Steeds meer mensen vertonen narcistische trekken. De kans is groot dat je ergens in je leven met een narcist te maken krijgt. Terwijl we vroeger veel in groepsverband dachten en mensen zich om elkaar bekommerden, lijkt alles nu te draaien om het individualisme en persoonlijke ontwikkeling. Gewoon is niet meer goed genoeg. Je moet succes hebben. Je moet uitblinken en beter zijn dan anderen. Waarom neemt narcisme zoveel toe? Wat is narcisme nu precies? En hoe herken je narcistisch gedrag?
Wat is narcisme?
Narcisme is een extreme vorm van zelfliefde. Narcistische mensen vinden zichzelf enorm belangrijk, voelen zich verheven boven anderen en willen graag door anderen bewonderd worden. Ze zijn geobsedeerd met zichzelf, egoïstisch, overheersend en kunnen geen empathie tonen. Wanneer het narcistische gedrag extreem is, wordt er gesproken over een narcistische persoonlijkheidsstoornis.
In de psychologie wordt er onderscheid gemaakt tussen grandioos narcisme en kwetsbaar narcisme [1]. Bij grandioos narcisme heeft iemand een opgeblazen gevoel van eigenwaarde en trekt zich weinig van anderen aan. Terwijl iemand met kwetsbaar narcisme zich kenmerkt door een diep minderwaardigheidsgevoel en gevoelig is voor de mening van anderen.
De term ‘narcisme’ verwijst naar Narcissus, een figuur uit de Griekse mythologie. Niemand was goed genoeg voor Narcissus en uiteindelijk werd hij verliefd op zijn eigen spiegelbeeld in het water.
Hoe ontstaat narcisme?
Iedereen heeft een gezonde dosis zelfliefde nodig. Je zou dus kunnen zeggen dat iedereen wel iets van narcisme in zich heeft. Maar niet iedereen ontwikkelt een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Waar ligt dat aan? Het is moeilijk een duidelijke oorzaak aan te tonen, maar er bestaan verschillende theorieën over het ontstaan van narcisme.
Erfelijke aanleg
Je kunt een aangeboren biologische aanleg hebben wanneer een van je ouders een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft. Je zou dus kunnen zeggen dat narcisme erfelijk is. Bovendien doen kinderen vaak hun ouders na en is de kans groot dat ze narcistisch gedrag kopiëren. Maar het feit dat je de aanleg hebt geërfd, hoeft natuurlijk niet per definitie te betekenen dat je ook narcisme ontwikkelt.
Verwaarlozing
Narcisme kan ook ontstaan als een reactie op verwaarlozing, een trauma of misbruik. Een kind verliest daardoor zijn gevoel van eigenwaarde en voelt zich onzeker en wantrouwend. Om de pijn maar niet te voelen, ontwikkeld een kind vervolgens narcisme als een beschermingsmechanisme.
Verstikkende aandacht
Anderzijds zijn er ouders die hun kind op een voetstuk plaatsen. In plaats van hun kind gezonde ouderlijke liefde te geven, wordt het voortdurend opgehemeld en verwend. Het kind kan niets verkeerd doen. Hun zoon of dochter krijgt hierdoor een vertekend zelfbeeld en groeit op met het idee dat de wereld om hem of haar draait.
De maatschappij
Ten slotte kun je zien dat er in de maatschappij steeds meer focus op de ik-persoon wordt gelegd. Het individualisme is erg belangrijk. We worden aangemoedigd meer aan onszelf te denken, meer tijd voor jezelf te nemen en je eigen belangen boven die van anderen te stellen. We maken selfies om ons ego te strelen en als persoon moet je altijd boven anderen willen uitsteken. Gewoon of normaal zijn is niet meer goed genoeg.
Hoe herken je narcistisch gedrag?
Een narcist valt gauw in de smaak bij anderen. Hij of zij is charmant en komt over als iemand met veel zelfvertrouwen. Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben veel behoefte aan bewondering en scheppen daarom op over hun prestaties en talenten. Ze vinden dat ze een speciale behandeling verdienen, omdat ze uniek zijn.
Om hun zelfvertrouwen te voeden, probeert een narcist jou steeds afhankelijker van hem te laten worden. Ze kunnen je bijvoorbeeld subtiel manipuleren door gebeurtenissen te ontkennen en gesprekken te verdraaien waardoor jij meer aan jezelf gaat twijfelen. Dit gedrag wordt gaslighting [2] genoemd.
Zodra ze kritiek ontvangen of afgewezen worden, reageren ze meestal met woede. Ze gebruiken andere mensen voor hun persoonlijke doelen en vinden het niet nodig rekening met anderen te houden. Ze hebben moeite om zich in een ander in te leven en kunnen jaloers en arrogant zijn. Herken je dergelijke trekjes bij jezelf?
Ben jij een narcist?
Als je narcistische kenmerken hebt, hoef je niet per definitie ook aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis te lijden. Af en toe somber zijn betekent niet gelijk dat je depressief bent. En bang zijn voor een spin, betekent niet dat je een angststoornis hebt.
