

Volgens Stephen Covey (Amerikaanse auteur van zelfhulp boeken m.b.t. effectief werken en leiderschap) bestaat er een cirkel van invloed en betrokkenheid. Hij stelt dat je betrokkenheid bij zaken waar je geen invloed op hebt, moet los laten. Dit brengt namelijk alleen maar frustratie en stress.

Juist door je druk te maken over situaties waar je wél invloed op hebt, kun je zaken aanpakken en veranderen. Door hier bewust mee om te gaan, dus je betrokken voelen en deze energie te gebruiken voor datgene dat binnen jouw invloedssfeer ligt, krijg je meer vat op je leven en word je energieker, aldus Covey.

Wanneer raak je te betrokken?

Het moment dat je van betrokken, naar te betrokken en overbetrokken gaat, verschilt per persoon en per situatie. Soms vraagt een situatie om een grote mate van betrokkenheid maar ben je later weer in staat die betrokkenheid lost te laten. Anderen hebben thuis heel veel verplichtingen (zieke moeder, kinderen, werkende partner, etc.) waardoor hun betrokkenheid niet zo groot kan (mag?) zijn als een vrijgezelle collega.

Onderzoekster Amy Wrzesniewski (Yale) onderscheid twee types

• Organizationlovers zijn extreem loyale werknemers die zich zo betrokken voelen bij hun werk dat de missie van het bedrijf, hun eigen missie wordt. Hun werk is de plek waar ze zich het meest thuisvoelen. Op het moment dat de organisatie iets doet wat ze als oneerlijk of niet verstandig zien raken ze gestresst of gefrustreerd. Ze voelen zich dan persoonlijk geraakt en teleurgesteld. Dit gebeurt bijvoorbeeld in het geval van een promotie van een collega die minder competent of hardwerkend is, een promotie krijgt, en de organizationlover niet.

Daar tegenover staan de free agents:

• Free agents zien hun kantoor puur om hun werk te moeten doen en zo geld te verdienen. Hoewel ze vaak ‘jobhoppers’ zijn en minder begaan zijn met het bedrijf, zijn ze vaak een stuk beter te managen omdat ze veel minder stress hebben. Ze laten hun problemen schouderophalend op het werk achter en lopen aan het einde van de dag gewoon de deur uit. Ze zijn veel beter in staat een goede balans tussen werk en privé te behouden

Signalen van overbetrokken zijn:

Vaak gaat overbetrokkenheid samen met emoties als:

• In huilen uitbarsten als iets mislukt
• Boos worden om kleine dingen
• Van slag zijn na een zakelijke mislukking
• Stem verheffen als iemand niet lijkt te luisteren
• Scherp reageren op een ‘domme’ beslissing van een leidinggevende

Praktijksituaties waarin overbetrokkenheid veel voorkomt

Hieronder omschrijven we een aantal praktijksituaties waarin je veel gevallen van te betrokken zijn, of overbetrokkenheid herkent.

• Te betrokken op het werk (werknemer)
• Te betrokken als leidinggevende
• Overbetrokken bij het gezin
• Te betrokken bij het eigen bedrijf

Te betrokken werknemer

Het beeld bestaat dat goede, betrokken, hardwerkende werknemers goud waard zijn voor een bedrijf. Uiteraard is een goede werkethiek belangrijk. Een goede werkethiek bestaat uit: Het bedrijf niet te kort doen, beloftes nakomen, op tijd aanwezig, etc. etc.

Maar denk je eens in dat je een boom moet omschrijven als je met je neus ertegen aan gedrukt staat. Hoe betrouwbaar is het beeld dat je van de boom hebt? Als je een totaal overzicht wilt hebben moet je een geschikte afstand bewaren en wellicht een rondje er omheen lopen. Vanaf een te grote afstand zal het beeld ook niet betrouwbaar zijn. Het zal dan juist wazig of incompleet worden door de andere bomen die eromheen groeien.

Het is dus belangrijk om de afstand tot het werk continue te blijven monitoren. Zolang je invloed houdt op de afstand blijft het gezond.

Te betrokken als leidinggevende

Op de werkvloer is het verstandig om een bepaalde afstand te houden. Onthoud dat je werkt om te leven en niet leeft om te werken. En natuurlijk is het fijn dat jouw medewerkers bij jou terecht kunnen met hun frustraties. En het is ook plezierig als je beseft dat jouw hiërarchisch ondergeschikten, jou vertrouwen met hun verhaal. Hoor het aan en beoordeel of jij er iets aan kunt veranderen. Is dit niet het geval, verwijs hen dan naar iemand die dat wel kan.

Maar wat je niet wilt, is dat hun probleem, jouw probleem gaat worden. Bedenk dat dit een heel geleidelijk proces kan zijn en dat je het soms niet eens in de gaten hoeft te hebben. Maar als je bij jezelf merkt dat je wakker ligt van werksituaties of regelmatig piekert over zaken die jouw collega’s je hebben verteld, dan ben je echt over de grens van gezonde betrokkenheid heen. En daar moet je iets mee doen.

Overbetrokken ouder

Een ouder hoort betrokken te zijn bij het wel en wee van zijn of haar kind. Dat is een keiharde voorwaarde als je een goede band met je zoon of dochter wilt opbouwen. Maar ook als ouder kun je overdrijven. Zodra je merkt dat jouw betrokkenheid in de weg komt te staan van de ontwikkeling van jouw kind, dan is tijd om hier stappen in te gaan zetten.

Maar helaas hebben de meeste ouders hun overbetrokkenheid niet in de gaten. Het is uiteraard ook helemaal niet hun bedoeling om hun kind te beschadigen, maar dat is wel wat er gebeurd als je je kind niet de ruimte geeft om voor zich zelf op te komen of te leren van zijn/haar fouten.

Vanuit een oer-beschermingsdrang wil je het liefst je kind behoeden voor teleurstelling, verdriet, conflicten, oneerlijkheid en alle andere minder positieve situaties die het leven biedt. Maar ieder weldenkend mens weet dat dergelijke ervaringen noodzakelijk zijn om weerbaar te worden. Tegenslag is onderdeel van het leven en als je daar als kind niet mee om leert gaan, dan wordt je geen volwassene die stevig in zijn/haar schoenen staat. Twijfel je of je een overbetrokken ouder bent?

Vraag het aan iemand in je omgeving. Iemand die jij vertrouwt en van wie je kunt aannemen dat deze jou een eerlijk antwoord durft te geven. Voel je ook niet aangevallen wanneer iemand jou overbetrokken noemt. Zie het als een welgemeende waarschuwing en zoek hulp als je merkt dat je dit gedrag zelf niet kunt veranderen.

Lees meer over moeite hebben met fouten maken

Te betrokken bij het eigen bedrijf

Er is waarschijnlijk niemand die op zijn sterfbed denkt, “had ik maar harder gewerkt” of “had ik mij maar meer betrokken gevoeld bij mijn werk”. En dat is niet voor niets. Hoewel je veel tijd op het werk doorbrengt, is het niet jouw beroep dat bepaalt wie jij bent. Jouw “zijn” zit hem in de tevredenheid die je over jezelf voelt, in jouw normen, waarden, geluksmomenten en levensvreugde. Je werk maakt daar misschien wel onderdeel van uit, maar het mag niet bepalend zijn. En wanneer jij merkt dat je je constant frustreert over zakelijke situaties in je privétijd, dan loop je het gevaar dat je burn out raakt of overspannen.

Je kunt niets loslaten en daardoor loop je vast. Jouw potje energie raakt dus langzaam leeg, maar je kunt het niet opladen. Dat is een kwalijke ontwikkeling die je wilt voorkomen. Overbetrokkenheid op de werkvloer is geen gezonde arbeidsethos, het is een destructief en onrealistisch gevoel. Wees alert op signalen en neem bewust afstand. Het is misschien even slikken en wellicht moet je er aan wennen om je schouders op te halen, maar je zult zien dat je er uiteindelijk meer energiek en daadkrachtiger uitkomt als je de zaken in perspectief ziet. Want als je met je neus op het weefgetouw staat, dan zult je alleen de draden ziet. Pas op een afstandje zie je het gehele tafereel.

Lees ook: altijd maar bezig met de zaak

Tips voor wanneer je te betrokken bent

Betrokkenheid is dus een deugd. Maar wel eentje die je regelmatig met reflecteren met jezelf. Merk je dat je te ver gaat in jouw betrokkenheid en ervaar je er stress door, dan kom je in de buurt van overbetrokkenheid. En dát is een valkuil.

Als je merkt dat je te betrokken bent ga dan actief aan de gang met deze punten:

• Leer los te laten: Neem een voorbeeld aan de ‘free agents’ die de deur achter zich dicht trekken en zich er niet aan storen dat het werk helemaal af is. Als je moeite hebt met zo’n instelling kun je er ook klein mee beginnen: zet je telefoon/ laptop en tablet uit na 19.00 uur.
• Maak tijd voor jezelf: Je kunt natuurlijk ook in een relatie te betrokken zijn. Bedenk dat je dan al snel het gras van de ander staat te maaien terwijl de ander dit zelf had moeten doen. Maak die ander dus niet lui, maar maak tijd voor eigen ontspanning
• Wees assertiever: Leer nee zeggen tegen dingen die gewoon niet passen. Soms past het niet in je agenda, maar soms ben je er ook gewoon niet goed in! Wees eerlijk, uiteindelijk heeft het bedrijf zo meer aan je.
• Geniet van je goede eigenschap: Laten we wel zijn: je bent een mooi, emotioneel mens als je betrokken bent. Waak er voor om niet overbetrokken te raken. Een burn-out, of bijnieruitputting liggen dan op de loer.

Als leidinggevende

Wat nou als je een te betrokken medewerker hebt? Het kan natuurlijk best handig zijn zo’n uitslover in je team te hebben. Het scheelt je immers bakken met werk! Maar de kans bestaat dat de hoeveelheid werk teveel wordt, waardoor die hardwerkende collega thuis komt te zitten en je niks meer aan hem hebt.

Waarschijnlijk ga je dan veel hebben aan dit artikel:

• Personeel en burn-out voorkomen