Kritiek geven en ontvangen kan confronterend en oncomfortabel zijn, want wil je niemand anders afwijzen en wil je zelf niet afgewezen worden? Gelukkig kan je leren omgaan met kritiek, ondanks dat je bij kritiek het risico loopt dat iemand anders je verdrietig, gefrustreerd of boos maakt door een vervelende opmerking die je niet kan plaatsen. Zo heeft kritiek invloed op je zelfvertrouwen, want je kan je gekwetst, beledigd of bekritiseerd voelen. Dit triggert mogelijk zelfs je angst om niet goed genoeg zijn, want voel je je niet gezien, gehoord, gewaardeerd en gesteund? Hoe meer kritiek je krijgt, des te meer stress voelbaar is. Dus hoe kan je leren omgaan met kritiek? Dit artikel maakt je wegwijs over hoe je kan reageren op kritiek als je juist overgevoelig bent voor een kritische opmerking! 

Wat is kritiek?

Kritiek is een oordeel dat een ander heeft over je gedrag, je prestatie, houding of optreden. Dit is de betekenis van kritiek:

Kritiek is het beoordelen van daden, werken, uitspraken, theorieën enzovoort. In de engere betekenis (zoals in “kritiek geven”) bedoelt men er een afkeuring mee, hoewel kritiek in het algemeen zeker niet negatief hoeft te zijn. Wie aan kritiek doet, is een criticus/critica (hij of zij die die beargumenteerd beoordeelt, analyseert, interpreteert of observeert).

Het uiten van kritiek kan zowel verbaal als non-verbaal zijn. Een snerende lach, een hoofd dat moedeloos schudt of juist een opgestoken duim zijn ook uitingen van kritiek.

Het verschil tussen constructieve en destructieve kritiek

Positieve, opbouwende kritiek wordt ook wel constructieve kritiek genoemd. Daarbij geef je een mening waarbij je de ander oprecht wil helpen. Zodra je als criticus opbouwende kritiek levert, neem je een positieve houding aan. Dan geef je je mening met als doel de ander te stimuleren om zijn gedrag of prestatie te verbeteren. Hierbij is je mening onderbouwd, liefdevol en respectvol. Opbouwende kritiek geven is alleen niet altijd even makkelijk. Maar door een redelijk alternatief met tips en adviezen voor te stellen, toon je respect en laat je zien dat je het beste voor hebt met iemand.

Het tegenovergestelde van constructieve kritiek is negatieve destructieve kritiek, zoals een mening die jou helemaal afbrandt en ook niet altijd even reëel is. Zo’n oordeel zorgt voor een negatieve sfeer, wat zelfs soms het doel kan zijn.

Omgaan met kritiek en de mening van anderen

Wat is het verschil tussen feedback en kritiek?

De betekenis van feedback en kritiek is niet hetzelfde. Zo is feedback een reactie op een gebeurtenis of ervaring. In tegenstelling tot kritiek is feedback er niet op gericht om iets of iemand te veranderen. Feedback is de terugkoppeling die je geeft op gedrag en prestaties. Dit kan je positief en opbouwend formuleren om je waardering uit te spreken. Voorbeelden van positieve feedback zijn een complimentje, applaus voor een prestatie of een enthousiaste uitbundige reactie. Negatieve feedback kan een boze reactie zijn op een fout of  een teleurstellende opmerking op een voorstel. Dit kan zelfs leiden tot ontwijkgedrag bij het ontvangen van feedback.

Waarom is kritiek ontvangen zo lastig?

Kritiek in de vorm van een negatieve opmerking kan je gevoel van eigenwaarde aantasten, waardoor je gaat twijfelen over jezelf. Door een laag zelfbeeld maakt kritiek je nóg meer onzeker, wat ongewenst verkeerde negatieve emoties bij je oproept waar je liever van wegloopt. Soms kan je wel door de grond zakken, omdat je zó hard je best gedaan hebt om goed te presteren. Maar krijg je helaas toch kritiek waar je niet op zit te wachten?

