Traag reageren door stress: Het effect van stress op reactiesnelheid

Wat is je reactiesnelheid als je stress klachten ervaart? Door stress neemt je concentratievermogen af en je vergeetachtigheid toe, waardoor je minder alert reageert. Traag reageren door stress is een teken dat je teveel hooi op je vork neemt. Want je loopt rond met een vol hoofd en dan ben je extra gevoelig voor externe prikkels.

Onrust in je hoofd leidt tot alsmaar meer chaos, waardoor je sneller overbelast raakt en je reactiesnelheid blijft vertragen. Zo beland je in een vicieuze cirkel met, terwijl je met stress management het destructieve patroon van trage reacties kan doorbreken. Dus hoe kan je slim omgaan met stressvolle situaties om te voorkomen dat je traag blijft reageren door stress? In dit artikel beschrijf ik de neurologische effecten van stress op je reactiesnelheid!

Wat is stress?

Stress ontstaat als er te lang te veel spanning aanwezig is. Een hoge werkdruk, geldzorgen, relatieproblemen, gezondheidsklachten of zorgen over je kinderen creëren allesbehalve rust in je hoofd. Sterker nog: grote kans dat je teveel in je hoofd zit, waardoor je blijft piekeren. Door de stress maak je je druk over het verleden of de toekomst. Of je hebt juist nergens zin in als je stress hebt, waardoor je sneller verleidt wordt en gevoelig bent voor verslavingen. 

Iedereen reageert anders op stress. Met een copingmechanisme leer je jezelf aan om te overleven en blijven functioneren. Puur vanuit zelfbescherming. Zo kan je bij stress klachten juist afleiding zoeken, emoties vermijden, uitstelgedrag vertonen, onwijs piekeren, jezelf verdoven met een verslaving of je gebruikt humor om de stress te verlichten.

Dit doet stress met je lichaam

Door stress komen er stresshormonen vrij in je lichaam: adrenaline, noradrenaline en cortisol. Adrenaline reageert per direct op stressprikkels, waardoor je in een overlevingsmodus terecht komt met de aangeboren of aangeleerde neiging om te vechten, bevriezen of vluchten bij stress. Hierdoor stijgt je bloeddruk en hartslag, omdat je zenuwstelsel op scherp staat bij zowel lichte als levensbedreigende stressreacties.

Daarnaast neemt je cortisol vooral toe, want cortisol is het stresshormoon dat je helpt om te presteren onder druk en te overleven. Met cortisol reageer je trager op stressprikkels en houd je de adrenalinerush in toom. Voor kortdurende stressbelasting is dit van nature een ideale uitkomst, maar bij chronisch stress is te veel cortisol ongezond. Dit kan je stress-systeem uit balans brengen.

Door piekeren, een onrustig of opgejaagd gevoel, eenzaamheid, keuzestress, vermoeidheid of concentratieproblemen is het nadeel dat je lichaam onvoldoende de overvloed aan stresshormonen kan verwerken. Doordat de stressklachten zich opstapelen vergroot je de kans op een burn-out. In de praktijk merken we vaak dat mensen pas bewust worden van de consequenties van stress als stress z’n tol al gaat eisen. In feite ben je dan al bijna te laat met ingrijpen, omdat je te lange tijd al bent door blijven lopen op je tenen. Koste wat het kost met alle gevolgen van dien.

De impact van stress op onze cognitieve functies

Door stress ga je traag reageren, denken en handelen. Dat merk je vooral op aan je reactietijd. Door de grote hoeveelheid stresshormonen in je lijf, raak je uitgeput. Alle informatie die je dag in dag uit verwerkt, wordt teveel. Dit leidt tot overprikkeling, omdat je continu bereikbaar bent en ‘aan’ staat. De technologische ontwikkelingen beïnvloeden zelfs je gewoontes, want wat is je schermtijd per dag bij elkaar opgeteld van je computer, laptop, tablet, smartphone en tv? Door de hoeveelheid nieuwsberichten, mails en appjes word je overspoeld met prikkels. Met als gevolg dat het voelt alsof je minder regie hebt over je kostbare tijd, want je aandacht is versnipperd. 

Zo kan je een trager denkpatroon herkennen aan dat je: 

• de rode draad van een verhaal minder begrijpt en onthoudt
• sneller vermoeid en afgeleid raakt in drukke stressvolle situaties
• moeite hebt om aandachtig te luisteren en iets of iemand te volgen
• niet meer zo gemakkelijk kan multitasken op de automatische piloot
• het storend of verwarrend vindt als er te veel achtergrondgeluiden zijn
• het verschil tussen hoofd- en bijzaken minder goed kan onderscheiden
• meer last hebt van keuzestress en meer tijd nodig om beslissingen te nemen 

Andere mentale problemen door stress 

Naast vergeetachtigheid en concentratieverlies zijn er nog meer mentale stressklachten waar je struggles mee kan ervaren. Denk aan: 

• piekergedrag
• somberheid
• depressiviteit,
• prikkelbaarheid
• korte lontjes
• paniekaanvallen 
• onzekerheid
• slaapproblemen
• verslavingen 
• trauma’s

Het verband tussen stress en traag reageren

Traag reageren en denken bij stress zorgt ervoor dat je vaker een gevoel van tijdtekort ervaart. De buitenwereld gaat namelijk te snel voor je binnenwereld. Dit betekent absoluut niet dat je een minder hoog IQ hebt, maar dat je simpelweg meer tijd nodig hebt om je taken te verrichten. De valkuil is alleen dat je wilt voldoen aan teveel sociale verwachtingen en verplichtingen met een te volle agenda als gevolg. Dan onderschat je wat je kan doen in één jaar en overschat je wat je kan doen in één dag of week. Dit komt doordat je de neiging hebt om jezelf te vergelijken met iemand die een snellere reactiesnelheid heeft en snel kan schakelen om taken in hoog tempo af te wisselen. 

Een vertraagde informatieverwerkingssnelheid beïnvloedt dus je werktempo. Het opslaan van informatie kost je meer energie. Ogenschijnlijk eenvoudige dagelijkse activiteiten kan je niet meer volgen. Zintuiglijke prikkels vliegen je ene oor in en het andere oor weer uit, omdat je het tempo niet meer aankan waarop iets wordt gezegd of gedaan. 

Indirect kan een minder ontwikkeld concentratievermogen je eigenwaarde aantasten en je nóg meer stress opleveren. Als je perfectionistische en bekritiserende ego vindt dat je iets op een specifiek tempo hebt te doen en het lukt toch niet, vind je jezelf dan te zwak, te lui of of niet goed genoeg?

Is traag reageren door stress een alarmbel voor burn-out?

Traag reageren kan een symptoom zijn van stress en kan ook een signaal zijn van een dreigende burn-out. Zo is vermoeidheid en uitputting één van de eerste waarschuwingssignalen van een burn-out. Juist bij langdurige stress en overbelasting voel je je mentaal, emotioneel en fysiek uitgeput.

Als gevolg van je uitputting kan je moeite hebben om te reageren op verzoeken of om actie te ondernemen. Zo kan je jezelf terugtrekken van activiteiten die eerder belangrijk of plezierig waren. Traag reageren is een teken van verminderde motivatie, energie en betrokkenheid. Doordat je je futloos voelt en weinig levensenergie ervaart, kan afstand nemen van je werk de perfecte stap zijn om al je werkstress los te laten. 

Strategieën voor het omgaan met stressvolle situaties

Door een gezonde leefstijl met bewuste slaap, eet en beweeggewoonten kan je je lichaam en geest trainen om stressbestendig te zijn. Zo raak je minder van slag als je in een stressvolle situatie ervaart. 

De rol van slaap en rust bij het verbeteren van onze reactiesnelheid

Een gezonde nachtrust bestaat niet alleen uit het aantal uren dat je slaapt, want niet de slaapduur maar de slaapkwaliteit bepaalt je perceptie over jouw slaap. Door je slaapkwaliteit te verhogen, zorg je er niet alleen voor dat je beter uitrust. Ook je hormoonhuishouding blijft meer in balans en je start je ochtend met meer energie. 

Slaap herstelt je lichaam en geest om jezelf op te laden voor de volgende dag, waarbij melatonine helpt om je slaap-waak cyclus te reguleren. Structureel slaaptekort vermindert anders juist je reactiesnelheid, cognitieve functies en verhoogt de kans op stemmingswisselingen. Des te belangrijker om bewust stil te staan bij de balans tussen inspanning en ontspanning, want de invloed van stress op je slaapkwaliteit is aanzienlijk groter dan je misschien denkt.

Slapen met stress blijft een uitdaging, want slapeloosheid houdt je wakker. Door de stress ontstaat er een disbalans in je autonome zenuwstelsel. Dit leidt tot een onrustig, nerveus of opgejaagd gevoel, wat je hartslag en ademhaling verhoogt. 

Het belang van fysieke beweging en gezonde voeding bij stressmanagement

Door letterlijk in beweging komen, nemen je hoeveelheid stresshormonen af. Een fysieke uitlaatklep maakt je fitter, sterker en vrolijker, omdat je serotonine, adrenaline en endorfine in je lichaam aanmaakt. Dus welke sporten spreekt je aan om meer rust in je hoofd te krijgen? Wandelen, hardlopen, fietsen, fitness, yoga, spinning, tennis of zwemmen zijn een vorm van actief opladen. Hoewel het je energie kost, geeft het je meer energie om de dag fris en fruitig te starten. 

Daarnaast kan je met een overvolle agenda, druk gezinsleven, veeleisende baan en een onrustig sociaal leven het gevoel hebben dat je geleefd wordt. Door de stress neemt je verlangen naar zout, zoet of vet eten toe, want er komt in je lichaam meer adrenaline en cortisol vrij. De valkuil is alleen dat je bij stress gaat emotie-eten en juist verslaafd raakt aan ongezonde eetbuien, waarbij je constant een ontzettend hongergevoel hebt. Door angst, onrust, haast, drukte, spanning en stress grijp je sneller naar ongezonde snacks, zoals chips, chocola, koekjes, snoep, gebak, frituur snacks of ijs. 

De vraag is vooral: Waarvoor ben je aan het vluchten om er alles aan te doen om niet te voelen wat er écht gevoeld mag worden? Wat wil je van jezelf niet zijn of zien? Wat veroordeel je van jezelf? Welke emoties laat je niet volledig toe? Pijn, angst, onzekerheid, verdriet, boosheid, eenzaamheid, schuld, schaamte of spijt?

Hoe meditatie en mindfulness kunnen helpen om stress te verminderen en de reactiesnelheid te verbeteren

Meditatie en mindfulness helpt je bij stressvermindering en het verlagen van de hoge cortisolwaarde in je lichaam. Doordat je geest kalmeert verbeter je indirect ook je reactiesnelheid, ben je meer gefocust en kan je alerter luisteren naar wat iemand tegen je zegt. Oftewel, je bent meer bewust aanwezig in het hier en nu doordat je beter uitgerust bent en meer energie voelt om stressvolle situaties aan te pakken. 

Mediteer en beoefen mindfulness zonder verwachtingen. Laat je gedachten los. Neem oordeelvrij waar wat er in je binnenwereld omgaat. Wat voel je? Door meditatie en mindfulness train je bewust je aandacht. Zo kan je ervoor kiezen om een begeleide meditatie te volgen inclusief meditatie muziek op de achtergrond om meer de stilte in jezelf toe te laten en omarmen. Geniet! 

Conclusie: de impact van stress op traag reageren

Samenvattend heeft stress een significante impact op je reactiesnelheid. Stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol, brengen je zenuwstelsel in een staat van verhoogde opwinding, wat kan leiden tot vertraging in cognitieve en fysieke reacties.

Traag reageren kan ook een waarschuwingssignaal zijn voor burn-out, wat kan optreden als gevolg van aanhoudende of onbehandelde stress. Het is belangrijk om een gezonde levensstijl te onderhouden. Inclusief voldoende slaap, regelmatige lichaamsbeweging en gezonde voeding. Met als doel om je lichaam te helpen herstellen van stressvolle prikkels.

Daarom is het beoefenen van ontspanningstechnieken, zoals meditatie en mindfulness, aan te raden om je reactiesnelheid te verbeteren en stress te verminderen. Zodra je merkt dat je last hebt van chronische stress, traagheid of andere mentale stressklachten, is het belangrijk om professionele hulp te zoeken. Met een stress of burn-out coach kan je je stress en burn-out klachten verminderen of oplossen. 

Veelgestelde vragen

Bronnen

1. Hersenstichting – Trager denken – Gevonden op 22-02-2023
   Link naar de pagina op Hersenstichting