Conversiestoornis: Uitval lichaam door stress en burn-out

Je kunt ineens niet meer praten. Je gaat trillen. Opeens werken je benen of armen niet meer. Het lijkt wel of je hyperventileert of last hebt van epilepsie. Wat is er met je aan de hand? In dit artikel gaan we dieper in op de oorzaken, symptomen en gevolgen van een conversiestoornis. Wat is een conversiestoornis precies? Wat is de invloed van chronische stress en burn-out? En wat zijn de mogelijke behandelingen om er stap voor stap van af te komen?

Wat is een conversiestoornis?

Een conversiestoornis is een psychische aandoening door acute stress of burn-out die zich lichamelijk uit. Mensen met chronische stress of burn-out zullen dus eerder last hebben van een conversiestoornis. De klachten variëren van uitval van ledematen en gespannen spieren tot lichamelijke pijn. Iedereen is namelijk anders en heeft met andere stressfactoren te maken. Je kunt bijvoorbeeld ineens niet meer goed praten en horen of je maakt schokkende bewegingen.

De klachten lijken in eerste instantie op die van een neurologische aandoening, maar de dokter vindt geen lichamelijke oorzaak tijdens medisch onderzoek. Daarom is het een somatoforme stoornis. Je hebt last van lichamelijke klachten die niet kunnen worden verklaard door een medische aandoening.

Kunnen langdurige stress en burn-out echt zulke heftige klachten veroorzaken? Een conversiestoornis ontstaat door chronische stress, negatieve gevoelens over jezelf en lichamelijke klachten. Het stresshormoon cortisol speelt een belangrijke rol bij de symptomen. Gelukkig is een conversiestoornis goed te behandelen en kun je er volledig van afkomen.

Geschiedenis van conversiestoornis

In het begin van de twintigste eeuw concludeerde Sigmund Freud dat een conversiestoornis kon ontstaan door een innerlijk conflict. Hij kwam dan ook met het woord ‘conversie’. De geest draagt de spanning over aan het lichaam.

Freud leerde dat een plotselinge verlamming zou ontstaan door een innerlijke drift, die weer getemperd moest worden. Die tempering gebeurde door middel van een plotselinge verlamming. Inmiddels weten we dat een conversiestoornis een psychische aandoening is, die kan ontstaan door acute stress, chronische stress en dus ook burn-out.

Hoe vaak komt een conversiestoornis voor?

Een conversiestoornis, ook wel functionele neurologische stoornis (FNS) genoemd, is zeldzaam maar zeker niet onbekend. Hoe vaak dit specifieke symptoom voorkomt binnen de groep mensen met een conversiestoornis is helaas niet exact bekend. Volgens de GGZ Standaarden wordt de diagnose conversiestoornis gesteld bij ongeveer 5% van de mensen die worden doorverwezen naar een neuroloog [1].

De stoornis wordt het vaakst vastgesteld bij mensen tussen de 20 en 40 jaar, mogelijk omdat zij zich in een levensfase bevinden waarin stress, prestatiedruk en grote veranderingen veel voorkomen.

Belangrijke aandachtspunten:

• De stoornis komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen (verhouding ongeveer 2:1 tot 4:1).
• De meeste gevallen ontstaan tussen het laatste deel van de adolescentie en het begin van de volwassenheid.

Oorzaken van conversiestoornis

De oorzaken van conversiestoornis zijn complex en kunnen variëren van persoon tot persoon. Enkele mogelijke oorzaken zijn:

1. Chronische stress en burn-out

Langdurige, chronische stress en burn-out kunnen leiden tot een conversiestoornis. Je lichaam maakt bij chronische stress en burn-out teveel cortisol aan. Het stresssysteem van het lichaam raakt hierdoor overbelast en dit leidt tot verschillende klachten.

2. Negatieve emoties

Heb je veel negatieve emoties, zoals woede of angst? Of heb je last van een depressie? Negatieve emoties en negatieve gevoelens kunnen je brein zodanig beïnvloeden dat je hersenen bepaalde lichamelijke functies uitschakelt.

3. Lichamelijke klachten

Lichamelijke klachten, zoals pijn en vermoeidheid, kunnen ook een rol spelen bij de ontwikkeling van een conversiestoornis. Je komt in een vicieuze cirkel terecht. Lichamelijke klachten geven stress en stress veroorzaakt meer lichamelijke klachten.

4. Psychische klachten

Een conversiestoornis kan ook ontstaan door psychische klachten, zoals angst en depressie. Deze klachten verminderen namelijk het vermogen van je brein om met stressvolle situaties om te gaan en stress te verwerken, wat leidt tot lichamelijke klachten.

Symptomen en kenmerken van een conversiestoornis

De symptomen van een conversiestoornis ontstaan vaak plotseling en hebben een grote invloed op je leven:

1. Motorische symptomen

• Verlamming of zwakte van ledematen
• Onwillekeurige bewegingen (bijv. tremoren)
• Onhandige of ongecoördineerde bewegingen (ataxie)
• Loopstoornissen (bijv. sleepvoet of bizarre looppatronen)
• Spiertrekkingen of stijfheid
• Bepaalde ledematen, zoals benen of armen vallen steeds uit
• Ineenkrimpen van lichaam

2. Sensorische symptomen

• Verlies van gevoel of gevoelsstoornissen (doofheid, tintelingen, verminderd pijngevoel)
• Visusstoornissen (bijv. wazig zien, dubbelzien, tunnelzicht)
• Gehoorverlies of doofheid
• Reuk- of smaakverlies
• Geen pijn verdragen

3. Aanvallen of stuipen

• Lijken op epileptische aanvallen, maar zonder afwijkingen op EEG
• Schokkende bewegingen, bewustzijnsverlies of schijnbare bewusteloosheid

4. Spraak- of slikproblemen

• Moeite met praten of onvermogen om te spreken (afonie)
• Heesheid zonder lichamelijke oorzaak
• Moeite met slikken of het gevoel dat er iets vastzit in de keel

5. Bewustzijnsveranderingen

• Plotseling flauwvallen of dissociatieve episoden
• Gevoel van ‘er niet zijn’ of buiten het lichaam staan

Wat gebeurt er in je hersenen bij een conversiestoornis?

Een conversiestoornis ontstaat niet zomaar. Je hersenen raken overwerkt door chronische stress, overbelasting en burn-out. Uiteindelijk heeft chronische stress een negatieve invloed op het functioneren van je brein. Wat gebeurt er precies in je hersenen?

1. Overbelasting van de prefrontale cortex

De prefrontale cortex is het deel van je hersenen dat overzicht houdt, emoties helpt reguleren en rationeel nadenkt. Bij chronische stress of burn-out raakt de prefrontale cortex overbelast. Het gevolg hiervan is dat je meer moeite hebt om met spanning en stressvolle situaties om te gaan en emoties nemen de overhand.

2. Overactiviteit in het emotionele brein

De amygdala en insula zijn twee gebieden die betrokken zijn bij het verwerken van emoties en lichaamssignalen. Deze hersengebieden raken overactief. Je lichaam blijft ‘aan’ staan, ook als er geen direct gevaar is. Je brein blijft zoeken naar bedreigingen, waardoor je continu alert en gespannen bent.

3. Verstoorde communicatie tussen brein en lichaam

Door deze overbelasting verloopt de samenwerking tussen je hersenen en je lichaam niet meer soepel. Hersengebieden die beweging of gevoel aansturen worden wel geactiveerd, maar de boodschap komt niet goed door. Daardoor kun je bijvoorbeeld tijdelijk je arm niet bewegen.

4. Lichamelijke uitval als beschermingsmechanisme

Je brein kiest onbewust voor lichamelijke uitval of blokkade om je tot stilstand te dwingen. Dit kan zich uiten in verlamming, trillingen, spraakproblemen of wegrakingen. Je zenuwstelsel belandt in een noodtoestand.

Lichamelijke klachten

Lichamelijke klachten zijn kenmerkend voor een conversiestoornis. Enkele voorbeelden van lichamelijke klachten die kunnen optreden bij conversiestoornis zijn:

• Uitval van ledematen: Je verliest het gevoel of beweging in een ledemaat. Het kan plotseling optreden en variëren in ernst.
• Gespannen spieren: Je hebt last van pijnlijke en stijve spieren. Je spieren voelen constant gespannen aan en dat maakt het dagelijks functioneren moeilijker.
• Lichamelijke pijn: Je voelt pijn in verschillende delen van je lichaam, zoals je rug, nek en hoofd. De pijn kan chronisch zijn en het is belangrijk de onderliggende psychische oorzaak aan te pakken.

Psychische klachten

Een conversiestoornis veroorzaakt ook psychische klachten. Enkele voorbeelden van psychische klachten die kunnen optreden bij een conversiestoornis zijn:

• Angst: Je wordt bang voor bepaalde situaties of objecten. De angst kan zo intens zijn dat deze dagelijkse activiteiten belemmert.
• Depressie: Je voelt je verdrietig en hopeloos. Je kunt door een depressie je motivatie en energie volledig kwijtraken.
• Burn-out: Wanneer je niet herstelt van langdurige stress, kun je uiteindelijk burn-out raken. Je krijgt te maken met ernstige vermoeidheid, concentratieproblemen en een gevoel van emotionele uitputting.

Door deze klachten te herkennen en te begrijpen, kun je beter omgaan met de conversiestoornis en de impact ervan op het dagelijks leven verminderen.

Gevolgen uitvallende ledematen

Een conversiestoornis heeft een grote impact op je leven. De uitvalverschijnselen zijn ineens ontstaan en ze overvallen je. Wat zijn de gevolgen in je dagelijks leven?

• Je kunt niet meer lopen, omdat je zo vaak uitvalverschijnselen hebt. Hoewel de verschijnselen kort duren, belanden sommigen hierdoor tijdelijk in een rolstoel. Voor veel mensen is dit psychisch heel zwaar. Als je een been hebt gebroken, kun je het makkelijker uitleggen dan wanneer je een conversiestoornis hebt.
• Je durft niet meer naar openbare ruimtes te gaan. Je bent altijd bang dat je midden tussen alle mensen een aanval krijgt. Daarnaast heb je de grootste rampscenario’s in gedachten.
• Er gaat al gauw een hele tijd voorbij voordat je erachter komt dat je last hebt van een conversiestoornis. Artsen gaan eerst lang op zoek naar een lichamelijke oorzaak. Alles moet onderzocht worden. Je krijgt nieuwe medicijnen of tips om met het flauwvallen en de uitvalverschijnselen om te gaan. Niets blijkt te helpen. Dit geeft zoveel frustratie en je voelt je onbegrepen.
• Beweging vind je niet prettig. Je bent bang te vallen als je teveel beweegt. Ook autorijden en fietsen zijn een probleem voor je, want stel je voor dat je een ongeluk veroorzaakt.
• Je schaamt je voor je conversiestoornis. Je bent bang dat anderen je niet begrijpen en op je neer zullen kijken.

Praktijkcase: Marloes – weer vertrouwen in haar lichaam

Marloes (34 jaar) meldde zich bij Meulenberg Training & Coaching met uitvalklachten in haar rechterarm en een terugkerende verlamming in haar benen. De klachten waren plotseling begonnen na een periode van hoge werkdruk, een conflict met haar leidinggevende en zorgen om haar zieke moeder. Neurologisch onderzoek liet geen afwijkingen zien. Ze kreeg de diagnose conversiestoornis als gevolg van chronische stress en burn-out klachten.

Hoewel Marloes fysiek niets mankeerde volgens de artsen, voelde zij zich niet gezond. Ze durfde nauwelijks nog naar buiten, ze vermeed sociale contacten uit schaamte en was bang dat niemand haar zou geloven of serieus zou nemen. Ze voelde zich machteloos, boos en uitgeput.

Doel van de coaching:

• Begrip en acceptatie van wat er met haar gebeurt
• Herkennen van stresssignalen en onderdrukte emoties
• Leren omgaan met overbelasting en grenzen aangeven
• Stapsgewijs terugkeren naar vertrouwen in eigen functioneren

De coaching begon met uitleg over stressreacties en de werking van het zenuwstelsel. Dit gaf Marloes herkenning en rust: “Eindelijk snap ik dat mijn lichaam niet gek is, maar overbelast.” Daarna werd gewerkt aan het leren voelen van haar eigen grenzen, het herkennen van triggers en het stilstaan bij onverwerkte emoties. Ze ontdekte dat ze jarenlang gedisciplineerd was doorgegaan op wilskracht en nauwelijks had geleerd om haar behoeften serieus te nemen.

Via lichaamsgerichte oefeningen leerde ze spanning te reguleren, weer contact te maken met haar lichaam en kleine stappen te zetten in haar dagelijkse leven. Ook oefende ze met ‘nee zeggen’, prioriteiten stellen en het inbouwen van rustmomenten.

Resultaat na drie maanden coaching:
De verlammingsverschijnselen kwamen nog af en toe terug, maar minder heftig en minder vaak. Marloes had meer grip op haar dagindeling, durfde weer boodschappen te doen en begon langzaam weer sociale contacten op te bouwen. Het belangrijkste verschil? Ze voelde zich geen slachtoffer meer van haar chronische stressklachten, maar kreeg weer regie over haar eigen leven.

“Ik voel me niet meer machteloos. Mijn lichaam vertelt me iets en ik heb eindelijk geleerd om te luisteren.”

Strategie om een conversiestoornis tegen te gaan

Heb jij momenteel last van uitvalverschijnselen? Dan is het noodzakelijk om hier snel wat aan te doen. Uitval van ledematen is een alarmsignaal van je lichaam dat je niet goed omgaat met stress. Het is teveel. Er moet iets gebeuren. Je klachten negeren leidt alleen maar tot nog meer klachten. Langdurige, chronische stress kan uiteindelijk tot een burn-out leiden.

Uit onderzoek blijkt bovendien dat de kans groot is dat de conversiestoornis terugkeert als je niet goed leert om met stress om te gaan of als een burn-out niet volledig verwerkt wordt.

1. Begrijp wat er gebeurt

De klachten die je ervaart zijn echt. Je begrijpt niet waarom je lichaam zo functioneert, maar je klachten zijn geen inbeelding. Bij een conversiestoornis schakelt je zenuwstelsel als het ware tijdelijk ‘anders’, vaak als reactie op langdurige stress of opgekropte emoties. Begrijpen wat er aan de hand is, helpt je om minder bang te zijn en om weer vertrouwen te krijgen in je lijf.

2. Neem je klachten serieus

Dwing jezelf niet om gewoon door te gaan of je klachten te negeren. Je lichaam vraagt om aandacht. Erken dat je het zwaar hebt. Wees lief voor jezelf en vraag om hulp. Een coach kan je helpen je klachten beter te begrijpen en er beter mee om te gaan.

3. Onderzoek mogelijke oorzaken

Heb je afgelopen tijd te maken gehad met chronische stress of overbelasting? Heb je pas iemand verloren of traumatische gebeurtenis meegemaakt? Wat heeft jouw lichaam al die tijd proberen te dragen of te onderdrukken? Je hoeft niet alles meteen op te lossen, maar bewustwording is een belangrijke eerste stap.

4. Leer omgaan met stress en spanning

Je lichaam heeft rust nodig, maar ook beweging en aandacht. Ontspanningstechnieken zoals ademhalingsoefeningen, wandelen in de natuur, rustige beweging of mindfulness helpen je om je zenuwstelsel tot rust te brengen. Zoek wat bij jou past en doe het regelmatig, ook als je klachten tijdelijk afnemen. Ritme, rust en herstel zijn geen luxe, maar noodzakelijk.

5. Werk samen aan herstel

Herstellen van een conversiestoornis vraagt om geduld en verschillende aanpakken. Denk aan psychische begeleiding, lichamelijke ondersteuning (zoals fysiotherapie) en een veilige omgeving waarin je mag oefenen en falen. Probeer stap voor stap te werken aan vertrouwen in je lichaam. Niet vanuit dwang, maar vanuit zorg. Een multidisciplinaire aanpak – met mensen die je echt zien – kan je daarin ondersteunen.

6. Zorg dat je terugval leert herkennen

Langdurige stress, overbelasting of emotionele conflicten kunnen de klachten weer opwekken. Daarom is het belangrijk om je eigen grenzen te leren kennen en bewaken. Signalen zoals vermoeidheid, irritatie of spanning in je lijf zijn vaak de eerste waarschuwingen. Hoe eerder je erbij bent, hoe kleiner de kans dat je opnieuw vastloopt.

7. Behandeling

Wanneer je een behandeling wilt volgen, moet eerst door een neuroloog worden uitgesloten dat je klachten lichamelijk zijn. Het is belangrijk om lichamelijke klachten te laten onderzoeken door een huisarts om een juiste diagnose te stellen. Vervolgens kan een coach je begeleiden in je herstel van een conversiestoornis.

8. Openheid

Veel mensen met een conversiestoornis ervaren onbegrip vanuit de omgeving. Sommigen vinden het lastig om een ziekte te begrijpen die een psychische oorzaak heeft. Schaam je je voor je conversiestoornis? Probeer er dan juist open en eerlijk over te praten om dit gevoel kwijt te raken.

Sommige klachten lijken op een epileptische aanval, zoals plotseling trillen en schokkerige bewegingen maken. Het is daarom belangrijk dat je omgeving goed op de hoogte is van je klachten. Ze kunnen dan op een gewenste manier reageren op jouw aanvallen.

9. Werk aan chronische stress of burn-out met een coach

Een burn-outcoach helpt je om overzicht te krijgen, je grenzen te bewaken en weer structuur te krijgen. Coaching is praktisch en toekomstgericht. Je leert herkennen wat jou uit balans brengt en hoe je jezelf weer op koers kunt brengen – met aandacht voor wie jij bent, niet alleen wat je moet doen.

Conversiestoornis behandelen met de BERG-methode

Een conversiestoornis raakt je diep. Je lichaam valt deels uit en medisch is er geen duidelijke verklaring. Je voelt je misschien onbegrepen, machteloos of zelfs verdacht. Toch is wat je ervaart echt. Je lichaam vertelt je iets en de BERG-methode helpt je om te leren luisteren.

De BERG-methode is ontwikkeld voor mensen met stressgerelateerde of psychosomatische klachten, zoals bij burn-out of conversiestoornis. Deze aanpak werkt vanuit vier pijlers die gericht zijn op herstel van je lichaam, gedrag en levensstijl.

De vier pijlers van de BERG-methode

B – Bewegen
Bij conversieklachten is de verbinding tussen je hersenen en je lichaam als het ware verstoord. Beweging is dan niet vanzelfsprekend meer. Toch is beweging essentieel om het vertrouwen in je lichaam terug te krijgen. Niet vanuit moeten of presteren, maar vanuit voelen, ervaren en rustig opbouwen. Denk aan wandelen, rustige oefeningen in de natuur of bewegingstherapie. Beweging helpt je om letterlijk en figuurlijk weer in beweging te komen en je chronische stress en burn-out klachten direct te verminderen.

E – Eten
Wat je eet heeft invloed op je zenuwstelsel, je energiebalans en je stemming. Veel mensen met langdurige stress of uitputtingsklachten eten onregelmatig of grijpen naar snelle suikers en koffie om op de been te blijven. Binnen de BERG-methode kijk je naar voeding als brandstof voor herstel. Wat heeft jouw lichaam nodig om tot rust te komen, beter te slapen en stabieler te functioneren?

R – Rust
Een lichaam dat voortdurend gespannen staat, herstelt niet. Bij een conversiestoornis is het zenuwstelsel vaak overprikkeld, wat de klachten versterkt. In het traject leer je rust opnieuw op te bouwen: lichamelijk, emotioneel en mentaal. Denk aan ademhalingsoefeningen, stilte en overprikkelende gewoonten afbouwen. Rust is geen passiviteit, maar een actief herstelproces, zeker bij stress en burn-out!

G – Gedrag
Conversieklachten ontstaan vaak in een context van overbelasting, stress of ingesleten patronen. Denk aan altijd doorgaan, jezelf wegcijferen of emoties onderdrukken. Binnen de coaching leer je jezelf hierin beter kennen. Je ontdekt wat jouw stresssysteem triggert, en wat je stress of burn-out klachten veroorzaakt en je oefent nieuw gedrag: grenzen stellen, beter voelen wat je nodig hebt en ruimte maken voor jezelf. Gedrag dat beschermt in plaats van ondermijnt.

Praktische en persoonlijke begeleiding

De BERG-methode is geen standaardprotocol. Je werkt in jouw tempo met persoonlijke coaching, vaak in de natuur. Daar ontstaat rust, overzicht en ruimte om opnieuw contact te maken met jezelf en je lichaam. Het doel is niet alleen om je klachten te verminderen, maar om een nieuw fundament te bouwen: veerkracht, zelfzorg en vertrouwen.

Voel je dat het tijd is om écht te herstellen, in plaats van alleen vol te houden? Dan is dit misschien jouw moment. Neem contact op voor een vrijblijvend gesprek. We denken graag met je mee.

Merk je dat je vastloopt in je klachten en het moeilijk vindt om uit de overlevingsmodus te komen? Je hoeft het niet alleen te doen. Een coach die jouw situatie begrijpt, kan je helpen om weer grip te krijgen op je lichaam, je energie en je dagelijks leven. Zet vandaag nog de eerste stap – voor jezelf.

Plan een vrijblijvend kennismakingsgesprek en ontdek wat er mogelijk is.

Conclusie

Een conversiestoornis kan behoorlijk verwarrend zijn, maar het betekent niet dat je vastzit. Het helpt om te onthouden dat de klachten echt zijn, ook als er geen duidelijke lichamelijke oorzaak te vinden is. Als lichaam en geest niet helemaal op één lijn zitten, is het goed om daar met zorg naar te kijken. Gelukkig is er steeds meer begrip en steun beschikbaar. Met kleine stappen, vertrouwen en de juiste hulp is herstel zeker mogelijk. Je hoeft het niet alleen te doen.

Veelgestelde vragen

Referenties

1. GGZstandaarden.nl – Conversiestoornis – Gevonden op 19/05/2025
   Link naar de pagina op ggzstandaarden.nl