Doordat kritiek kan aanvoelen als een afkeuring of afwijzing houdt je jezelf voortaan in. Uit angst voor nóg een afkeuring of afwijzing ga je jezelf minder daadkrachtig uitspreken. Je kop boven het maaiveld uitsteken is dan onveilig in jouw beleving, waardoor je bewust of onbewust jezelf klein houdt en onzichtbaar maakt door een gebrek aan zelfvertrouwen. Je blijft de druk, omdat iedereen een mening over je heeft. 

Ook speelt je perfectionisme een rol, waardoor kritiek ontvangen confronterend is. Want wil je het liefst iedereen tevreden en bevriend houden, met als gevolg dat je je blijft aanpassen om ergens bij te horen? Ook al krijg je tientallen positieve opmerkingen over wat je bijdraagt met je werk, blijft een negatieve opmerking tóch meer dwarszitten in je hoofd. Helemaal als je een kritische opmerking krijgt van iemand waar je waarde aan hecht en die je hoog hebt zitten. Daardoor kan je blijven piekeren in je hoofd wat je een onrustig gevoel geeft, waardoor je zelfs slaapproblemen kan krijgen. 

Kan je slecht tegen kritiek? Leer omgaan met kritiek ontvangen!

Verschillende manieren om te reageren op kritiek

Kritiek kan je persoonlijk opvatten wat je radeloos, moedeloos of machteloos maakt, waardoor je de neiging voelt om te bevriezen, vechten of vluchten. Dit zijn overlevingsmechanismen wanneer je bedreigd of onveilig voelt door een kritische opmerking, terwijl je intentie juist liefdevol en zorgzaam was: 

  • Bevriezen: je raakt verlamd of verstijfd, waarbij je niet wat hoe je het beste kan reageren op de kritiek. Het overvalt je en trekt je liever terug zonder reactie.

  • Vechten: je schiet in de verdediging en gaat als een rebel er alles aan doen om te bewijzen dat jij gelijk hebt en dat de kritiek onterecht is. Door het weerleggen van de kritiek wil je ego controle hebben, waardoor je de ander gaat beschuldigen met verwijten.

  • Vluchten: je vermijd kritiek, waarbij je niet de kritiek onder ogen wilt zien. Het gevolg is dat je vaak teveel in je hoofd gaat zitten en je hart sluit voor verbinding. Hierdoor onderdruk je direct je emoties, omdat het te confronterend of oncomfortabel is.

Hoe kan ik beter omgaan met kritiek?

Vind je kritiek onterecht? Bedank hem of haar voor de kritiek en realiseer je dat je niet altijd iedereen naar z’n zin kan maken. Dat is onbegonnen werk. Wat je wél kan doen, is je kritiek omdenken. In plaats van je kritiek te beschouwen als iets negatiefs, kan je ook juist verdiepende vragen stellen om te achterhalen wat er in de toekomst anders of beter kan. Zo wordt kritiek gratis advies, want het gros van de mensen is wel bereidwillig om hun visie te delen. Of je iets met de feedback doet, is een tweede. Al maakt een open houding een enorm verschil voor je persoonlijke ontwikkeling en de onderlinge verbinding.

Het beste is dus om bij onterechte negatieve kritiek niet direct in de verdediging te schieten. Adem in, adem uit. Leer jezelf aan om van 1 tot 10 te tellen en neem ontspannen de tijd om te verwerken wat erop je afkomt. Daarna is het beter om door te vragen tot de kern om te achterhalen waarom iemand kritiek heeft. Dit kan je doen door te vragen naar concrete voorbeelden, alternatieven en oplossingen. Daarmee gooi je geen olie op het vuur, maar geef je juist aan dat je ervan wilt leren. Vaak worden mensen met felle kritiek milder als je probeert je open te stellen voor hun mening. Is het oordeel zo fel dat je ervan dichtklapt, dan kan je ook aangeven dat je na wilt denken over de kritiek en er op een later moment op terug wilt komen. Zo heb je tijd om met iemand die je vertrouwt te sparren over jouw reactie op de felle kritiek.

Neem de oordelen van een overheersende criticus niet persoonlijk op. Zie het als een vervelend advies en probeer er een positieve wending aan te geven. Gebruik de kritiek als inspiratie en motivatie om de volgende keer beter te presteren. Zie de negatieve opmerkingen als een uitdaging, want zo kan je de kritiek omzetten in iets positiefs. Soms kan je namelijk een steekje laten vallen. Fouten zijn leermomenten, dus falen bestaat niet. Er is alleen feedback, waarmee je je gedrag en prestaties kan blijven aanscherpen. Blijf kalm, omdat je erop mag vertrouwen dat de kritiek met liefde gedeeld is met je, zonder je te willen afkraken.

Waarom geeft kritiek soms stress?

Heb je last van een hoog stresslevel of kamp je met burn-out klachten? Door onzekerheid heb je sneller last van faalangst en zie je meer beren op de weg. Kritiek bevestigt je gevoel dat je iets niet kan, niet goed genoeg bent of dat je iets niet waard bent. Dit is een vorm van ‘Self fulfilling prophecy’ waardoor je lage zelfbeeld leidt tot meer stress. Met als gevolg dat je chagrijnig, verontwaardigd of geïrriteerd raakt, wat je een slecht humeur geeft.

Daarom is het belangrijk om vroegtijdig je stress signalen aan te voelen en indien nodig stoom af te blazen, want anders projecteer je je woede, irritatie of verdriet op iemand die niets met de situatie te maken heeft. Zoals dat je partner de volle lading over zich heen krijgt doordat je baas, collega of klant kritiek heeft op je gedrag of prestaties.

Door de stress ga je wellicht zelfs met kopzorgen naar bed en vervolgens sta je met het verkeerde been uit bed, omdat de kritiek en stress je teveel wordt. Door een kort lontje gaat je lichaam ook stijf van de spanning staan, omdat je lichaam door de stress meer stresshormonen aanmaakt: cortisol, adrenaline en noradrenaline.

Wil je dat wij je helpen?

Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.

Beter omgaan met kritiek: Wat je direct kunt doen

Kritiek is pijnlijk als deze volgens jou onterecht is en moeilijk om je ertegen te verweren. Maar ook als jij de criticus bent met de beste bedoelingen, kan jouw kritiek juist negatief worden opgevat. Dus ben je een ondergeschikte of overheersende criticus? De wijze waarop je kritiek geeft zegt veel over jezelf. Want houd je meer rekening met gelijkwaardigheid en denk je na over een oplossing? Of wil je liever de situatie naar je hand zetten zonder écht rekening te houden met de ander?

Als ondergeschikte criticus:

  • Geef je sneller toe, omdat je bang bent dat een ander anders beledigd of verdrietig wordt
  • Kan je relatie met anderen schade oplopen, omdat je niet zegt wat je denkt
  • Heb je minder of niet genoeg vertrouwen in jezelf
  • Zal je niet snel voor jezelf opkomen
  • Pot je je gevoelens op

Als overheersende criticus:

  • Creëer je sneller onnodige weerstand
  • Heb je de neiging te vertellen hoe iets wél moet
  • Speel je het op de man of de vrouw
  • Kom je vaak belerend of betuttelend over
  • Of praat je in de ouderrol

#1: Maak gebruik van de 80-20 regel

Feedback bestaat niet alleen uit kritiek, maar juist ook uit complimenten om te benadrukken wat je goed vindt gaan. Niet met als doel om de kritische feedback zachter te laten landen, maar juist om iemand te motiveren om beter te blijven presteren. Het is een blijk van waardering, waardoor je laat zien dat je om iemand z’n prestaties geeft. Non-stop iemand de hemel inprijzen is minder geloofwaardig, dus houd een 80-20 verhouding aan. Zo’n 80% van de tijd geef je positieve complimenten die oprecht zijn. De overige 20% van de tijd sta je stil bij het onbenutte potentieel en deel je kritische opbouwende feedback.

