Gewoon angst of een angststoornis?

Gewoon angst of een angststoornis: Iedereen is weleens angstig. Je bent zenuwachtig voor een presentatie of je hart gaat sneller kloppen tijdens een gevaarlijke inhaalmanoeuvre. Angst is een belangrijke emotie die je helpt om goed te reageren op potentieel gevaar. Je lichaam maakt dan adrenaline aan waardoor je snel kunt reageren.

Maar wat als je je bijna altijd zo voelt? Wat als je angstig bent voor iets waar je niet bang voor hoeft te zijn? Dan kan het zijn dat je aan een angststoornis lijdt. Er bestaan verschillende angststoornissen die een grote impact op je leven kunnen hebben. Hoe weet je of je een specifieke fobie of een angststoornis hebt? En hoe ga je ermee om?

Wat is een angststoornis?

Wanneer angst zo heftig is dat deze je dagelijks leven verstoort, spreken we van een angststoornis. Je bent niet gewoon bang in een specifieke situatie, maar de angst keert steeds terug. Je klachten zijn buiten verhouding en bijna altijd aanwezig, ook als er geen gevaar is.

Er bestaan verschillende angststoornissen en elke angststoornis heeft zijn specifieke kenmerken. Maar daarnaast kun je concentratieproblemen hebben, slechter gaan slapen en lichamelijke klachten krijgen zoals hoofdpijn of buikpijn. Je kunt ook veel prikkelbaarder zijn, nerveus zijn en angst hebben voor allerlei klachten.

Angststoornissen komen veel voor onder de bevolking en zijn dan ook de meest voorkomende psychische klachten. In Nederland heeft maar liefst een op de vijf personen een angststoornis. Het gaat om zowel jonge mensen als ouderen en zowel mannen als vrouwen.

Hoe ontstaat een angststoornis?

Een angststoornis heb je niet van de ene op de andere dag, maar ontstaat meestal geleidelijk. Je hebt eerst bijvoorbeeld bepaalde angstklachten. Je bent vaak bang, je merkt dat je liever alleen bent of je gaat situaties uit de weg. Dergelijke klachten kunnen zich verder ontwikkelen tot een angststoornis.

De oorzaak van een angststoornis is per persoon verschillend. Ten eerst kan erfelijkheid een rol spelen. Komen angststoornissen in jouw familie voor? Dan kun jij dus ook meer risico lopen een angststoornis te ontwikkelen. Maar het kan ook zijn dat je als kind iets naars hebt meegemaakt of een trauma hebt opgelopen door een ingrijpende gebeurtenis op latere leeftijd.

Je karakter kan ook een rol spelen. Je kunt het van nature moeilijk vinden om met anderen om te gaan. Misschien ben je introvert en ben je je erg bewust van je eigen gevoelens en gedachten. Je maakt je gauw zorgen en reageert snel op angst. Bovendien kan het slikken van bepaalde medicatie of het gebruik van drugs ook de oorzaak zijn van een angststoornis.

Welke soorten angststoornissen zijn er?

Er bestaan verschillende soorten angststoornissen.

Paniekstoornis

Heb je regelmatig last van paniekaanvallen? Een paniekaanval is een korte, hevige angst die plotseling optreedt. Een aanval kan zo intens zijn dat je denkt flauw te vallen, gek te worden of zelfs dood te gaan. Je kunt in ademnood komen, hartkloppingen krijgen, een drukkend gevoel op je borst hebben, je duizelig voelen en veel zweten.

Als je een paniekstoornis hebt, kun je door de paniekaanvallen een angst voor de angst ontwikkelen. Je bent erg bang een nieuwe aanval te krijgen en daarom begin je plekken te vermijden die jij met jouw paniek in verband brengt. Deze angst voor bepaalde plekken en situaties heet agorafobie.

Agorafobie

Agorafobie betekent letterlijk angst voor pleinen. Daarom wordt deze specifieke fobie ook wel straatvrees genoemd. Het is een angst die buitenhuis ontstaat, zoals in een winkel, op de markt of in het openbaar vervoer. Je bent bang voor plekken waar je niet snel weg kunt komen of niet goed geholpen kunt worden als je in paniek raakt. De angst kan zo hevig zijn dat je die plekken gaat vermijden of zelfs helemaal niet meer naar buiten durft.

Sociale-angststoornis

Ben je erg bang dat anderen je raar vinden? Bij een sociale-angststoornis of een sociale fobie heb je angst voor sociale situaties. Je bent erg bang voor de reactie of de kritiek van anderen. Je vermijdt etentjes, vergaderingen, gezellige bijeenkomsten of andere sociale situaties het liefst zo veel mogelijk.

Als je een sociale fobie hebt, maak je je erg druk om wat anderen van je denken. Je kunt daardoor specifiek last krijgen van podiumvrees, de angst om in het openbaar te spreken. Bij anderen uit het zich vooral in angst om anderen te ontmoeten of in angst om te telefoneren.

Dwangstoornis

Bij een dwangstoornis heb je last van dwanggedachten en moet je bepaalde handelingen steeds opnieuw uitvoeren. Je doet deze handelingen omdat je bang bent een fout te maken met ernstige gevolgen of je bent bang voor de besmetting van een ziekte. Zo kun je voortdurend controleren of je het gas wel hebt uitgedraaid. Of je wast constant je handen, omdat je smetvrees hebt.

Misschien weet je wel dat de dwanghandelingen overdreven zijn, maar je voelt minder angst als je ze blijft doen. Je kunt veel last hebben van een dwangstoornis. Je kunt je bijvoorbeeld minder concentreren op school of op je werk en je sociale leven lijdt eronder.

Gegeneraliseerde angststoornis

De gegeneraliseerde angststoornis is een ‘piekerstoornis’. Je maakt je dan over allerlei dingen zorgen en hebt voortdurend last van vage angsten. Je voelt je bijvoorbeeld bedreigd, je bent bang dat er iets vreselijks zal gebeuren of je piekert over je gezondheid.

Doordat je eigenlijk continu gespannen bent, kun je ook last krijgen van andere stress gerelateerde klachten en klachten die bij een paniekaanval horen. Alleen bij een paniekaanval zijn de klachten kort en heftig en bij een gegeneraliseerde angststoornis zijn ze misschien minder heftig, maar heb je ze tijdens een langere periode.

Heb ik een angststoornis?

Herken jij je in een van de omschreven angststoornissen? Wanneer je merkt dat de angst je dagelijks leven verstoort, is de kans groot dat er sprake is van een stoornis. Het is belangrijk dat je je klachten serieus neemt en dat je naar de huisarts gaat. Een psycholoog of psychiater kan vaststellen of er daadwerkelijk sprake is van een angststoornis en kan je helpen hier mee om te gaan.

Hoe is het om te leven met een angststoornis?

Een angststoornis heeft een grote impact op je hele leven. Maar hoe voelt dat nu om elk moment van de dag angst te hebben? En hoe is het anderen gelukt om met paniekaanvallen om te gaan?

In deze podcast vertelt Marian over haar paniekaanvallen en hoe het is om continu bang te zijn. Leer meer over de relatie tussen paniekaanvallen en burn-out:

Welke mogelijkheden zijn er voor behandeling?

Je kunt leren om goed met je angsten om te gaan, zodat ze niet meer jouw leven beheersen. Het is dan wel belangrijk dat je hulp inschakelt, want angststoornissen verdwijnen niet vanzelf.

De bekendste behandeling van een angststoornis is cognitieve gedragstherapie. Een psycholoog kan je helpen met bepaalde oefeningen om het negatieve denkpatroon te doorbreken. Ook kun je onder begeleiding leren je angsten te confronteren, zodat je beter leert om te gaan met je angst. Wanneer deze therapie niet voldoende werkt en de klachten heel ernstig zijn, kan medicatie worden voorgeschreven.

Er bestaat ook autonomieversterkende therapie. Tijdens deze therapie leer je je autonomie te versterken en je wordt meer bewust van je eigen behoeften en wensen, zodat je die kunt afstemmen op de mensen om je heen. Deze therapie helpt je niet alleen beter met je angststoornis om te gaan, maar helpt je ook een positiever zelfbeeld te ontwikkelen.

Positieve kant van een angstig karakter

Angst is een emotie die je niet moet bestrijden, maar juist moet durven voelen. Zo kun je deze emotie zelfs leren inzetten in positieve zin. Jouw kwetsbare kant, kan ook jouw sterkte worden. Hoe? Saskia Kalb, auteur van De Schoonheid van Angst, geeft als tip:

“Je moet je angstige natuur proberen te accepteren en te zien als iets moois. Uit veel onderzoeken blijkt dat angstige mensen relatief vaak bovengemiddeld intelligent, empathisch, doortastend en tolerant zijn.”

Tips bij angstklachten voor patiënten en omgeving

De volgende tips kunnen je op weg helpen:

• Krijg ten eerste meer inzicht in je angsten. Wat gebeurt er precies wanneer je je angstig voelt? Waar ben je bang voor? Wat voel je? Wat doe je?
• Vraag je vervolgens af of je echt wel een reden hebt om bang te zijn. Denk aan geruststellende gedachten die je kunnen kalmeren.
• Neem iemand in vertrouwen en praat over je angsten.
• Ga moeilijke situaties niet uit de weg, maar zie ze als een kans om te groeien als mens.
• Zorg dagelijks voor minimaal een halfuur beweging, zoals fietsen, wandelen, zwemmen of tuinieren.
• Drink geen alcohol, gebruik geen drugs en wees voorzichtig met cafeïnehoudende dranken.
• Slaap voldoende en probeer zo veel mogelijk te ontspannen.

Als je iemand wilt helpen die een angststoornis heeft, is het belangrijk dat je begrip toont. Zeg nooit dat hij of zij gewoon rustig moet doen. Probeer je daarentegen in de ander te verplaatsen. Moedig hem of haar aan om hulp te zoeken en doe leuke dingen samen, zoals samen regelmatig sporten.

Veelgestelde vragen