Het verband tussen gapen en stress: wat zegt je lichaam eigenlijk?

Mensen, zoogdieren, vissen, reptielen en vogels – we doen het allemaal: gapen! Velen van ons geeuwen meerdere keren per dag, terwijl het eigenlijk helemaal niet duidelijk is waarom we het doen. Is het omdat we ons vervelen? Zijn we moe? Er wordt nog steeds onderzoek gedaan naar de reden waarom we gapen. Wel lijkt er een verband te zijn tussen gapen, slapen en stress. Wat is de relatie tussen deze drie? Wij vertellen je meer.

Gapen überhaupt laat zien dat er fysiologische processen plaatsvinden die leiden tot het gapen. Bijvoorbeeld: Tijdens het gapen worden ademhaling en gaswisseling gestimuleerd, wat kan helpen in situaties van stress en chronische hyperventilatie.

In dit artikel gaan we je helpen om dit goed te begrijpen! We zullen ook laten zien hoe je een verstoorde ademhaling leidt tot een vicieuze cirkel van chronische hyperventilatie en natuurlijk wat je kunt doen om dit te doorbreken.

Waarom gapen? En wat is gapen precies?

Gemiddeld genomen gapen we 10-15 keer per dag. Maar waarom gapen we eigenlijk? Is het een teken van vermoeidheid, stress of iets anders? Laten we ernaar kijken:

Wat gebeurt er precies bij het gapen? De keelholte verbindt de mond met de luchtwegen, wat belangrijk is voor een goede ademhaling. Tijdens het gapen worden er verschillende spieren aangespannen en trekken we onze mond wagenwijd open. Onze kaak- en mondholtespieren rekken uit en een behoorlijk volume aan lucht stroomt in een keer naar onze longen. Het is een spontane reflex en zodra er een geeuw opkomt, is er maar moeilijk tegen te vechten.

Tijdens het inademen reist de lucht via de bronchiën richting de longblaasjes. Interessant is dat geeuwen sociaal gedrag is. Hoewel het als onbeleefd wordt beschouwd, zijn we eerder geneigd te gapen wanneer we een familielid of vriend zien gapen. Gapen lijkt daardoor aanstekelijk. Misschien heb je het al door het lezen van dit artikel!

Wat doet gapen met ons?

Hoewel het niet duidelijk is waarom we gapen, is men het er wel over eens dat het op verschillende manieren invloed op ons heeft. Wanneer we gapen, nemen we een langzame, diepe in- en uitademing. Hierdoor verhogen we het zuurstofgehalte in ons bloed. We activeren de spieren in onze nek, mondholte en ons gezicht, waardoor de bloedcirculatie in de hersenen verbetert. Hierdoor worden we alerter. Wanneer we gapen, worden onze ogen ook vaak vochtiger, wat ze helpt om beter te functioneren.

Gapen is tevens goed voor onze longen. Het rekt ze als het ware uit. Tijdens een oppervlakkige ademhaling maken we niet gebruik van het volledige volume van onze longen. Wanneer we geeuwen, vullen we een groter deel van onze longen en dat houdt ze gezond. Een goede gaswisseling is heel erg belangrijk voor je energie en je gezondheid en een verstoorde gaswisseling leidt vaak tot verschillende gezondheidsproblemen en vermoeidheid.

Rode bloedcellen nemen tijdens het gapen zuurstof op in de longen en transporteren deze naar de weefsels, wat essentieel is voor een goede werking van het lichaam. Rode bloedcellen kunnen zuurstof afgeven aan de weefselcellen alleen als er tegelijkertijd CO2 wordt opgenomen. Zuurstof wordt opgenomen vanuit de longen naar de rode bloedcellen en vervolgens naar de cellen van weefsels voor energieproductie.

De oorzaken van gapen

Gapen kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder vermoeidheid, stress, en een verstoorde ademhaling. Wanneer we te snel en te diep ademhalen, stimuleren we het sympathische zenuwstelsel, wat kan leiden tot een tekort aan CO2 en daarmee tot een zuurstof tekort. Dit zuurstoftekort kan leiden tot problemen zoals een te hoge bloeddruk, astma en eczeem. Een orgaan dat onvoldoende zuurstof binnenkrijgt kan natuurlijk niet optimaal functioneren. Een verstoorde gaswisseling kan desastreuze gevolgen hebben voor het lichaam. Zoals we hierboven al beschreven: Een verstoorde ademhaling kan grote nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid. Het is belangrijk om te begrijpen dat een verstoorde ademhaling niet alleen leidt tot meer gapen, maar ook tot veel andere gezondheidsproblemen.

Gapen door vermoeidheid

Wanneer we moe zijn, verslappen al onze spieren, ook die in de keel. Dit zorgt ervoor dat de keelholte vernauwt, waardoor we meer moeite moeten doen om te ademen. Een theorie is dat we geeuwen om onze keelspieren te rekken, zodat we onze keelholte weer vergroten. Dit houdt onze spieren wakker en maakt ademhalen weer efficiënter.

Of we gapen lijkt ook verband te houden met de activiteiten die we doen. Als we moe zijn, maar we houden onszelf bezig met actieve zaken, zoals praten, koken of schoonmaken, dan zullen we niet al te snel gapen. Zoeken we passieve activiteiten op, zoals tv-kijken, een boek lezen of autorijden? Dan is de kans groot dat we vaker zullen gapen.

Gapen door stress

Gapen gebeurt niet alleen wanneer we slaperig of verveeld zijn. Ook stress kan een gaap triggeren. Wanneer mensen grote emotionele stress ervaren, houden ze als reactie hierop soms hun adem in. Hierdoor ontstaat een zuurstofgebrek. Dit gebrek compenseert men door te gapen.

Gapen kan onze keelspieren activeren, maar het kan ze ook helpen te ontspannen. Wanneer we gestrest zijn, kunnen onze spieren, waaronder onze ademhalingsspieren, meer spanning ervaren. Dit heeft tevens een vernauwend effect op onze keelholte. Dit kan een reden zijn waarom je atleten vaak ziet geeuwen wanneer ze bijvoorbeeld klaarstaan voor een sprint. Het gapen ontspant de keelspieren, waardoor de atleten vervolgens weer beter kunnen ademhalen.

Verstoorde ademhaling en het autonome zenuwstelsel

Het autonoom zenuwstelsel speelt bij het gapen door spanning en chronische stress en belangrijke rol, omdat gapen kan helpen bij de overgang tussen het sympathisch zenuwstelsel en parasympatisch zenuwstelsel (feitelijk je rem en gaspedaal van je lichaam). Dit kan het parasympatisch zenuwstelsel stimuleren, wat belangrijk is voor stressvermindering en ontspanning. In gewone mensentaal: Door rustig en diep in en uit te ademen kun je je autonome ademhaling vertragen en daarmee je stress reguleren.

Chronische hyperventilatie en gapen

Chronische hyperventilatie is een vicieuze cirkel waarbij het lichaam instinctief extra zuurstof probeert op te nemen, maar door het vele en snelle ademhalen is de gaswisseling volledig verstoord. Vaker moeten gapen is een indicatie dat het lichaam in chronische hyperventilatie verkeert. Het is aan te raden de ademhaling te verlagen om het lichaam uit de chronische hyperventilatie te krijgen. De B-Mind ademtechniek kan worden ingezet om de autonome ademhaling te vertragen. Dit kan leiden tot een grotere opbouw van CO2 en een optimale gaswisseling. Door de ademhaling te vertragen, kan het parasympatische zenuwstelsel worden geactiveerd, wat helpt om het lichaam te kalmeren en de ademhaling te normaliseren.

Medische aandoeningen

Hoewel gapen vaak door vermoeidheid of stress wordt veroorzaakt, kan het ook zijn dat er iets anders speelt. De wetenschap die gaat over ademhaling is een relatief nieuwe wetenschap, waardoor er nog steeds nieuwe en frisse ontdekkingen worden gedaan. Eén ding is zeker: zuurstoftekort zorgt voor diverse gezondheidsproblemen, en dus ook extra stress en vermoeidheid. Wanneer je vreest voor andere oorzaken of medische aandoeningen kun je het beste met je huisarts contact opnemen.

Wat is de link tussen stress, slapen en gapen?

Er lijkt een link te zijn tussen stress, slapen en gapen. Zo gapen we vaker, wanneer we een hoog cortisolgehalte in ons lichaam hebben. Cortisol wordt ook wel het stresshormoon genoemd. Het wordt aangemaakt door ons lichaam wanneer we bang zijn of onder spanning staan.

Stress kan tevens indirect onze gaapfrequentie verhogen. Wanneer we gestrest zijn, heeft dit in de regel invloed op onze nachtrust. We vallen minder makkelijk in slaap, liggen ‘s nachts wakker of slapen minder diep. Hierdoor zorgt stress voor meer vermoeidheid. Overdag voelen we ons hierdoor sneller slaperig, waardoor we meer geeuwen. Gapen kan ook optreden wanneer iemand stress ervaart, omdat het lichaam een signaal geeft om te ontspannen en de ademhaling te reguleren.

Geeuwen is op zichzelf niet slecht voor ons lichaam, maar het kan wel het gevolg zijn van iets dat wel schadelijk is: een overmaat aan stress. Slaap je slecht, voel je je gespannen en geeuw je veel? Sta je onder hoge druk thuis of op werk? Dan kan het tijd zijn om een stapje terug te doen. Het kan zomaar zijn dat er een burn-out op de loer ligt.

Gapen kan ook het gevolg zijn van andere zaken. Denk bijvoorbeeld aan een slaapstoornis, zoals slaapapneu [1] of snurken. Zulke aandoeningen kunnen je slaapkwaliteit flink doen verslechteren. Ook sommige medicijnen, zoals antidepressiva of pijnstillers, kunnen je suf doen laten voelen, waardoor je vaker gaapt.

Voorkom een burn-out en negeer de stresssignalen niet

Heb je het bovenstaande gelezen en heb je het gevoel dat je de laatste tijd wel erg vaak gaapt en erg slecht slaapt? Dan is het goed om te kijken of er andere signalen zijn die wijzen op stress en eventueel een toekomstige burn-out. Voel je je de laatste tijd bijvoorbeeld minder ontspannen en ga je het praten over lastige situaties uit de weg? Heb je het gevoel dat je onvoldoende emotionele steun ervaart? Dan kan dit wijzen op een overmaat aan stress.

Gapen kan ook een reactie zijn op een benauwd gevoel, wat een signaal is van het lichaam om te ontspannen na stress.

Als je je thuis bezorgd maakt over werk en je je vaak verdrietig, opgejaagd of onrustig voelt, is het tijd om aan de bel te trekken. Ook fysieke klachten, zoals gespannen nekspieren, hoofdpijn, maagpijn of een hoge bloeddruk, zijn rode vlaggen. Een gebrek aan zuurstof kan leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, waaronder chronische verkoudheid, en dit kan invloed hebben op je energiepeil, weerstand en emotionele toestand. Het is verstandig om hier eerlijk met je leidinggevende over te praten.

Ademhalingstechnieken die veel gapen tegengaan

Hier zijn twee effectieve ademhalingstechnieken die kunnen helpen om gapen als gevolg van stress tegen te gaan:

1. 4-7-8 Ademhalingstechniek

Deze ademhalingstechniek kalmeert het zenuwstelsel en verhoogt het zuurstofgehalte in je bloed, wat gapen helpt verminderen.

Zo werkt het:

• Ga ontspannen zitten of liggen.
• Adem 4 seconden rustig in door je neus.
• Houd je adem 7 seconden vast.
• Adem 8 seconden langzaam en gecontroleerd uit door je mond.
• Herhaal dit minimaal 4 keer, of totdat je je ontspannen voelt.

2. Buikademhaling (Diafragmatische ademhaling)

Door diep en rustig vanuit de buik te ademen verminder je stress, verbeter je zuurstofopname en voorkom je dat je gaat gapen.

Zo werkt het:

• Leg een hand op je borst en een andere hand op je buik.
• Adem langzaam in door je neus en zorg dat de lucht diep naar je buik stroomt; je buik moet uitzetten, niet je borst.
• Adem vervolgens langzaam uit via je mond, voel hoe je buik rustig inzakt.
• Doe dit ongeveer 5 tot 10 minuten en merk hoe stress vermindert en de aandrang om te gapen afneemt.

Praktische tips om stress-gerelateerd gapen te verminderen en ontspanning te stimuleren

Zoals je in dit artikel hebt gelezen is gapen vaak een reactie van je lichaam dat je te vermoeid bent en te veel stress hebt. De volgende concrete, effectieve en eenvoudig toepasbare tips gaan je helpen om gapen door stress te verminderen:

1. Verbeter je ademhaling

Wanneer stress zich ophoopt, wordt je ademhaling oppervlakkig en snel. Dit verlaagt het zuurstofniveau in je bloed en zorgt ervoor dat je lichaam via gapen extra zuurstof probeert binnen te krijgen. Doe daarom regelmatig ademhalingsoefeningen die hierboven beschreven staan, zoals buikademhaling of de 4-7-8 techniek (4 seconden inademen, 7 seconden vasthouden, 8 seconden uitademen). Hierdoor kalmeer je je sympatische zenuwstelsel, verhoog je het zuurstofgehalte en verminder je het gapen. Je verstoorde ademhaling terug in balans brengen gaat je heel veel opleveren!

2. Neem bewuste micropauzes

Mentale vermoeidheid doordat je je lang moet concentreren zorgt voor meer stress en daarmee ook tot een ongezonde ademhaling en gapen. Las daarom regelmatig korte, bewuste pauzes in gedurende je dag. Sta op, rek je even goed uit, maak een korte wandeling of sluit simpelweg je ogen en adem rustig. Door regelmatig micropauzes te nemen worden je ademhalingen gestimuleerd en voorkom je dat stress zich ophoopt en blijf je mentaal scherper.

3. Slaap verbeteren

Chronisch slaaptekort is een grote veroorzaker van stress en vermoeidheid, waardoor je vaker gaat gapen. Houd een vast slaapschema aan en streef naar 7-9 uur slaap per nacht. Zorg voor een rustige slaapomgeving, vermijd schermtijd vlak voor het slapengaan en ga op vaste tijden naar bed. Dit verbetert je slaapkwaliteit en verlaagt stress, waardoor het overmatige gapen vanzelf vermindert. Bovendien laat het je energieniveau stijgen doordat je in rust diep ademhaalt en daarmee zuurstof je energie kan vervoeren door je lichaam.

4. Laat je coachen

Merk je dat stress je dagelijks functioneren blijft beïnvloeden, waardoor je overmatig gaat gapen? Overweeg dan professionele coaching. Een ervaren coach helpt je effectief omgaan met stress, geeft inzicht in je patronen en leert je gerichte technieken om ontspanning in je leven te passen. Hierdoor pak je de kern van het probleem aan en voorkom je dat gapen een terugkerend symptoom blijft.

5. Zoek naar diepere oorzaken

Gapen kan een oppervlakkig signaal zijn van dieperliggende stressfactoren zoals onverwerkte emoties, ontevredenheid op werk, relatieproblemen of gebrek aan zingeving. Ga daarom bij jezelf na waar jouw stress vandaan komt en probeer de oorzaak rechtstreeks aan te pakken. Door bewust naar binnen te kijken, kom je sneller tot een structurele oplossing en verminder je de fysieke symptomen zoals overmatig gapen.

Aan de slag om te veel gapen tegen te gaan

Ben je klaar om je energie terug te vinden en écht af te rekenen met stress en burn-out?

Je verdient meer dan alleen maar overleven. Als stress je energie wegneemt en je merkt dat je continu moe bent, is het tijd om iets te veranderen. De coaches van Meulenberg Training & Coaching begrijpen waar je doorheen gaat. Ze begeleiden je warm, persoonlijk en diepgaand, zodat je weer grip krijgt op je leven, je energie terugvindt en kunt genieten van wat echt belangrijk voor je is.

Zet vandaag de eerste stap naar meer rust en energie. Neem contact met ons op, wij staan voor je klaar.

Veelgestelde vragen

Referenties

1. Wikipedia.org – Slaapapneu – gevonden op 19/04/2023
   Link naar pagina op wikipedia.org