Maar je zou jezelf bepaalde vragen kunnen stellen om erachter te komen in hoeverre je narcistisch bent. Hoe bezie jij jezelf? Vind je jezelf erg bijzonder en belangrijker dan andere mensen? Fantaseer je veel over je eigen successen, macht of de ideale liefde? Vind je dat je recht hebt op bepaalde privileges?
Neem je graag beslissingen? Krijg je graag complimenten en heb je bevestiging nodig? Ben je erg gevoelig voor afwijzing of kritiek? Vind je het moeilijk je in de gevoelens van anderen verplaatsen en rekening met hun behoeften houden?
Narcisme in je gezin
Narcisme maakt veel gezinnen kapot. In het gezin zou je je geborgen en geliefd moeten voelen, maar het leven met een narcist maakt dat haast onmogelijk. Herken jij narcisme bij je partner, je ouders of bij een van je kinderen?
Narcistische partner
Een partner met een narcistische persoonlijkheidsstoornis kan je het gevoel geven dat je nooit weet waar je aan toe bent. Een relatie met een narcist blijft aan de oppervlakte. Er is geen echte intimiteit en je kunt geen hechte band opbouwen. Daardoor is het onmogelijk echte liefde te ervaren. Je moet altijd je best doen om het gezellig samen te hebben, maar je krijgt er niets voor terug. Er is gebrek aan empathie en je verliest je gevoel van eigenwaarde. Je kunt je vaak eenzaam voelen.
Narcistische ouder
Had je als kind het gevoel niet belangrijk te zijn en wat jij dacht of voelde? Werd je vaak bekritiseerd en als minderwaardig bezien? Als je bent opgevoed door een ouder met een narcistische persoonlijkheidsstoornis, zul je daar nu nog littekens aan over hebben gehouden. Waarschijnlijk worstel je met zelfkritiek, onzekerheid en faalangst.
Sommige kinderen kopiëren het gedrag van hun ouders en worden zelf een narcist. Andere kinderen ontwikkelen zich juist tot liefdevolle volwassen die zich erg om anderen bekommeren. Omdat je ouders je altijd het gevoel gaven tekort te schieten, wil je het anderen nu zo graag naar hun zin maken dat je moet oppassen niet over je eigen grenzen heen te gaan.
Narcistische kinderen
Zoals we zagen in de oorzaken, kan narcisme ontstaan door verwaarlozing of juist door verstikkende aandacht. Een kind heeft ouderlijke warmte nodig en het is goed oprechte complimentjes te geven, maar overdrijf niet. Je kind hoeft geen bijzondere gaven of talenten te hebben en het hoeft ook niet overal de beste in te zijn.
Narcisme op je werk
Op de werkvloer kan een narcist behoorlijk de sfeer verpesten. Een collega met een narcistische persoonlijkheidsstoornis kan egocentrisch en manipulerend gedrag vertonen. Je hebt samen aan een project gewerkt en hij of zij strijkt met alle eer. Hij of zij schept constant op over zijn werk, schrijft fouten aan collega’s toe en kan absoluut niet tegen kritiek.
Gratis e-book:
zo herken je
een burn-out
(Inclusief checklist)
Voorkom dat je energiereserves definitief leeg raken en je in een ernstige burn-out belandt met alle gevolgen van dien. Met dit e-book leer je de symptomen tijdig herkennen.
Bovendien hebben narcisten vaak een leidinggevende functie. Ze voelen zich immers superieur en hebben graag een machtspositie. En dat kan ook voor problemen zorgen. Ze eisen respect en bewondering en hebben weinig aandacht voor de mening of gevoelens van medewerkers.
Als je te maken hebt met een narcistische collega, is het belangrijk dat je een gezond zelfvertrouwen ontwikkelt. Meer zelfvertrouwen maakt je weerbaarder voor narcistisch gedrag. Je kunt beter je grenzen aangeven en het gedrag van de ander heeft minder impact op je.
Narcisme maakt veel kapot
Een narcistische persoonlijkheidsstoornis is in eerste instantie destructief voor de narcist zelf. Narcisten hebben vaak relatieproblemen, problemen in het gezin en op het werk en heeft geen gezonde vriendschappen. Sommigen met deze stoornis liggen diep van binnen met zichzelf overhoop. Ze strijden tegen om hun gevoel van eigenwaarde hoog te houden en zijn gevoelig voor depressie.
Maar narcisme maakt ook veel kapot voor degenen in zijn omgeving. Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis richten bij anderen veel emotionele en psychologische schade aan. Leven met iemand met deze stoornis kan leiden tot depressie, burn-out, lichamelijke klachten en een heel laag zelfbeeld.
Wil je dat wij je helpen?
Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.
Narcisme maakt je zelfvertrouwen kapot, omdat een narcist heel goed kan manipuleren. Je gaat steeds meer aan jezelf twijfelen en je wordt steeds afhankelijker. Doordat je steeds meer met minderwaardigheidsgevoelens worstelt, ben je nog gevoeliger voor de invloed van een narcist. Je raakt als het ware verstrikt in zijn web en hoe lager je zelfbeeld, hoe moeilijker je eruit kunt komen.