#2: Focus je op het gedrag of de prestatie, niet op de persoon zelf

Opbouwende feedback is geen persoonlijke kritiek, want anders gaat iemand kritiek persoonlijk opvatten. Concreet houdt dit in dat je beter geen ‘waarom’-vragen kan stellen als je feedback wilt geven, omdat je daarmee suggereert dat je de achterliggende motivaties van specifiek gedrag wilt achterhalen. Terwijl het juist niet draait om de persoon, maar alleen om het gedrag of de prestatie. Je kan dus beter ‘hoe’ en ‘wat’ vragen stellen, zoals:

  • Wat helpt je om meer tijd en energie te besparen aan X, Y of Z?
  • Welke stappen heb je gezet om van A naar B te komen?
  • Hoe ben je tot de conclusie gekomen om te stoppen met X, Y of Z?

#3: Bied je hulp aan als dit goed voor je voelt

Feedback geven staat in het teken van helpen, dus hoe kan je behulpzaam zijn? Wat voor tips en adviezen kan je delen om blinde vlekken weg te nemen en om te voorkomen dat iemand iets over het hoofd ziet? Vanaf de zijlijn zie je soms meer, omdat je vanuit een helikopterview kan zien wat de valkuilen zijn, waar de groeikansen liggen en welke stappen helpen om beter te presteren in de toekomst. Dus hoe mooi en waardevol is het als je de tijd en energie neemt om vanuit liefde mee te denken in oplossingen? Wie goed doet, goed ontmoet.

Hulp bij burn-out en stress

Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is geen sinecure. Heb je ondersteuning nodig, dan kan je op onze hulp rekenen. Onze coaches zijn allemaal gespecialiseerd in jouw problematiek. Door hun jarenlange ervaring kunnen ze samen met jou werken aan jouw herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching heb jij je leven lang plezier!

Bekijk ons aanbod voor:

Veelgestelde vragen

Kritiek is een oordeel dat een ander heeft over je gedrag, je prestatie, houding of optreden. Het uiten van kritiek kan zowel verbaal als non-verbaal zijn.

In plaats van je kritiek te beschouwen als iets negatiefs, kan je ook juist verdiepende vragen stellen om te achterhalen wat er in de toekomst anders of beter kan. Zo wordt kritiek gratis advies en laat je merken met een open houding dat je bereid bent om te leren en luisteren naar andermans tips en adviezen. Dit is een kwestie van kritiek omdenken.

Kritiek in de vorm van een negatieve opmerking kan je gevoel van eigenwaarde aantasten, waardoor je gaat twijfelen over jezelf. Door een laag zelfbeeld maakt kritiek je nóg meer onzeker. Kritiek bevestigt je gevoel dat je iets niet kan, niet goed genoeg bent of dat je iets niet waard bent. Dit is een vorm van ‘Self fulfilling prophecy’ wat mogelijk leidt tot meer stress. In extreme gevallen kan het zelfs een depressie veroorzaken.

Minder kritisch zijn begint met je perfectionisme loslaten, want anders wil je telkens uit angst voor afkeuring of afwijzing alles perfect doen. Het voordeel is dat je daardoor minder gaat twijfelen aan jezelf, omdat je sterker in je schoenen gaat staan. Je bent zelfverzekerder en vertrouwt meer in je eigen kunnen.

Bronnen

  1. De Steven – Kritiek geven en ontvangen: hoe doe je dat? – Gevonden op 21-12-2022
    Link naar de pagina op De Steven
  2. Femke de Grijs – Kritiek – Gevonden op 21-12-2022
    Link naar de pagina op Femke de Grijs
  3. Wikipedia – Kritiek – Gevonden op 21-12-2022
    Link naar de pagina op Wikipedia
  4. Assertief – Beter leren omgaan met kritiek (lukt in 7 stappen!) – Gevonden op 21-12-2022
    Link naar de pagina op Assertief

Vergelijkbare berichten

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *