Wat is PTSS? En hoe krijg je de regie over je leven terug?

Oorlogsveteranen, overlevers van een ernstig verkeersongeluk, slachtoffers van huiselijk geweld. Allemaal kunnen ze er vreselijk last van krijgen: PTSS, oftewel posttraumatische stressstoornis. Wat is PTSS eigenlijk, wat zijn de gevolgen ervan en wat zou je eraan kunnen doen?

Het is niet altijd even duidelijk of iemand PTSS heeft en in welke vorm. Dus misschien ben je hier gekomen omdat je die duidelijkheid zoekt. Of je kent iemand met de symptomen en je zou hem of haar graag beter willen begrijpen. Wat de reden ook is, deze stoornis beïnvloedt dagelijks velen over de hele wereld, dus we hopen dat de informatie in dit artikel je verder zal helpen.

Wat is PTSS precies?

Posttraumatische stressstoornis is een combinatie van klachten die je kunt krijgen nadat je iets ergs of heftigs hebt meegemaakt. Bijvoorbeeld een ongeluk, een aanval, ramp of andere schokkende gebeurtenis. Een situatie waarin je vreesde voor je leven of dat van je geliefden, erg bang was, moest overleven of diep geschokt werd.

Zelfs als het gevaar al geweken is, kan je lichaam in een staat van stress blijven. Nachtmerries en nare herinneringen zorgen voor sterke emoties zoals angst, boosheid en verdriet. Dit kan zelfs zo erg worden dat het je moeite kost om je dagelijks leven te leiden. Als deze klachten erg heftig zijn en langer dan vier weken na de gebeurtenis beginnen, is er sprake van PTSS.

Welke soorten PTSS zijn er?

Ook al klinkt het misschien als een enkelvoudig iets, toch bestaan er meerdere vormen van PTSS. Welke vormen zijn dat?

Enkelvoudige PTSS

Als mensen spreken over posttraumatische stressstoornis, hebben ze het meestal over deze vorm. Het is dan ook de meest voorkomende vorm van posttraumatische stressstoornis. Enkelvoudige PTSS wordt veroorzaakt door een enkele gebeurtenis, waarvan de stressklachten weken langer blijven dan vlak na de gebeurtenis. Dit is dus ook het grote verschil met een acute stressstoornis.

Meervoudige PTSS

In sommige situaties is er sprake van meer dan één erge gebeurtenis. Meervoudige PTSS is dan ook een trauma dat komt door een serie aan heftige gebeurtenissen. Denk bijvoorbeeld aan het wonen in een onveilige omgeving, jarenlang nare dingen meemaken zoals seksueel misbruik in combinatie met lichamelijk of verbaal geweld of pestgedrag.

Complexe PTSS

Wanneer de traumatische gebeurtenissen in de kindertijd voorkwamen kunnen deze extra veel schade veroorzaken. Hierbij kun je denken aan misbruik, mishandeling maar ook verwaarlozing. Dit complex trauma belemmert de ontwikkeling en geeft klachten op de lange termijn. Deze vorm kan ontzettend verraderlijk zijn en zwaar om te behandelen, omdat vele symptomen op de loer blijven liggen en soms pas later in het leven naar boven komen. Het is dus ook niet verrassend dat deze vorm van posttraumatische stressstoornis complex wordt genoemd.

Comorbide PTSS

Grote kans dat je hier nog nooit van had gehoord, en het klinkt ook zeker niet gezellig. Maar comorbide PTSS is een serieuze aandoening waarbij iemand te maken heeft met meer dan één psychische stoornis. Dit wordt dan ook wel meervoudige problematiek genoemd, en komt onder andere regelmatig voor bij verslavingen. Ook deze vorm is een uitdaging om aan te vliegen, omdat de verschillende stoornissen tegelijk naast elkaar behandeld moeten worden.

Dissociatieve symptomen bij posttraumatische stressstoornis

Dan is er nog een vorm van PTSS die wat breder doorloopt, waarbij iemand te maken heeft met dissociatie. Waar kan je dan aan denken? Iemand kan last hebben van emotionele onthechting, depersonalisatie maar ook derealisatie. Hierbij kunnen vervolgens flashbacks, geheugenverlies of andere ernstige symptomen van PTSS optreden. Dus verschillende kenmerken waarbij het duidelijk is dat de grip op de realiteit uit balans is.

Hoe ontstaat een posttraumatische stressstoornis?

Er kwamen al aardig wat mogelijke oorzaken voorbij, maar over het algemeen kun je stellen dat posttraumatische stressstoornis kan ontstaan na het beleven van een traumatische gebeurtenis. Wat deze gebeurtenis precies is, verschilt van persoon tot persoon. Kort na het trauma kun je last krijgen van de eerder genoemde acute stressstoornis, maar bij PTSS houden de klachten langer dan een maand aan.

Je kunt PTSS ontwikkelen door een traumatische ervaring die je zelf hebt meegemaakt, zoals een ernstig ongeluk. Maar ook wanneer je getuige bent van een vreselijke gebeurtenis die een ander overkomt, kun je daardoor PTSS krijgen. Soldaten zijn hier een treffend voorbeeld van, omdat zij vaak zowel zelf iets schokkends meemaken als zien dat hun kameraden gewond raken of sterven.

Ook wanneer naasten een trauma meemaken, zoals familieleden, kan iemand daar (later) last van krijgen. Het trauma kan dan vaak nog onderdrukt zijn, maar kan helaas alsnog dubbelop terugkomen. Een vierde oorzaak is herhaaldelijke confrontatie met de specifieke details van een traumatische gebeurtenis, zoals de extreme dingen die medewerkers zien wanneer ze rondom het treinspoor opruimen of wat sommige zorgverleners meemaken.

Het gevolg van een PTSS in je dagelijks leven

PTSS kan aanzienlijke gevolgen hebben op je leven, dus als je hiermee te maken hebt verdien je zeker een hart onder de riem en natuurlijk een passende behandeling.

Velen ervaren gevoelens van angst, maar ook depressie en gedragsproblemen komen voor. Daarnaast heb je na trauma een verhoogde kans op stress en het ontwikkelen van een burn-out. Zo komen de symptomen van burn-out ook gedeeltelijk overeen met PTSS, zoals je zenuwstelsel dat overbelast is. Bij PTSS heb je echter last van herbelevingen, waarbij het lijkt alsof je weer midden in de nare gebeurtenis zit.

Je kunt je misschien voorstellen dat wanneer je continu op scherp staat en je snel schrikt, je veel sneller stress ervaart en je leven er niet prettiger op wordt. Wanneer je dit combineert met een depressie, kan het al gauw erg zwaar worden om de dag door te komen.

De gevolgen op je leven verschillen nog per vorm PTSS. Zo zijn de herbelevingen bij complexe PTSS bijvoorbeeld lang niet altijd even duidelijk. Ook emotionele herbelevingen kunnen plaatsvinden, wanneer je even compleet in een emotie van vroeger zit.

Wat zijn de symptomen van PTSS?

De symptomen komen grotendeels overeen met die van de eerder genoemde acute stressstoornis, maar bij PTSS heb je langer dan een maand last van:

• Psychische (dissociatieve) reacties zoals flashbacks;
• Reacties op prikkels in je lichaam die op het trauma lijken;
• Nare of pijnlijke herinneringen aan de gebeurtenis die zo maar terugkomen;
• Herhaaldelijke dromen of nachtmerries die te maken hebben met je trauma;
• Zwaar of langdurig psychisch leed na prikkels die veel weg hebben van je trauma.

Ook veranderingen in stemming of gedachten kunnen duiden op PTSS:

• Als je je vervreemd of niet verbonden voelt met mensen;
• Wanneer je duidelijk minder zin hebt om aan dingen mee te doen;
• Wanneer je continu in een negatieve staat bent, zoals boosheid of angst;
• Als het je niet lukt om een belangrijk onderdeel van je trauma te herinneren;
• Bij constante negatieve gedachten of verwachtingen over jezelf, maar ook de wereld om je heen (zoals ‘niemand is te vertrouwen’ of ‘ik kan ook helemaal niks’).

Daarnaast kan het voorkomen dat je probeert om bepaalde ‘triggers‘ of situaties te vermijden die ervoor zorgen dat pijnlijke herinneringen en emoties weer naar boven komen. Ten slotte kunnen roekeloos gedrag, overdreven schrikreacties en woede-uitbarstingen zonder duidelijke oorzaak symptomen zijn van PTSS.

Wie kan me helpen te herstellen van een PTSS?

Het eerste waar je aan kunt denken is psychologische behandeling, omdat het een diepe mentale oorzaak kan hebben waar je echt hulp bij nodig hebt. Bij de meeste gevallen wordt dus psychotherapie gebruikt, zoals gesprekken met een psycholoog of therapeut. Dit kan zowel in een groep als één-op-één. Beide hebben hun voor- en nadelen.

Niet elke psycholoog heeft dezelfde kennis en specialisatie. Vooral bij complex trauma is het slim om een zorgverlener te vinden die hier wat mee kan. Ook bestaan er speciale traumacentra waar sommigen voor in aanmerking komen, voor langere of extra intensieve hulp. Het is dus goed om te kijken naar een behandeling (en behandelaar!) die echt past bij jouw ervaringen en persoonlijkheid.

Veel voorkomende en bewezen behandelingen zijn cognitieve gedragstherapie en EMDR. Ook nieuwe ontwikkelingen als ‘Brainspotting’ en ‘Flash 2.0’ zouden je kunnen helpen. Natuurlijk is het wederom goed om wat onderzoek hierin te doen en te bekijken wat bij jou past. Als je veel stress ervaart door de klachten, de nasleep of het herstel van PTSS, is het ook raadzaam hierbij een coach in te schakelen.

Dan zijn er nog medicijnen zoals SSRI’s [1](selectieve serotonine-heropnameremmers), die wel eens door een arts worden voorgeschreven wanneer een PTSS-patient erg somber is. Bij medicatie is het alleen wel goed om in gedachten te houden dat het slechts symptoombestrijding is, en dat de daadwerkelijke behandeling zal moeten komen van het leren omgaan met je trauma en het verwerken ervan.

Het herstel van een posttraumatische stressstoornis

Zoals je in het vorige kopje zag kan je verschillende paden bewandelen, en is het logisch dat je graag wil weten wat bij je past of hoe lang het herstel zal duren. Waar je bij een auto-ongeluk wellicht weer moet leren om de weg op te gaan, moet je bij een complex trauma misschien over de loop der jaren allerlei persoonlijke ontwikkeling inhalen om te kunnen herstellen.

Omdat het herstel en de duur ervan dus sterk afhangt van het soort trauma dat je hebt, is het helaas erg moeilijk om hier één vast antwoord op te geven. Het beste wat je kunt doen is een kritische zoektocht starten naar een zorgverlener die jou echt goed kan inschatten, en jou de beste behandeling kan geven of aanraden.

Veelgestelde vragen

Bronnen

Wikipedia.org – Selectieve serotonine-heropnameremmers – gevonden op 23/01/2023
Link naar pagina op wikipedia.org