Een cortisol tekort. Wat moet ik doen?

Als je een cortisol tekort hebt, kun je stress moeilijk onder controle krijgen. Cortisol is een hormoon dat je aanmaakt in stressvolle momenten. Daarom wordt dit hormoon het stresshormoon genoemd. Cortisol houdt je scherp op momenten wanneer je het nodig hebt, bijvoorbeeld wanneer je voor een opdracht een deadline moet respecteren.

Cortisol zorgt ervoor dat je lichaam periodes van stress ondersteunt door de brandstof in je bloed te reguleren. Daarnaast helpt cortisol je lichaam door reacties op bedreigingen te coördineren, zoals herstel na ziekte of stress. Samen met andere hormonen, zoals melatonine en insuline zorgt cortisol voor een gezonde balans. Hoe werkt cortisol? Wat kun je zelf doen bij een cortisoltekort? En hoe kan een cortisoltekort behandeld worden?

Functie van cortisol 

Cortisol is samen met melatonine en insuline een belangrijk hormoon dat ervoor zorgt dat je stress beter aankunt. In de vroege ochtend, nog tijdens de slaap, maakt je lichaam de grootste hoeveelheid cortisol aan. Het wordt aangemaakt in je bijnieren en zorgt ervoor dat er genoeg brandstof in het bloed komt als dat nodig is, zoals bij stress.

We ervaren tegenwoordig veel meer stress dan vroeger. Je hoort een druk professioneel en sociaal leven te hebben. Daarnaast heb je steeds hogere verwachtingen van jezelf en leg je de lat steeds hoger.

Je hebt daarom de juiste hoeveelheid cortisol nodig voor een goede gezondheid en om al die stress aan te kunnen, niet te laag en niet te hoog cortisol. Een goed begrip van de cortisolwaarden en het verloop gedurende de dag helpt je om beter met stressvolle situaties om te gaan.

Bij een voldoende hoeveelheid cortisol zorgt dit hormoon voor heel wat voordelen:

• Maakt je actiever.
• Beschermt je tegen stress.
• Versterkt je immuunsysteem en verhoogt je natuurlijke weerstand.
• Levert extra energie.
• Verhoogt de opname van glucose (suiker) in je bloed.
• Verbetert je spijsvertering, zodat alle gezonde voedingsstoffen beter worden opgenomen.
• Werkt sterk ontstekingsremmend.
• Helpt tegen allerlei allergieën zoals hooikoorts.

Oorzaken van een cortisoltekort

Te weinig cortisol in het lichaam is het gevolg van een endocriene aandoening. Een endocriene aandoening is een ziekte of stoornis van het hormoonstelsel. Een klier maakt dan te veel of te weinig hormoon aan. Bij de ziekte van Addison maakt je bijnier te weinig cortisol aan en bij het syndroom van Cushing [1] maakt je bijnier juist te veel cortisol aan.

Cortisol wordt aangemaakt in je bijnieren. Wanneer de bijnieren niet voldoende cortisol aanmaken, leidt dit tot een tekort aan cortisol. Een cortisoltekort kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder primaire bijnierschorsinsufficiëntie en secundaire bijnierschorsinsufficiëntie. Primaire bijnierschorsinsufficiëntie is een aandoening waarbij de bijnieren zelf niet goed werken.

Secundaire bijnierschorsinsufficiëntie wordt veroorzaakt door een tekort aan het hormoon ACTH dat door de hypofyse wordt aangemaakt. De hypofyse is een klein kliertje onderaan in de de hersenen. Als de hypofyse onvoldoende ACTH maakt, wordt de bijnieren onvoldoende gestimuleerd om cortisol te produceren. Andere oorzaken van een cortisoltekort zijn chronische stress, burn-out en bepaalde medicijnen.

Wat zijn de symptomen van een te laag cortisol?

De gevolgen van een cortisoltekort zijn onder andere stress, chronische vermoeidheid, depressie en burn-out. Een chronisch cortisoltekort is dus niet alleen oorzaak van heel wat lichamelijke klachten, maar heeft ook een negatieve invloed op je geestelijke gezondheid. Denk hierbij aan lusteloosheid, ongevoeligheid en plotselinge stemmingswisselingen.

Ernstige psychische stress kan de symptomen van een laag cortisolniveau verergeren, wat kan leiden tot ernstig tekort aan cortisol en zelfs een bijniercrisis. De meest voorkomende verschijnselen van een bijniercrisis zijn: een wee gevoel in de maag, braken, buikpijn en diarree, verlies van eetlust, koorts, slaperigheid, sufheid, zwakte, lage bloeddruk en neiging tot flauwvallen.

Andere veel voorkomende gevolgen van een cortisoltekort zijn:

• Allerlei allergieën
• Vermoeidheid en chronische vermoeidheid
• Huidproblemen zoals acne, eczeem en psoriasis
• Premenstrueel syndroom (PMS)
• Slechte spijsvertering met maag- en darmklachten
• Toenemende trek in suiker en in zoete tussendoortjes
• Haaruitval
• Geheugenproblemen en een verminderde concentratie
• Overgewicht of afvallen zonder aanwijsbare reden
• Anorexia
• Verlaagd libido
• Verlaagde lichaamstemperatuur
• Spierzwakte
• Laag bloedglucosegehalte
• Weinig of geen eetlust
• Hoofdpijn
• Infecties
• Auto-immuniteit
• Onverwachte bloeddrukdalingen
• Zwakke botten en botontkalking of osteoporose, vooral bij vrouwen in de overgang
• Misselijkheid en braken

Hoe meet je een cortisoltekort?

Je cortisoltekort kun je op meerdere manieren meten. Er wordt vaak een bloed- of speekseltest gedaan. Maar er is vaak aanvullend onderzoek nodig, omdat de cortisolwaarde in het bloed onvoldoende duidelijkheid geeft.

Een betere en makkelijkere manier is op de symptomen van een cortisoltekort letten. En ook een geschoold en ervaren orthomoleculair therapeut kan je cortisoltekort meten.

Als de initiële tests geen duidelijke resultaten opleveren, wordt er nader onderzoek gedaan om de oorzaken van bijnierschorsinsufficiëntie verder te onderzoeken.

Relatie tussen stress en te weinig cortisol

Bij stress en tijdens lichamelijke inspanningen maakt je lichaam normaal gesproken cortisol aan, zodat je beter met de stress om kunt gaan. Bij een tekort aan cortisol kan je lichaam niet goed reageren op stress en daardoor raak je sneller uitgeput.

Complicaties van een cortisoltekort

In stresssituaties heeft je lichaam extra cortisol nodig. Stresssituaties zijn bijvoorbeeld ziekte, een operatie of psychische stress. Een cortisoltekort kan leiden tot ernstige complicaties, zoals lage bloeddruk, flauwvallen en een verhoogd risico op infecties. Bovendien kan een cortisoltekort ook leiden tot psychische problemen, zoals angst en depressie. Het is daarom belangrijk om een cortisoltekort snel te behandelen om deze gevolgen te voorkomen.

Verzwakt immuunsysteem

Cortisol is een belangrijk hormoon dat veel functies in je lichaam vervult. Het is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor het remmen van ontstekingen. Te weinig cortisol in het lichaam verzwakt je immuunsysteem en verlaagt je natuurlijke weerstand. Daardoor ben je vatbaarder voor verkoudheden, griep, corona, infecties van je luchtwegen, bronchitis en pijnlijke infecties van je urinewegen.

Wat kun je zelf doen bij cortisoltekort?

Het is dus belangrijk om je cortisoltekort zo vlug mogelijk weer aan te vullen en in evenwicht te brengen. Gelukkig kun je zelf heel wat doen om hieraan te verhelpen.

Gezonde voeding

Dat doe je door in de eerste plaats gezond te eten en voldoende te bewegen. Geef daarbij zoveel mogelijk de voorkeur aan onbewerkte voeding van plantaardige oorsprong in plaats van fastfood en voeding rijk aan ongezonde verzadigde vetten, transvetten en toegevoegde suikers.

Medicijnen

Een arts kan het vervangend medicijn hydricortison voorschrijven. Hydrocortison is een synthetische vorm van cortisol en wordt gebruikt bij aandoeningen waarbij het lichaam zelf te weinig cortisol aanmaakt, zoals de chronische ziekte van Addison, bijnierinsufficiëntie of in acute situaties zoals een bijniercrisis.

Een arts bepaald de juiste dosis en het juiste innameschema. Een dagelijks te hoge dosering van hydrocortison verhoogt op lange termijn het risico op overgewicht, suikerziekte en botontkalking. Voor acute situaties, zoals een Addisoncrisis, ernstige allergische reacties, of ernstige ontstekingsreacties is een injectie van hydrocortison nodig.

Voldoende beweging

Dagelijks minstens een half uurtje wandelen, joggen, fietsen of zwemmen is uitstekend. Doe dit ook bij slecht weer en in de winter. Je kunt dit combineren met krachttraining. Daar hoef je zelfs niet eens voor naar de fitness. Krachttraining met aangepaste apparaten of dumbells doe je even makkelijk thuis. Je bespaart dan op dure abonnementen en beschikt over je eigen toestellen. Zo train je in alle rust wanneer je zelf wilt.

Tijdens het sporten maak je extra hormonen aan, vooral endorfine. Die regelen de productie van cortisol en helpen dus bij een cortisoltekort. Dagelijks voldoende bewegen is goed voor zowel je lichaam als je geest. Daarnaast maakt voldoende beweging je sterker en veerkrachtiger waardoor je stresssituaties beter aankunt.

Preventie van een cortisoltekort

Om een cortisoltekort te voorkomen, is het belangrijk om een gezonde levensstijl te hanteren. Slaap daarom voldoende, eet gezond en beweeg regelmatig. Zo’n gezonde leefstijl helpt ook om stress te verminderen. Het is in het geval van een cortisoltekort ook belangrijk om regelmatig naar de dokter te gaan om te controleren of je cortisolgehalte op peil is.

Reizen en cortisol

Als je een cortisoltekort hebt, is het belangrijk om extra voorzichtig te zijn wanneer je op reis gaat. Neem bijvoorbeeld altijd een noodinjectie met hydrocortison mee en neem van tevoren contact op met je behandelend arts.

Bedenk ook dat een cortisoltekort kan leiden tot ernstige klachten, zoals misselijkheid en braken, die kunnen worden verergerd door reizen. Het is daarom belangrijk om goed voorbereid te zijn en om altijd een plan te hebben voor noodgevallen.

Hoe kun je cortisol aanvullen met gezonde voeding?

Je eetpatroon beïnvloedt in belangrijke mate je cortisolconcentratie. Terwijl sommige voedingsmiddelen je cortisol verhogen, is er ook voeding die het omgekeerde doet, namelijk je cortisol verlagen. Een goed uitgebalanceerd dieet helpt om gewichtsverlies te voorkomen wat vaak voorkomt bij een tekort aan cortisol.

Cortisoltekort aanvullen met meer groenten

Magnesium is een belangrijk mineraal om je cortisoltekort te verhelpen. Je vindt magnesium vooral in:

• Alle verse groenten en vooral groene bladgroenten: spinazie, andijvie, alle soorten sla, alle groene kolen, spruiten en in tuin- en waterkers.
• Peulvruchten: doperwten, alle soorten bonen, groentekiemen, mais, linzen en kikkererwten.
• Vette vis: tonijn, makreel, sardienen, paling, schol, schelvis, heilbot, tarbot, dorade, haring en ansjovis.
• Onbewerkte noten: vooral amandelen. Onbewerkt is ongezouten, niet geroosterd en ongebrand.
• Volkoren granen: haver, zemelen, boekweit, gierst en quinoa.
• Schaal- en schelpdieren: vooral krab, maar ook garnalen, oesters en mosselen.
• Avocado.

Cortisoltekort verbeteren met vitamine B

Vitaminen van het B- complex vind je vooral in verse groenten en fruit, noten en volkoren producten.

Cortisoltekort aanvullen met vitamine C

Vitamine C versterkt niet alleen je immuniteit en verhoogt je natuurlijke weerstand, maar helpt ook je cortisoltekort aan te vullen. Verse groenten (vooral rode paprika’s) en fruit (citrusvruchten zoals sinaasappels) zijn rijk aan deze populaire vitamine.

Cortisoltekort verhelpen Omega-3 vetzuren

Gezonde vetten en zeker omega-3 vetzuren zijn belangrijk voor een evenwichtig cortisolgehalte. Omega 3-vetzuren komen vooral voor in alle vette vissoorten en in lijnzaad, lijnzaadolie, groene bladgroenten, zeewier, spirulina, walnoten en chiazaad.

Maak de juiste voedselcombinaties

Combineer ingrediënten slim om maximaal profijt te hebben van gezonde voeding. Zo eet je vette vis bij voorkeur met (groene) bladgroenten en een handjevol (25 gram) onbewerkte noten. Als lunch eet je het beste een zelf gemaakte fruitsalade met paddenstoelen en amandelen. Je kunt de effecten van deze gezonde voeding extra ondersteunen met het gebruik van voedingssupplementen.

Heeft je leefstijl invloed op je cortisoltekort?

Een gezonde leefstijl is belangrijk voor een goed cortisolgehalte. Voldoende rust en ontspanning zijn daarvoor onmisbaar. Naast voldoende ontspanning is voldoende slapen even belangrijk. De hoeveelheid slaap die je nodig hebt, hangt af van meerdere factoren en verschilt per persoon. Maar acht uur slaap per nacht is ideaal.

Door een gezonde leefstijl te handhaven, verminder je de kans op een bijnieruitputting en symptomen, zoals vermoeidheid en slecht herstel van lichamelijke inspanning.

Helpen ademhalingsoefeningen je cortisoltekort verhelpen?

Ademhalingsoefeningen helpen om psychische stress te beheersen en het cortisolniveau te verbeteren. Stress is vaak oorzaak van een verkeerde ademhaling. Door je ademhaling te verbeteren verlaagt je stressgehalte.

Je kunt oefenen door achtereenvolgens in te ademen door je neus en uit te ademen door je mond en te rusten. Een normale ademhaling gebeurt tussen de acht en tien keer per minuut. Tijdens een ademhalingsoefening is vijf keer genoeg.

Helpt meditatie om je cortisol te verhogen?

Net zoals voldoende ontspanning en slaap, is ook meditatie een goede manier om je verstoord cortisolgehalte weer in balans te brengen. Dagelijks een half uurtje meditatie is een uitstekend idee. Meditatie helpt om het slaap-waakritme te reguleren en het cortisolniveau te verbeteren.

De belangrijkste stap: verlaag chronische stress en burn-out

Stress verminderen is een onmisbare stap om een cortisoltekort te verhelpen. Helemaal wanneer je burn-out hebt of op het punt staat burn-out te raken. Beperk daarom zoveel mogelijk de hoeveelheid stress in je leven.

Langdurige stress ontstaat wanneer je voortdurend over je grenzen gaat, geen herstelmomenten inbouwt of structureel onder hoge druk functioneert. De bijnieren draaien dan overuren om voldoende cortisol aan te maken. In het begin zal dit geen probleem zijn, maar na verloop van tijd raakt het systeem uitgeput. De cortisolspiegel zakt en dat merk je: je bent lichamelijk en mentaal leeg, snel overprikkeld, emotioneel labiel en je werk gaat je steeds slechter af.

Juist in deze fase is het ontzettend belangrijk om stress te verminderen. Niet alleen om verdere uitputting te voorkomen, maar ook om je lichaam de kans te geven te herstellen. Minder prikkels, meer rust en bewuste ontspanning helpen je zenuwstelsel te kalmeren, waardoor de bijnieren ruimte krijgen om weer op kracht te komen. Het gaat hierbij niet alleen om minder werken of even pauze nemen, maar om de balans tussen inspanning en ontspanning structureel te herstellen.

Aan de slag met een tekort aan cortisol!

Merk je dat je jezelf aan het uitputten bent? Dat je lichaam signalen geeft die je niet langer kunt negeren? Wacht dan niet tot het echt niet meer gaat. Een burn-out en een cortisoltekort vragen om rust, inzicht en gerichte begeleiding. Onze coaches helpen je om stress bij de kern aan te pakken, extra cortisol aan te maken en stap voor stap je energie terug te winnen.

Neem vandaag nog contact met ons op voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek. Je hoeft het niet alleen te doen.

Conclusie

Een cortisoltekort heeft een grote impact op je dagelijks functioneren en welzijn. Vermoeidheid, duizeligheid en moeite met omgaan met stress zijn signalen die je niet moet negeren. Gelukkig zijn er goede behandelingen beschikbaar wanneer de oorzaak helder is. Het is daarom belangrijk om naar je lichaam te luisteren en bij aanhoudende klachten professionele hulp te zoeken.

Veelgestelde vragen

Referenties

1. Wikipedia.org – Syndroom van Cushing – Gevonden op 26/06/2025
   Link naar de pagina op wikipedia.org