Bovendien maakt narcisme je sociale leven kapot. Een narcist eist exclusieve aandacht van jou en is jaloers als jouw aandacht naar iemand anders gaat. Het is daarom haast onmogelijk vriendschappen te onderhouden. Je gelooft op een gegeven moment oprecht dat niemand anders dan de narcist van je kan houden en je zult uit schaamte niet op andere familie of vrienden durven terugvallen.
Hoe ga ik om met mijn narcisme?
Heb je een sterk vermoeden dat je zelf een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebt? Zeggen anderen dat of is het vastgesteld door een psycholoog? Het kan zijn dat je voor een depressie naar hulp bent gaan zoeken en er zo ook een narcistische persoonlijkheidsstoornis is vastgesteld. Je kunt je diep van binnen vaak eenzaam en waardeloos voelen. Betekent dit dat je gedoemd bent tot een eenzaam bestaan of is het mogelijk te veranderen?
Een bijzonder beeld van jezelf hooghouden kost enorm veel energie. Met behulp van cognitieve gedragstherapie of psychotherapie kun je leren een evenwichtig en meer realistisch zelfbeeld te ontwikkelen. Ook kun je leren minder gevoelig te zijn voor kritiek en je meer in andere mensen te verplaatsen. En je kunt leren om realistische doelen te stellen.
Is er iets wat je zelf kunt doen? Bedenk dat het niet nodig is anderen naar beneden te halen om je zelf beter te voelen. Durf te accepteren dat je niet speciaal bent en probeer niet constant bevestiging buiten jezelf te zoeken. Het leven is geen competitie en je kunt ook gelukkig zijn zonder hoge sociale status. Leer meer tevreden te zijn. En leer bovendien meer empathie te tonen door je af te vragen hoe het met de ander gaat. Hoe voelt de ander zich als je bepaalde dingen zegt of doet?
Tips voor leven met een narcist
Niet iedereen kan volledig het contact met een narcist verbreken en anderen kiezen er bewust voor dat niet te doen. Hoe kun je in zo’n geval het beste met mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis omgaan? Hoe blijf je zelf sterk?
Besef ten eerste dat het gedrag een uiting van een persoonlijkheidsstoornis is en niets over jou zegt. De ander gedraagt zich zo om zichzelf beter te voelen en beseft niet wat zijn of haar woorden en gedrag met jou doen. Het gevoel voortdurend tekort te schieten is niet terecht. Door je hier bewust van te zijn, voorkom je dat je teveel gekwetst wordt.
Neem meer emotionele afstand als dat mogelijk is. Besef dat je niet de ouder hebt gehad die je nodig had of de vriend waar je naar hebt verlangd. Dit inzicht kan heel pijnlijk zijn, maar het zal je helpen om trauma’s te verwerken en om emotionele afstand te nemen.
Om jezelf zo veel mogelijk te beschermen, is het belangrijk meer zelfvertrouwen aan te kweken. Een narcist zal je altijd het gevoel geven dat je dom en onbelangrijk bent. Dus hoe sterker je zelfvertrouwen is, hoe minder vatbaar je bent voor een narcist.
Ten slotte is acceptatie de beste manier om met een narcist om te gaan. Vermijd conflicten, want je bereikt er niets mee. Geef de hoop op dat je de narcist kunt veranderen. Neem narcisten zoals ze zijn.
Veelgestelde vragen
Wat zijn de kenmerken van een narcist?
Een narcist geeft een goede eerste indruk. Hij of zij komt charmant en vol zelfvertrouwen over. Maar mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben constant bevestiging nodig dat hij of zij heel speciaal is. Narcisten gebruiken anderen om zichzelf op te hemelen en kunnen absoluut niet tegen kritiek. Ook kunnen ze geen empathie tonen.
Wat doet een narcist in een relatie?
Een intieme relatie met een narcist blijft oppervlakkig en heeft weinig diepgang. Een narcist kan je het ene moment ervan verzekeren dat je alles bent en je vervolgens afstoten. Je weet niet waar je aan toe bent en je blijft in het ongewisse. Bovendien is een narcist jaloers en wil constant bevestiging van zijn partner.
Wat is de oorzaak van narcisme
Narcisme zou kunnen ontstaan door erfelijke aanleg. Je kunt narcistisch gedrag van je ouders overnemen. Ook kan een narcist als kind te maken hebben gehad met verwaarlozing of juist verstikkende aandacht hebben gekregen van de ouders. Daarnaast leven we in een prestatiegerichte maatschappij waar status belangrijk is.
Hulp bij burn-out en stress
Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is geen sinecure. Heb je ondersteuning nodig, dan kan je op onze hulp rekenen. Onze coaches zijn allemaal gespecialiseerd in jouw problematiek. Door hun jarenlange ervaring kunnen ze samen met jou werken aan jouw herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching heb jij je leven lang plezier!
Bekijk ons aanbod voor:
