Wat is een paniekaanval: Paniekaanvallen zijn een reactie op angstige gevoelens, waarbij de normale reactie van je lichaam op gevaar, stress of opwinding vrij overdreven en meestal ongefundeerd is. In dit artikel krijg je een uitgebreide uitleg over angst- en paniekaanvallen, inclusief de mogelijke oorzaken en hoe je toegang kunt krijgen tot behandeling en ondersteuning. Ook bevat het waardevolle tips om jezelf te kunnen helpen en advies voor vrienden en familie.
Wat is een paniekaanval?
Een paniekaanval is een korte episode van intense angst, die bovendien de fysieke sensaties van angst veroorzaakt. Deze kunnen bestaan uit een versnelde hartslag, kortademigheid, duizeligheid, beven en spierspanning. Paniekaanvallen komen vaak en onverwacht voor en zijn vaak niet gerelateerd aan een externe bedreiging. Paniekaanvallen kunnen een paar minuten tot een half uur duren. De lichamelijke en emotionele gevolgen van de aanval kunnen echter enkele uren aanhouden.
Paniekaanvallen komen vaak voor. Tot 35% van de bevolking krijgt op enig moment in zijn leven een paniekaanval. Een paniekaanval kan ook een angstaanval genoemd worden.
Zonder behandeling kunnen frequente en langdurige paniekaanvallen ernstig invaliderend zijn. De persoon kan ervoor kiezen om allerlei situaties te vermijden (zoals het huis verlaten of alleen zijn) uit angst om een aanval te krijgen.
Welke symptomen horen er bij een paniekaanval?
Tijdens een paniekaanval kunnen de lichamelijke symptomen zeer snel opspelen. Deze kunnen zijn:
- een bonzende of razendsnelle hartslag
- zich flauw, duizelig of licht in het hoofd voelen
- zeer warm of zeer koud aanvoelen
- zweten, trillen of beven
- misselijkheid (zich ziek voelen)
- pijn op de borst of in de buik
- moeite met ademhalen of het gevoel alsof u stikt
- het gevoel hebben dat je benen trillen of in gelei veranderen
- je niet verbonden voelen met je geest, lichaam of omgeving, wat een vorm van dissociatie is.
De angstige gevoelens tijdens paniekaanvallen kunnen ervoor zorgen dat je bang wordt dat je:
- de controle verliest
- zult flauwvallen
- een hartaanval krijgt
- zult sterven
Je kunt ook angstig worden om alleen naar buiten te gaan of naar openbare plaatsen omdat je bang bent dat je elk moment weer een paniekaanval kunt krijgen. Als deze angst heel hevig wordt, kan er sprake zijn van agorafobie. Agorafobie is je angstig voelen om op plaatsen of in situaties te zijn, waar je moeilijk uit kunt komen of die beschamend kunnen zijn. Hier vallen ook situaties onder waarin je misschien geen hulp kunt krijgen als je een paniekaanval krijgt.
Wat gebeurt er met ons tijdens een paniekaanval?
Wanneer het lichaam wordt geconfronteerd met onmiddellijk gevaar, geven de hersenen het autonome zenuwstelsel de opdracht de “vlucht-of-vecht”-reactie te activeren. Het lichaam wordt overspoeld met een reeks chemische stoffen, waaronder adrenaline, die fysiologische veranderingen teweegbrengen. Zo worden bijvoorbeeld de hartslag en de ademhaling versneld en wordt het bloed naar de spieren vervoerd om zich voor te bereiden op een fysiek gevecht of op vluchten.
Er wordt gezegd dat een paniekaanval optreedt wanneer de ‘vlucht-of-vecht’-reactie wordt geactiveerd, maar er geen gevaar op komst is. Iemand kan de symptomen van paniekaanvallen ervaren in onschuldige en ogenschijnlijk stressvrije situaties, zoals televisiekijken of slapen.
Enkele factoren die het lichaam kunnen aanzetten tot een ongepaste activering van de ‘vlucht-of-vecht’-reactie zijn:
- Chronische (voortdurende) stress – hierdoor produceert het lichaam hogere dan gebruikelijke niveaus van stress chemicaliën zoals adrenaline.
- Acute stress (zoals bij een traumatische gebeurtenis) – kan het lichaam plotseling overspoelen met grote hoeveelheden stress chemicaliën.
- Gewone hyperventilatie – verstoort het evenwicht van de bloedgassen omdat er niet genoeg kooldioxide in het bloed is.
- Intense lichaamsbeweging – bij sommige mensen kan dit extreme reacties veroorzaken.
- Overmatige cafeïne-inname – de cafeïne in koffie, thee en andere dranken is een sterk stimulerend middel.
- Ziekte – kan lichamelijke veranderingen veroorzaken.
- Een plotselinge verandering van omgeving – zoals het binnenlopen van een overvolle, hete of benauwde omgeving.
Wat te doen tegen paniekaanvallen
Vraag altijd om medisch advies als je niet zeker weet of je symptomen, of die van iemand anders, op een angstaanval wijzen. In geval van nood bel je 112 voor een ambulance.
Het is belangrijk dat je jouw arts raadpleegt voor een controle om er zeker van te zijn dat eventuele terugkerende lichamelijke paniekerige symptomen niet te wijten zijn aan ziekten waaronder:
- Diabetes
- Astma
- Midden oorklachten
- Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
- Cardiale (hart) klachten
- Post-partum (na de bevalling) hyperthyreoïdie.
Wat kan ik doen tijdens een paniekaanval?
Paniekaanvallen kunnen beangstigend zijn, maar er zijn een aantal dingen die je kunt doen om jezelf te helpen ermee om te gaan. Het kan helpen om deze tips uit te printen of op te schrijven en ze ergens te bewaren waar je ze gemakkelijk terug kunt vinden.
Tijdens een paniekaanval:
- Concentreer je op je ademhaling. Het kan helpen om je te concentreren op langzaam in- en uitademen terwijl je tot vijf telt.
- Stamp met je voet. Sommige mensen merken dat dit helpt om hun ademhaling onder controle te houden.
- Concentreer je op je zintuigen. Proef bijvoorbeeld snoepjes met muntsmaak of kauwgom, of raak iets zachts aan of knuffel het.
- Probeer aardingstechnieken. Aardende technieken kunnen je helpen je meer in controle te voelen. Ze zijn vooral nuttig als je last hebt van dissociatie tijdens paniekaanvallen. Zie onze pagina over zelfzorg bij dissociatie voor meer informatie over aardingstechnieken.
Aardingstechnieken kunnen je verbonden houden met het heden en je helpen gevoelens, herinneringen, flashbacks of opdringerige gedachten te vermijden waar je je nog niet goed raad mee weet. Je zou kunnen proberen:
- langzaam adem te halen
- te luisteren naar geluiden om je heen
- op blote voeten te lopen
- jezelf in een deken wikkelen
- iets aan te raken of ruiken aan iets met een sterke geur.
Concentreer je op de sensaties die je op dat moment voelt. Misschien helpt het om een doosje met dingen met verschillende texturen en geuren (bijvoorbeeld parfum, een deken en wat gladde stenen) klaar te zetten voor als je het nodig hebt.
Hoe kan ik een paniekaanval voorkomen?
Je zorgverlener of huisarts kan je helpen de triggers te identificeren die een angstaanval veroorzaken. Tijdens psychotherapie leer je strategieën om met bepaalde gebeurtenissen om te gaan en een paniekaanval te voorkomen. Je kunt ook de volgende maatregelen nemen om de kans op een angstaanval te verkleinen:
- Verminder het gebruik van cafeïne.
- Doe regelmatig aan lichaamsbeweging.
- Volg een gezond dieet.
- Beheers stress.
- Overleg met je arts voordat je kruiden supplementen of vrij verkrijgbare medicijnen gaat gebruiken. Bepaalde stoffen kunnen gevoelens van angst juist versterken
Hoe kan ik iemand anders helpen bij een paniekaanval?
Het kan heel moeilijk zijn als iemand waar je om geeft last heeft van angsten of paniekaanvallen, maar er zijn enkele dingen die je kunt doen om te helpen. Hier volgen enkele tips:
Zet de persoon niet onder druk
Probeer je vriend of familielid niet onder druk te zetten om meer te doen dan waar hij of zij zich prettig bij voelt. Het is heel belangrijk om geduldig te zijn, naar hun wensen te luisteren en de dingen te doen in een tempo dat voor hen goed aanvoelt.
Het is begrijpelijk dat je hem of haar wilt helpen om zijn of haar angsten onder ogen te zien of praktische oplossingen te vinden, maar het kan voor iemand heel beangstigend zijn als hij of zij het gevoel heeft dat hij of zij in situaties wordt gedwongen voordat hij of zij zich daar klaar voor voelt. Dit kan hun angst zelfs verergeren. Probeer te onthouden dat het niet in staat zijn om hun zorgen te beheersen een onderdeel is van het hebben van angst, en dat ze er niet voor kiezen hoe ze zich voelen.
Probeer kalm te blijven
Raak zelf niet in paniek. Vertel de persoon op een kalme wijze dat je denkt dat hij een angstaanval heeft en dat je er voor hem bent. Moedig hem of haar aan om langzaam en diep te ademen – het kan helpen iets gestructureerds of herhalends te doen waarop ze zich hierop kunnen concentreren, zoals hardop tellen, of hen vragen toe te kijken terwijl je je arm zachtjes op en neer beweegt.
Moedig hem of haar aan om met hun voeten te stampen of rustig ergens te gaan zitten waar hij of zij zich op hun ademhaling kan concentreren tot hij zich beter voelt. Je moet nooit iemand aanmoedigen om in een papieren zak te ademen tijdens een paniekaanval. Dit wordt niet aanbevolen en het is misschien niet veilig.
De relatie tussen een paniekaanval en stress of burn-out
Burn-out en paniek dat lijkt in eerste instantie niet met elkaar te maken te hebben, maar een paniekaanval krijgen in geval van een burn-out komt vaak voor. Wat is de oorzaak en het gevolg? Een burn-out maakt het moeilijker om je emoties onder controle te houden, waardoor je sneller een angstaanval krijgt. Aan de andere kant maakt de vermoeidheid die aan de burn-out voorafgaat je ook vatbaar voor paniek.
Wil je dat wij je helpen?
Wij staan voor je klaar met een team van ervaren coaches. Onze coaches zijn actief in heel Nederland. In de afgelopen jaren hebben we duizenden mensen geholpen.
Soms is de eerste paniekaanval het begin van de burn-out. En vaak vindt de persoon die de paniekaanval heeft het heel vervelend en is er veel schaamte. Bij een burn-out is de hormoonhuishouding door langdurige overbelasting en het ingrijpen van het lichaam als gevolg daarvan volledig ontregeld. Je stressniveau is al zo hoog dat de laatste stap naar een paniekaanval wordt gezet.
Een paniekaanval bij een burn-out is dus niet vreemd. Ook na een burn-out kunnen mensen nog last hebben van een paniekaanval. Het leven na een burn-out moet op een andere manier worden ingekleurd om niet telkens dezelfde stressreactie te krijgen.
Wanneer paniekaanvallen erger worden
Bij veel mensen komen de gevoelens van paniek slechts af en toe voor tijdens perioden van stress of ziekte. Van iemand die terugkerende of steeds hevigere paniekaanvallen ervaart, wordt gezegd dat hij een paniekstoornis heeft, wat een soort angststoornis is. Over het algemeen hebben zij terugkerende en onverwachte paniekaanvallen en aanhoudende angsten voor herhaalde aanvallen. Het is in deze gevallen dan ook zeer belangrijk om de juiste hulp te vinden bij het stellen van deze diagnose en voor een correcte behandeling.
Hulp bij burn-out en stress
Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is geen sinecure. Heb je ondersteuning nodig, dan kan je op onze hulp rekenen. Onze coaches zijn allemaal gespecialiseerd in jouw problematiek. Door hun jarenlange ervaring kunnen ze samen met jou werken aan jouw herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching heb jij je leven lang plezier!
Bekijk ons aanbod voor:
Veelgestelde vragen
Bronnen
- Wikipedia.org – Paniekaanval – gevonden op 06-05-2022
Link naar pagina op Wikipedia.org - psychologiemagazine.nl – Zo overleef je een paniekaanval: 4 praktische tips – gevonden op 06-05-2022
Link naar pagina op psychologiemagazine.nl - caps.byu.edu – PANIC ATTACKS – gevonden op 06-05-2022
Link naar pagina op caps - pubmed.edu – Panic Disorder – gevonden op 06-05-2022
Link naar pagina op pubmed.edu
