Heb je een groot empathisch vermogen of juist een gebrek aan empathie? Empathisch gedrag is niet je medelijden tonen, maar juist je medeleven betuigen. Dit is een cruciaal verschil. Zie empathie als een vaardigheid om te herkennen, begrijpen en waarderen hoe iemand zich voelt. Je hebt een scherp oog voor wat er bij iemand in zijn of haar binnenwereld speelt. Wil je ontdekken hoe empathie werkt en wat je kan doen om je empathisch vermogen te ontwikkelen? En dat niet alleen: hoe positief is het als je empathisch bent? Er zijn namelijk ook schaduwkanten, maar waar herken je dit aan? Daar kom je achter in dit artikel!
Wat is empathie?
Empathie is het vermogen om je in te leven in de innerlijke belevingswereld van een ander persoon. Je beschikt over de kwaliteit om de gevoelens van iemand aan te voelen, bent betrokken aanwezig en staat klaar om je steun te bieden als dit helpend is. Je begrijpt andermans standpunt vanuit zijn of haar perspectief zonder daarover te oordelen. Sterker nog: als je empathisch bent, dan heb je respect voor andermans visie ook als het een tegenstrijdige visie is ten opzichte van jezelf.
Je empathisch vermogen is vooral voelbaar, want als je liefde, aandacht, hulp, troost of een luisterend oor biedt als steun, creëert dit verbinding. Empathie versterkt vaak de kwaliteit van je relaties met je partner, kinderen, familieleden, vrienden, kennissen, collega’s of klanten.
Uit onderzoek van ontwikkelingspsychologen blijkt zelfs dat jonge baby’s van een paar maanden al over empathisch vermogen beschikken. Dat ze gaan huilen als ze andere baby’s ook zien huilen, nadat bijvoorbeeld een baby is gevallen. Dan voelt de ene baby het pijnlijke gevoel van de andere baby, waardoor hij of zij troost gaat zoeken bij de ouders of verzorgers.
Een groot empathisch vermogen in de praktijk
Begin je al met huilen bij een romantische film waarbij er liefdesverdriet is? Stromen de tranen van geluk en blijdschap over je wangen als je kijkt naar het programma All You Need Is Love? Of raakt het je emotioneel als iemand vertelt over dat een dierbare plotseling overleden is of gewond is geraakt tijdens een ongeluk?
Dit zijn allemaal tekens dat je hoogsensitief bent. Maar waar herken je empathie nog meer aan in het dagelijks leven? Het is waardevol om te weten dat er drie soorten van empathie zijn:
- Zorgende empathie
- Transpositie empathie
- Rationele empathie
Maar wat zijn de verschillen? Bij ‘zorgende empathie’ voel je snel iemand aan en leef je direct mee. Dan wil je graag met alle liefde de ander helpen en verzorgen. Denk aan kleine kinderen, zieke personen, een geëmotioneerde collega, gehandicapten, familieleden, vrienden of ouderen die het moeilijk hebben. Dit staat ook wel bekend als het helperssyndroom, waarbij je een dwangmatig gevoel hebt dat je altijd voor anderen klaar moet staan.
Bij ‘transpositie empathie’ leef je je van nature automatisch extreem goed in de ander in. Zelfs zó intens dat het ten koste van jezelf gaat. Je kruipt namelijk helemaal in de huid van de ander, waardoor je jezelf compleet vergeet. Dan kan je je zo erg inleven dat je andermans emoties ook voelt. Dit staat ook wel bekend als affectieve empathie.
Bij ‘rationele empathie’ is het vertrekpunt niet je emoties of hart, want je empathisch vermogen is hierbij gebaseerd op je verstand. Oftewel, je ratio die op mentaal niveau observeert en aanvoelt hoe je emotioneel betrokken wilt zijn. Deze term staat ook wel bekend als cognitieve empathie.
Zo heb je óók drie soorten van voelen:
- Meevoelen bij zorgende empathie
- Invoelen bij transpositie empathie
- Aanvoelen bij rationele empathie
Wat is de kracht van een sterk inlevingsvermogen?
Als je empathisch bent, heb je een groot hart voor de medemens. Met alle liefde ben je een rots in de branding, want je hebt van nature een gevend karakter. Je geeft meer dan dat je ontvangt, want klaarstaan voor anderen gaat je makkelijk af.
Door je zorgzaamheid en behulpzaamheid toon je een overvloed aan respect. Empathisch luisteren is één van je sterkste krachten. Je hebt minder snel oordelen over iemand en laat een ander in zijn of haar waarde. Zo win je al snel het vertrouwen van iemand, omdat hij of zij zich gezien en gehoord voelt door jou. Zowel verbaal als non-verbaal, want zelfs zonder woorden ben je in staat om iemand de ruimte te geven en stimuleren om kwetsbaar, open en eerlijk door te praten of meer te vertellen over zijn of haar binnenwereld. Daardoor voelt het voor de ander vertrouwd om schaamteloos te zijn wie hij of zij wilt zijn.
Door je empathie ben je emotioneel intelligent om je te verplaatsen in de kwetsbare belevingswereld van de ander. Je accepteert en erkent de gevoelens volledig door te reageren met:
- “Ik begrijp je en hoor wat je zegt. Weet dat ik je zie en er voor je ben.”
- “Nu kan ik me goed voorstellen dat je er doorheen zit, want ik zie dat het je raakt.”
- “Wat verdrietig voor je zeg, sterkte de komende tijd!”
- “Ik leef met je mee, is er iets wat ik voor je kan doen of wat je nodig hebt?”
- “Ik zie dat je er doorheen zit, wat is er aan de hand? Hoe voel je je?”
Valkuilen van een groot empathisch vermogen
Vaak wordt je inlevingsvermogen als iets positief beschouwd, maar klopt dit wel? Is dit terecht? Zijn er alleen maar pluspunten als je beschikt over een sterk inlevingsvermogen? Nee, er zijn ook juist valkuilen. Dan is je empathisch vermogen allesbehalve prettig en kan het je juist in de weg zitten, omdat je te inlevend of te begripvol bent.
#1: Je bent een emotionele spons
In dit geval is er sprake van emotionele overbelasting. Je neemt teveel emoties over, alleen het is niet jouw taak om vervelende emoties, zoals pijn, verdriet, schuld, angst, onzekerheid, schaamte, boosheid of frustratie, te dragen. Dat is niet jouw verantwoordelijkheid.
Alleen door je intuïtie word je tóch een slachtoffer van de spanning of stress die er als sfeer heerst, omdat je vindt dat het hoort om emotioneel betrokken te zijn bij mensen die je lief hebt. Vooral als ze er lichamelijk, mentaal of emotioneel even doorheen zitten. Zie het als een zelfbedachte ongeschreven regel waar je nu zelf de dupe van wordt.
#2: Je brein raakt overprikkeld, omdat je teveel signalen aanvoelt
Door de overload aan emoties, ben je niet altijd in staat om alle emoties te verwerken. De kans is groot dat je daardoor zelfs sneller overprikkeld raakt als je al last hebt van stress of burn-out klachten. Door teveel indrukken wordt het chaotisch en onrustig in je hoofd. Je verliest het overzicht, loopt voorbij je eigen grenzen en komt in een loyaliteitsconflict.
Des te belangrijker om vroegtijdig symptomen van overprikkeling te herkennen, zodat je op tijd kan ingrijpen voor jezelf door andere keuzes te gaan maken. Dit zijn vaak voorkomende klachten bij een overprikkeld brein: hoofdpijn, oververmoeidheid, gespannen spieren, ruis in je oren, verminderde concentratie, sneller prikkelbaar en een uitgeput gevoel.
#3: Je deelt teveel je eigen projecties en interpretaties
Ook kan je projectie gedrag vertonen. Dan ontken of verberg je iets in jezelf en schuif je je eigen struggles af op een ander. Bijvoorbeeld door je eigen negatieve gedachten met iemand te delen, terwijl hij of zij geen waarde hecht aan wat jij vindt van een situatie. Soms is het voor de ander al heel fijn om simpelweg zijn of haar binnenwereld te delen, zonder dat jij je mening of oordeel op iemand projecteert. Of dat je goedbedoeld ongevraagd advies geeft. Een luisterend oor of een knuffel doet al wonderen zonder dat je direct in de oplossingsgerichte modus gaat.
#4: Je vertoont sociaal wenselijk gedrag ten koste van jezelf
Met pleasegedrag leef je niet trouw aan jezelf. Want door wél klaar te staan voor een ander, sta je niet of te weinig klaar voor jezelf. Je past jezelf teveel aan en cijfert jezelf weg. Dit leidt er zelfs toe dat je teveel tijd, energie en moeite gaat steken in het bedenken van oplossingen voor andermans struggles.
Je stelt je als het ware onderdanig en te dienstbaar op. Een bijkomend nadeel daarvan kan zijn dat anderen misbruik gaan maken van je grote empathische vermogen. Door teveel op je behulpzaamheid te rekenen zonder je de ruimte te geven om te voelen en beslissen wat je zelf wilt. Dat ze er al automatisch van uitgaan dat jij het wel oplost.
Wil je dat wij je helpen?
Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.
4 Tips om je empathie in balans te houden
Eén van de belangrijkste vragen is: “Hoe kan je een gezonde dosis empathisch vermogen ontwikkelen zonder door te slaan in een te groot inlevingsvermogen?”
#1: Luister je om te antwoorden of luister je om te begrijpen?
Ongemerkt heb je vaker dan je lief hebt de neiging om direct te reageren als iemand praat. Laat dus je meningen, oordelen of adviezen los en sta open voor andermans binnenwereld. De oplossing is empathisch luisteren, waarbij je vooral non-verbaal communiceert dat iemand veilig en vertrouwd kan en mag delen wat hem of haar dwars zit, verdrietig maakt of emotioneel raakt. Het is allemaal oké. De emoties mogen er zijn, je mag de emoties doorvoelen en verwerken zonder dat je de emoties gaat onderdrukken.
#2: Stel oprechte zuivere vragen uit interesse
Wil je er écht voor iemand zijn als steun en toeverlaat? Toon je emotionele betrokkenheid door te vragen hoe iets voor iemand voelt, alleen als je er oprecht belangstelling voor hebt vanuit intrinsieke motivatie. Anders prikt iemand daar binnen mum van tijd doorheen. En schuif je eigen behoefte om je eigen ervaringen en verhalen te delen, doelbewust opzij. Tenzij je eerst vraagt of het oké is als je deelt hoe jij omgaat met een vergelijkbare situatie, want misschien heb je wel precies hetzelfde meegemaakt in het verleden.
#3: Neem de tijd voor een goed verdiepend gesprek
Liefde en aandacht maakt alles mooier. Het mooiste cadeau wat je een ander kan geven is door je liefde en aandacht te delen. De steun, hulp en troost versterkt dan ongetwijfeld jullie onderlinge band. Dit kan aanvoelen als een warm nest voor de ander, omdat hij of zij de ruimte voelt om emoties bespreekbaar te maken in plaats van onder het tapijt te schuiven.
#4: Geef je eigen grenzen kwetsbaar, open en eerlijk aan
Last but not least: leef je in de ander in op jouw voorwaarden en leer nee zeggen. Komt het je bijvoorbeeld niet uit om een verdiepend open gesprek te voeren? Geef aan dat je er voor hem of haar wilt zijn, maar dat je nu geen tijd hebt. Vraag dan of het oké is om op een ander moment te verbinden en stil te staan bij wat er speelt, want anders ben je een te makkelijk slachtoffer voor energiezuigers.
Hulp bij burn-out en stress
Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is geen sinecure. Heb je ondersteuning nodig, dan kan je op onze hulp rekenen. Onze coaches zijn allemaal gespecialiseerd in jouw problematiek. Door hun jarenlange ervaring kunnen ze samen met jou werken aan jouw herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching heb jij je leven lang plezier!
Bekijk ons aanbod voor:
Veelgestelde vragen
Bronnen
- Intermediair – De kracht van empathisch vermogen op de werkvloer – Gevonden op 16-10-2022
Link naar de pagina op Intermediair - De Psycholoog – Wat is de betekenis van empathie? – Gevonden op 16-10-2022
Link naar de pagina op De Psycholoog - De Gedragcoach – Wat is empathisch vermogen en waarom is empathie niet altijd verstandig? – Gevonden op 16-10-2022
Link naar de pagina op De Gedragscoach - Ik overtref me – Hoe pak ik mijn gebrek aan empathisch vermogen aan? – Gevonden op 16-10-2022
Link naar de pagina op Ik overtref me
