Burn-out door parentificatie. Omgekeerde ouder-kind relatie

Wat is parentificatie?

Bij parentificatie wordt een onvolwassen kind verantwoordelijk (gemaakt) voor het welbevinden van één of beide ouders. Dat is een scheve situatie: Het kind ontwikkelt zich anders omdat het te vroeg een volwassen rol op zich neemt. Het kind wordt ook verantwoordelijk (gemaakt) voor iets waarvoor hij of zij niet verantwoordelijk zou moeten zijn. Het kind kan zich zo de ‘zorgende engel’ of een ‘superkind’ gaan voelen.

Als je dit mechanisme in je kindertijd ontwikkeld hebt is de kans groot dat je het doorzet in je volwassen leven. Eenmaal volwassen blijf je je overdreven verantwoordelijk voelen voor het welbevinden van anderen.

Als volwassene ben je natuurlijk wél verantwoordelijk voor het welzijn van je kinderen (en misschien ook voor het welzijn van volledig hulpbehoevende familieleden). Ook kun je als volwassene in een rol als werknemer, vrijwilliger of vriend allerlei verantwoordelijkheden op je nemen, maar het word ongezond als dat ten koste gaat van jezelf. In dat geval trek je waarschijnlijk te veel verantwoordelijkheid naar je toe.

Verantwoordelijk ten koste van jezelf

Zorgzaam zijn ten koste van jezelf is een schadelijk mechanisme waar veel mensen met een parentificatie-verleden aan lijden. Dan vindt je de behoeftes van anderen steeds weer belangrijker dan je eigen behoeftes. Misschien neem je áltijd werk over van collega’s met problemen of neem je veel privé-verantwoordelijkheden op je, zonder rekening te houden met wat goed is voor jezelf. Het kan ook zijn dat je klanten, vrienden, cliënten of collega’s nooit laat wachten. Ook niet als je zelf behoefte hebt aan rust, ontspanning, variatie in werk of wat minder verantwoordelijkheden.

Je kunt je zelfs verantwoordelijk gaan voelen voor het gevoel van de mensen met wie of waarvoor je werkt en leeft. Dit terwijl ieder in eerste instantie natuurlijk verantwoordelijk is voor zijn of haar eigen gevoel. Anderen kunnen je daarmee ook (onbewust) gaan manipuleren.

Burn-out door parentificatie

Als je aan bovenstaande mechanismes lijdt wordt je extra gevoelig voor burn-out. Je bent geneigd hard te werken om aan al je gevoelde ‘verantwoordelijkheden’ te voldoen. Je voelt direct spanning als er aan iemands behoeften niet wordt voldaan. Een stapje terug doen als je werk of privéleven te veel, te zwaar of te verantwoordelijk wordt lijkt geen optie. Je gaat áltijd door en kunt of wilt niet voelen dat het niet meer goed voor je is. Uiteindelijk kom je dan uit in stress, uitputting en burn-out.

Burn-out in de zorg

In de zorg werken veel mensen die burn-out raken als  gevolg van een parentificatie-verleden. De werkmotivatie van een deel van hen komt uitsluitend voort uit hun ingeslepen parentificatie-patronen in plaats van uit een intrinsieke motivatie. Vaak komen ze daar pas achter na de zelfreflectie die, hopelijk, volgt op een burn-out.

Oplossingen voor parentificatie

Parentificatie is doorgaans diep ingeslepen in je gedrag en in je gedachtenpatroon. Het is niet eenvoudig dat te doorbreken, maar wel de moeite waard. Als het je lukt win je aan kracht. Het is niet waarschijnlijk dat je onverschillig wordt voor de noden van anderen, maar je hebt meer keuze wie en wanneer je helpt. Doordat je meer energie overhoudt en bewustere keuzes maakt wordt je een gelukkiger en krachtiger persoon. En een krachtiger persoon kan beter helpen, áls hij of zij dat wil natuurlijk.

Neem jezelf serieus

Besteed aandacht aan je eigen gevoel. Boos, Bang, Bedroefd, Blij en uitingen daarvan in jouw Body zijn de basisgevoelens, daarnaast zijn er vele afgeleide gevoelens.

Ga in een situatie na wat je gevoel je wil vertellen. Ga vervolgens na wat je dan normaal gesproken zou willen doen. Bedenk of dat wat jij normaal gesproken doet echt jouw verantwoordelijkheid is. Of doe je het omdat iemand anders het zegt (terwijl je al veel werk doet), omdat niemand het doet en het toch moet gebeuren, omdat de ander zo zielig is of doet.

Als het volgens jou toch niet (helemaal) jouw verantwoordelijkheid is kun je het bespreken met iemand die je vertrouwt. Zo scherp je jouw gedachten. Bespreek met die persoon ook wat je zou kunnen doen om jouw inzet in evenwicht te brengen te brengen met jouw verantwoordelijkheden en (gezonde) mogelijkheden. Spreek vervolgens de persoon(en) aan die jou kunnen helpen om de situatie te verbeteren.

Als je jezelf nog niet zo goed kunt voelen, probeer daar dan mee in contact te komen. Activiteiten die daarbij kunnen helpen zijn bijvoorbeeld dansen, creatieve hobby’s, boeken lezen, plezier maken met je kinderen, (sentimentele) films kijken, vele soorten workshops, enz. Momenten of activiteiten met een ‘verstilling’ en ruimte om te voelen zonder afleiding helpen je om niet te snel voorbij je gevoel te gaan.

Zorg goed voor jezelf 

Maak van goed voor jezelf zorgen een basishouding. Zodra je dat beter doet, merk je het ook sneller wanneer je dingen voor anderen doet die ten koste gaan van jezelf.

Bouw rust-ontspanningsmomenten in elke dag en elke week. Mogelijkheden zijn rustig wandelen in de natuur, mooie muziek luisteren of op een bankje genieten van het uitzicht. Bouw ook enkel actieve-ontspanningsmomenten in elke de week zoals bijvoorbeeld sporten, dansen, andere activiteiten die je leuk vind.

Zoek dingen die belangrijk en fijn voor je zijn en doe ze regelmatig. Dat kan van alles zijn zoals dingen met vrienden en/of familie doen, hobby’s, lekker koken, gezond eten, ontspanningsmomenten inbouwen, je huis mooi of schoon maken of alles wat maar bij jou past.

Werk aan zelfinzicht en nieuw gedrag.

Leer je patronen kennen, zoals hierboven beschreven is, en verander stap voor stap je gedrag ten gunste van jezelf. Je bent het waard!

Als je er alleen, en met hulp van familie en vrienden, niet uit komt kun je hulp zoeken middels coaching of therapie. Ga daarbij wel net iets dieper dan een assertiviteitstraining, want dat werkt te ondiep en je maakt kans in de, voor jou, moeilijkere situaties toch weer in oud gedrag te vervallen.