Paniekaanval bij burnout. De strijd tegen paniekaanvallen.

Een paniekaanval bij burnout komen zeer vaak voor. We komen vrijwel dagelijks mensen tegen die hiermee te maken hebben. We zien vaak mensen die meerdere paniekaanvallen per dag hebben. Reden voor ons om hier meer informatie over te verschaffen. Door dit artikel willen we je graag laten zien waardoor angst en paniekaavallen ontstaan en wat je er aan kunt doen. (en je gelijk wat geruststellen)

Steeds meer mensen ervaren door wat voor reden dan ook stress. Door drukte, moeheid, over je grenzen heen gaan draait je stresssysteem overuren en is de kans groot dat je al maar waakzamer wordt…. Er ligt vast een vervelende collega op de loer om nog wat werk aan jou over te dragen, klanten vragen steeds meer en willen steeds sneller antwoord, voor je gevoel wordt de drukte al maar groter en het gevoel dat je ‘alles’ in de hand hebt al maar kleiner. Door al die spanning staat je lijf op scherp, er hoeft maar iets te gebeuren en je kan zomaar in paniek raken: HELP!

Wij hebben een uitgebreid artikel voor je klaarstaan over de symptomen van een burnout. Hierin gaan we in alle op symptomen en bijbehorende klachten.

Heel veel mensen hebben last van angst. Wist je dat 1 op de 5 mensen dit dagelijks heeft? Angst kan je leven enorm beheersen, angst kan langzaam in je leven sluipen en uiteindelijk leiden tot meerdere paniekaanvallen per dag. Stom! Angst is eigenlijk bedoeld als een natuurlijk overlevingsmechanisme dat je leven redt. Er dreigt gevaar, ons lichaam krijgt een signaal dat het tijd is om te vechten of te vluchten. Het lukt ons dan ook om met hulp van de hormonen cortisol en adrenaline meteen te reageren.

Gelukkig komen we tegenwoordig niet meer in zo veel acuut bedreigende situaties, jammer genoeg kennen we wel bedreigende situaties die lang duren (baanonzekerheid, 24/7 bereikbaar zijn etc.) en die niet altijd als realistische bedreiging door jezelf beoordeeld worden. Het kan zelfs zo erg worden dat je angst of paniek krijgt voor situaties waar je vroeger helemaal niet angstig voor was.

Angst- en paniekaanvallen komen hierdoor steeds vaker voor (in Nederland heeft bijna 4% van de mensen al eens een paniekaanval gehad). Mocht je het zelf al niet een keer hebben meegemaakt, dan ken je zeker een collega die gebukt gaat onder angst of paniek.

Het ontstaan van een paniekaanval

Een zeer belangrijke oorzaak van een aanval is stress. De druk van het dagelijks leven zorgt voor een continue stressreactie. Een stressreactie die van oudsher bedoelt was om heel hart uit noodsituaties te kunnen wegvluchten. We merken dit nauwelijks nog door alle kleine factoren die ons leven zijn gaan beheersen als je mobiele telefoon, een gezin, file, werkdruk, een gebrek aan zelfsturendheid, ziekte, etc.

Bekende oorzaken van een paniekaanval:

• Plotseling erg schrikken, waarbij je niet meer weet wat je moet doen. Je staat aan de grond genageld.
• Denken dat een situatie erger is als dat die daadwerkelijk is. De omgeving zou dit overdrijven noemen. Maar zelf voel je dat anders
• De directe gevolgen van een stressreactie (hartkloppingen, spierspanningen, zweten) die de angst oproepen om erg ziek, of zelfs dood te gaan
• Oververmoeidheid
• Eerdere paniekaanvallen en gevoelens die daarop lijken

Wat is een paniekaanval?

Spanning in het lichaam kan zo hoog oplopen dat je het gevoel krijgt dat je lijf of je geest het niet meer aankan. Wanneer dit gevoel de baas raakt over je denken heb je een paniekaanval. Je bent de regie kwijt en je raakt overgeleverd aan de stresshormonen als cortisol en adrenaline. Logisch nadenken wil dan niet meer. Het enige wat je nog wilt is wegrennen, jezelf verstoppen of hulp zoeken bij iemand die dichtbij je staat.

Een paniekaanval is dus een felle opwelling van angst, waarbij je je snel raar en angstig voelt en dat gevoel zich blijft versterken. Na een paniekaanval ben je meestal uitgeput. Bij een paniekaanval voel je de angst of de rare gevoelens vaak aankomen, zeker na de eerste keer, een beetje zoals een Tsunami die naar jou op weg is. In vele gevallen ga je dan gedachten krijgen als “oh nee, niet weer, niet hier, niet nu, wat zal iedereen denken?”

“oh nee, niet weer, niet hier, niet nu, wat zal iedereen denken?”

Symptomen paniekaanval

Paniekaanvallen gaan gepaard met overmatig zweten, kortademigheid, druk op de borst, hartkloppingen, misselijkheid, duizeligheid, spierspanningen, angst om flauw te vallen, veel gedachten die door je hoofd gaan, etc. Omdat sommige symptomen lijken op een hartaanval, hebben veel mensen angst dat ze het aan hun hart hebben. Artsen krijgen regelmatig mensen op de ehbo met hartklachten terwijl er geen lichamelijke aanwijzingen zijn.

Doordat het lichaam zich een paar minuten, tot wel een paar uur, in een ‘topsporttoestand’ bevindt, voelt men zich na een paniekaanval vaak moe en uitgeblust. Vaak weet je niet te kiezen tussen vechten en vluchten. Het liefst zou je naar buiten rennen, maar dat kan niet midden in een winkel of een gezelschap. Dan wordt er ongelooflijk veel energie geleverd om rustig te blijven en de buitenwereld niets te laten merken. En juist tijdens een burnout is er al zo weinig energie!

Hoe herken je een paniekaanval?

Als je wordt overvallen door een intens, buitensporig gevoel van angst, dat in een paar minuten piekt, is er sprake van een paniekaanval. Zo’n aanval voelt heel fysiek aan.

Klachten die vaak voorkomen op momenten dat angst overheerst zijn:

• hartkloppingen, zweten, koude rillingen, duizeligheid, beven
• snelle ademhaling
• benauwdheid, een vervelend gevoel in de borst
• tintelingen of een doof gevoel in handen en/of voeten
• droge mond, misselijkheid, maagpijn, braken of diarree
• hoofdpijn, rood worden, gevoel weg te raken
• verwarring: niet meer goed wie of waar je bent
• het gevoel dat je de controle over jezelf verliest, gek wordt of doodgaat

Als de paniek begint, stopt het redelijk denken…. Wees je ervan bewust dat je niet helder kan denken. Ervaren dat er iemand is die steunt is al vaak een hele geruststelling.

Gaan paniekaanvallen weer over?

Bij een angst-/paniekaanval is het belangrijk om te weten dat de aanval self-limiting is. Ofwel het gaat vanzelf over, de angst zal altijd zakken. Ons lichaam is simpelweg niet in staat om lang in de hoogste staat van paraatheid te zijn.

Uit onderzoek blijkt het ademen van de eigen uitademingslucht geen meerwaarde te hebben ten opzichte van een rustige benadering met zorgvuldig aandacht.

Een paniekaanval zal vaak moeilijk zijn te begrijpen door iemand die deze angstgevoelens niet heeft. Om blijvend van paniekaanvallen af te komen, is het het handig te begrijpen hoe angst werkt.

Oorzaken van een paniekaanval 

Iedereen kan een paniekaanval krijgen, echter zijn er bewijzen voor een erfelijke aanleg. Ook hebben onzekere mensen meer kans op angst en paniekaanvallen dan zelfverzekerde mensen. Daarnaast spelen factoren als faalangst, de lat hoog leggen voor jezelf, hoge normen en waarden, een vervelende privé-situatie en diverse stressfactoren een grote rol bij het krijgen van paniekaanvallen.

Angst is een van de vier basisemoties die wij als mens hebben: we kunnen bang, boos, bedroefd of blij zijn. Heel normaal, heel gezond en ook nodig ook. Zonder angst loopt het met ons snel slecht af. Op de snelweg remmen we op tijd, dankzij angst. Het is ons overlevingsinstinct dat ervoor zorgt dat we snel en goed kunnen reageren als we gevaar signaleren. Angst ontstaat vrijwel altijd door iets wat we denken en niet door wat er echt gebeurt. Denk je aan gevaar, dan reageert je lichaam alsof je al echt in gevaar bent.

Daarbij komt dat angst een emotie is die we het minst gemakkelijk accepteren. Je hoeft niet bang te zijn…. Je verzet je ertegen…. maar verzet tegen een gevoel maakt het gevoel sterker. Nog meer spanning… nog meer gedachten.. Stel je niet zo aan, je hoeft je niet zo druk te maken… het helpt allemaal niet. Wat wel helpt is erkennen van de angst, steun, begrip.

Het kan zelfs zo zijn dat de angst om een paniekaanval te krijgen, een paniekaanval veroorzaakt. Dan zit je echt in een vicieuze cirkel en het is vaak lastig om daar zonder hulp uit te komen (anders had je het namelijk al gedaan).

Paniekaanvallen worden steeds erger

Het is heel begrijpelijk dat het lichaam reageert op een signaal dat in het verleden de paniek opgeroepen heeft. Denk maar eens aan de keer dat je je gebrand hebt aan een vuurtje. Vanaf dat moment hebben de meeste mensen een zeker ontzag voor vuur en die houden afstand. Elk vuurtje dat je ziet, roept de herinnering aan de pijn op en het lijf gaat dat uit de weg. In het geval van een vuurtje is er een verstandig besluit genomen en zijn oorzaak en gevolg duidelijk.

Maar bij paniek is dat vaak niet zo. Een gebeurtenis die angst opgeroepen heeft, wordt gekoppeld aan iets onschuldigs, iets dat er niets mee te maken heeft. Een voorbeeld: stel je krijgt een paniekaanval omdat je erg moe bent,  je lange tijd onder grote druk hebt geleefd en je hoort dat je nog niet op vakantie mag. Als er op dat moment toevallig een fanfare staat te spelen, dan kan het spelen van de fanfare gekoppeld worden aan de angst. De fanfare wordt dan gezien als de oorzaak van de paniekaanval. En het gevolg is dat iemand niet meer naar een evenement gaat waar een fanfare komt.

De angst groeit

En angst groeit, dus worden ook evenementen waar andere muziek gespeeld wordt onveilig, bijvoorbeeld muziek in een supermarkt, een klassiek concert of een musical. En als de muziek daar angstig wordt, dan kunnen ook plaatsen waar er veel geluid is, ‘eng’ worden en paniek oproepen. De uitleg daarbij is dat het in ieder mens zit om zaken waar je angst voor hebt, te vermijden. Immers angst is vaak terecht. Als je een tijger tegen komt in een oerwoud, is het goed om bang te zijn. Het zet je in beweging en zorgt er voordat je een veilig heen komen zoekt. Maar in dit geval is het niet terecht en ook niet logisch. Er is een toevallige relatie gelegd tussen paniek en een fanfare!

Waarom een paniekaanval bij burnout? 

In geval van burnout is het hormonale stelsel compleet ontregeld vanwege langdurige overbelasting en het ingrijpen van het lichaam hierdoor. Je stresslevel zit zodoende al zo enorm hoog, dat het laatste stapje naar een paniekaanval zo gezet is. Een paniekaanval bij burnout is zodoende niet vreemd

Ook na een burnout kunnen mensen last houden van een paniekaanval. Het leven na een burnout moet op een andere manier ingekleurd worden om niet telkens in de zelfde stressreactie te schieten. We hebben hiervoor eerder een artikel geschreven dat je hier vindt: Het leven na een burnout

De relatie tussen paniek en burnout

Burnout en paniek dat lijkt in eerste instantie geen enkel verband met elkaar te houden. Toch komen we in de praktijk vaak mensen tegen waarbij dat wel het geval is. En wat is er oorzaak en gevolg? Door een burnout is het lastiger om je emoties onder controle te houden dus een paniekaanval komt sneller. Aan de andere kant maakt de vermoeidheid die voor de burnout uitgaat, ook vatbaar voor paniek. Soms is de eerste paniekaanval de start van de burnout. En vaak vindt degene die de paniekaanval heeft, het heel vervelend en is er veel schaamte.

Het is belangrijk om dus wat meer te vertellen over hoe een paniekaanval ontstaat en wat je er aan kan doen. Want het is zeker mogelijk om er wat aan te doen

Controleverlies bij paniekaanvallen

Veel paniekaanvallen ontstaan doordat er een controleverlies ontstaat. Zeker in het geval van burnout, waarbij het lijf nogal vreemd reageert door alle stresshormonen, onstaat er snel controleverlies. Je snapt niet waarom je lijf zo reageert en je wilt er het liefst zo snel mogelijk van af. Echter de frustratie zorgt voor extra stress en controleverlies.

Paniekaanvallen horen soms bij een burnout en gaan over nadat er hersteld is van de burnout. Een burnout uit zich vaak op het zwakste onderdeel van het lichaam. Voor de één is dat de rug, de ander de maag en bij anderen uit zich het in paniekaanvallen. Meestal zit er bij paniekaanvallen een deel erfelijke belasting, alhoewel dit niet zo hoeft te zijn.

Om controleverlies te minimaliseren is het goed om zelf, of samen met een coach, de punten te gaan beschrijven waar je controle over wilt houden. Dit gaat je helpen omdat je dan op een pro-actieve manier met je paniekaanvallen om kunt gaan, in plaats van dat vervelende gevoel dat een paniekaanval zomaar op komt zetten zonder dat je je er grip op hebt.

Schaamte voor een paniekaanval

Nog zo’n belangrijke die we vaak horen. Bij een burnout speelt schaamte altijd al een belangrijke rol. We komen soms mensen tegen die in het begin elke morgen netjes op tijd de deur uit gaan om de buren niet te laten merken dat ze niet aan het werk zijn. Mensen schamen zich er vaak voor dat ze in paniek raken. Niemand wil als zwak gezien worden en zeker als je zelf beseft dat je angst niet logisch is, is het lastig om het te laten merken. Ook dat roept weer stress op waardoor de kans op een paniekaanval groter wordt.

Je bent nooit je paniekaanval!

Bedenk heel goed dat je niet je paniekaanval bent. Hoewel het ontzettend veel plezier in je leven wegneemt, je dagelijks leven op z’n kop zet en het je ontzettend belemmert, is het altijd iets in je. Je bent het dus niet! Vergelijk het met het verliezen van een been: Wanneer je been geamputeerd bent, belemmert het je dagelijks leven behoorlijk, maar je bent wel nog steeds mens met mooie en minder mooie eigenschappen.

Hoe kom je van paniekaanvallen af?

In geval van burnout is het vaak ‘simpelweg’ een kwestie van herstellen. Als een burnout niet de reden van paniekaanvallen is, is er meestal niet één oplossing, maar moet de oplossing gevonden worden in een totaalaanpak die leidt tot een leven die meer in balans is. Veelal wordt de oplossing gezocht in een goede ademhaling of in het overleven van een paniekaanval. De kritische vraag die je hierbij kunt stellen is of je van een betere ademhaling de paniekaanvallen gaat voorkomen, wanneer de verkeerde ademhaling een gevolg is van stress (wat vaak zo is) Kun je dan niet beter een minder stressvol leven gaan leiden?

De aanpak van paniekaanvallen is vaak een langdurig proces waarbij je geduld en doorzettingsvermogen nodig hebt. Net als een angst voor muizen, helpt het niet om er maar tussen in te springen en de angst te gaan accepteren. Dit doe je stapje voor stapje.

Paniekaanvallen blijven terugkomen

Wat niet werkt is denken dat het vanzelf weer over zal gaan, tenminste als je eenmaal in de vicieuze cirkel zit. Je zult dingen moeten gaan veranderen in je leven, anders blijf je hangen in de angst. Mensen voelen zich ongelukkig als ze geen vrije keus hebben. Hoe vervelend is het niet om nee te moeten zeggen tegen een uitje omdat je bang bent dat je een paniekaanval krijgt als er harde muziek gedraaid wordt of veel geluid is. Je moet dan de voetbalwedstrijd wel op tv volgen, want in een stadion kan het zo maar mis gaan. Of niet meer met vriendinnen een dagje op stap durven gaan omdat er vast winkels zijn waar continu muziek gedraaid wordt.

Iemand helpen met een paniekaanval

Kun jij helpen als collega of leidinggevende, vriend(in) of partner?

Zo schiet je te hulp bij een collega die een angst-/paniekaanval heeft:

1. Zorg er altijd voor dat je zelf veilig bent.
2. Erken de angst van je collega, die is er… ook al is het niet realistisch en overdreven. Geef aan dat je ziet dat je collega angstig is.
3. Bel 112 als je collega het bewustzijn verliest, bij hevige benauwdheid of pijn op de borst.
4. Laat je collega rustig ademhalen, 3 seconden in, 6 seconden uit. De te snelle ademhaling kan je ook vertragen door één neusgat dicht te houden en adem te halen door het andere neusgat of door adem te halen door bijna gesloten lippen. Een trage, diepe buikademhaling is eveneens een goede ademhalingstechniek om te snelle ademhaling onder controle te krijgen.
5. Leid je collega af, praten over iets anders dan lichamelijke sensaties helpt, kijk naar buiten, laat kniebuigingen maken, laat terugtellen van 100 naar 1 (zorgt ervoor dat je collega bezig is met iets anders dan angst).
6. Ga een stukje wandelen met je collega. Wandelen is de beste manier om angst onder controle te krijgen.

Na een paniekaanval

Je collega is inmiddels weer tot rust gekomen en zal zich erg moe voelen. Zo’n aanval is intens, kost veel energie en herstel is zeker op zijn plaats.

1. Zorg ervoor dat je collega de plek of een moment dat de angst of paniek is gestart niet gaat vermijden. Komt het nog eens voor, dan is het belangrijk te weten wat de gouden regel is: ga nooit uit een situatie weg, voordat de angst afgezwakt is…
2. Bied een luisterend oor.
3. Belangrijke vraag is waarom bepaalde situaties spanningen oproepen, wellicht is je collega zich daar niet eens van bewust. Stel wel de vraag, maar dring jezelf niet op. Wat heeft je collega nodig?

Acht geheugensteuntjes tijdens een paniekaanval

Voor zowel mensen die een paniekaanval hebben, als omstanders:

1. De gevoelens zijn normale lichamelijke reacties.
2. Ze zijn niet gevaarlijk.
3. Voeg geen enge gedachtes toe (ik ga dood, zie je wel dat mijn hart faalt).
4. Beschrijf wat er gebeurt (ik ben gespannen en mijn lijf reageert er op met hartkloppingen).
5. Wacht tot de angst vermindert en weg gaat.
6. Merk op wanneer de angst minder wordt.
7. Denk aan wat je nu kan doen (anders denken, rustig ademhalen etc.).
8. Zet de eerste stap (maak een kniebuiging, adem door 1 neusgat etc.)

Van paniekaanvallen afkomen 

De aanpak van paniekaanvallen is vaak een langdurig proces waarbij je geduld en doorzettingsvermogen nodig hebt. Net als een angst voor muizen, helpt het niet om er maar tussen in te springen en de angst te gaan accepteren. Een wees eerlijk, je springt uit jezelf niet zo maar tussen de muizen als je daar al angst voor hebt. Vaak is een duwtje in de rug nodig om juist de dingen te doen waar je het meest tegen op ziet. Want dat is de manier om angst te overwinnen. Je kan jezelf er alleen van overtuigen dat je niet bang hoeft te zijn, als je de confrontatie met je angst aangaat. Dit doe je stapje voor stapje. Dus om het voorbeeld van de fanfare weer te pakken: Samen naar een optreden van een fanfare als je goed uitgerust bent, de druk van je schouders is, de stress voorbij is en je weer anders in het leven staat. Dan kan je een andere ervaring op doen waardoor je jezelf er van overtuigd dat paniek en fanfare geen relatie hebben.

Zou je het fijn vinden dat een coach je hierbij helpt? Vraag een gratis 1e gesprek aan om daar achter te komen: