Aneurysma door stress: De invloed van stress op hart en bloedvaten

Stress is onvermijdelijk. We balanceren allemaal verplichtingen van ons werk en in ons persoonlijke leven. Regelmatig komen daar nog onverwachte gebeurtenissen en ‘live events’ tussendoor. Dit maakt het moeilijk ons stressniveau laag te houden. Maar welke invloed heeft die stress op je lichaam?

Uit steeds meer onderzoek blijkt dat stress een grote invloed heeft op hart en bloedvaten, vooral als stress niet afneemt en je voortdurend in een staat van alertheid blijft.

In dit artikel bekijken we:

• Welke invloed chronische stress heeft op je hart en bloedvaten.
• Hoe je jezelf te beschermt tegen de negatieve effecten van stress.
• Welke stappen je kunt zetten om chronische stress te verminderen.

Wat hebben je hart en bloedvaten te maken met stress?

Bloedvaten zijn de buizen in je lichaam die het bloed vervoeren. Er zijn verschillende soorten bloedvaten: slagaders transporteren zuurstofrijk bloed van het hart naar de organen, terwijl aders het zuurstofarme bloed terug naar het hart brengen.

Een afwijking in een bloedvat, zoals een vernauwing of verstopping, kan de bloeddoorstroming belemmeren. Dit leidt tot bijvoorbeeld een aneurysma, een vernauwing van de kransslagader, slagaderverkalking, of een slechte bloedsomloop.

Kortom, dat wil je niet, en om dat te voorkomen, dit artikel.

Recente cijfers en statistieken

Nederlandse cijfers

• In Nederland hadden in 2022 1,7 miljoen mensen een hart‑ en vaatziekte .
• Datzelfde jaar overleden 38.750 personen aan hart- en vaatziekten (vzinfo.nl)[1]

Ziekenhuisopnamen & Sterfte (Nederland)

• In 2022 vonden 236.346 ziekenhuisopnamen plaats wegens hart- en vaatziekten (141.618 mannen, 94.728 vrouwen)
• De gemiddelde leeftijd bij opname was 69 jaar voor mannen, 73 jaar voor vrouwen .
• Binnen 30 dagen na eerste opname overleden 5 % van de mannen en 6 % van de vrouwen; binnen een jaar was dat 11 % mannen en 13 % vrouwen; na 5 jaar 24 % mannen en 27 % vrouwen (hart en vaatcijfers) [2]

Relatie met werkstress

• Wereldwijd in 2016 waren er >745.000 sterfgevallen gekoppeld aan overwerken [3](hartziekten en beroertes)
• Wie wekelijks 55 uur of meer werkt heeft 35 % hoger risico op een beroerte en 17 % hoger risico op overlijden aan hartziekte, vergeleken met mensen die 35 tot 40 uur werken.

Wat gebeurt er in je lichaam tijdens stress?

Op momenten van stress, bijvoorbeeld als je je ergens zorgen over maakt of iets onverwachts meemaakt, komt er een golf van stresshormonen vrij in je lichaam.

De belangrijkste hormonen hierbij zijn adrenaline en cortisol. Deze hormonen veroorzaken onder andere dat:

• Je hart sneller gaat kloppen, zodat er meer zuurstofrijk bloed naar je spieren stroomt.
• Je ademhaling versnelt, om je lichaam van voldoende zuurstof te voorzien.
• Je bloeddruk stijgt, zodat het bloed sneller door je lichaam stroomt.
• Je spieren aanspannen, om snel te kunnen reageren.

Deze reacties brengen je in een staat van paraatheid: klaar om in actie te komen. Dit heet ook wel de ‘vecht- of vluchtreactie’, en zorgt ervoor dat je in noodsituaties snel reageert.

Chronische stress en burn-out

Acute stress helpt je lichaam dus om snel te reageren: goed voor noodsituaties. Voelt je lichaam deze stress constant? Dit noem en we Chronische stress.

Bij chronische stress staat je lichaam voortdurend in een verhoogde staat van paraatheid. Dit betekent dat je hart en bloedvaten langdurig onder spanning staan. Daar is je lichaam niet voor ontworpen. Je hart en bloedvaten krijgen geen hersteltijd meer, je lichaam gaat tegensputteren, wat leidt tot fysieke klachten en gezondheidsrisico’s.

Hart- en vaatpatiënten hebben vaak moeite met het aanpassen van hun levensstijl, en ervaren een verminderde levenskwaliteit. Hierdoor ontstaat een negatieve spiraal die doorbroken moet worden, zodat er geen nieuwe klachten bijkomen.

Dit soort aanpassingen zijn zwaar en er is steun uit de omgeving nodig. Daarom vragen we vaak niet alleen de patiënt zelf, maar ook de directe omgeving om meer te leren over stressmanagement.

Ben jij hart- en vaatpatient en herken je dit probleem? Vraag je partner of een goede vriend je te helpen met de nodige levensstijlveranderingen. En wees ook nooit bang om een coach in te schakelen, wij zijn hierin gespecialiseerd en hebben begrip voor jou.

Oorzaken en risicofactoren van stress op hart en bloedvaten

Natuurlijk zijn er een aantal risicofactoren te herkennen die leiden tot extra risico’s leiden aangaande een aneurysma door stress, een slechte bloedsomloop door stress, of een vernauwing van de kransslagaders.

We werken dit hieronder verder uit:

1. Chronische stress en hartklachten

Wanneer stress langdurig aanhoudt, blijft het lichaam in een verhoogde staat van alertheid. Deze voortdurende activatie verhoogt bloeddruk en hartslag, waardoor de kans op hartproblemen aanzienlijk groter wordt.

2. Emotionele stress en hartproblemen

Heftige emoties zoals rouw, angst of boosheid belasten het hart direct. Bij sommige mensen kan dit leiden tot acute hartklachten of zelfs het gebroken-hartsyndroom, waarbij de hartspier tijdelijk verzwakt. Emotionele stress kan ook een aanval van pijn op de borst of zelfs een hartaanval uitlokken.

3. Werkstress en hartklachten

Langdurige werkdruk, prestatiedruk of gebrek aan autonomie zorgen voor voortdurende spanning. Dit verhoogt de kans op hoge bloeddruk, hartritmestoornissen en andere stressgerelateerde hartklachten.

4. Stress en cholesterol

Onder invloed van stress verandert de stofwisseling. Dit kan leiden tot een ongunstige cholesterolbalans, met verhoogd LDL (“slecht cholesterol”) en verlaagd HDL, waardoor de bloedvaten sneller dichtslibben.

5. Stress en aderverkalking

Stress stimuleert ontstekingsprocessen in het lichaam. Deze beschadigen de vaatwanden en versnellen het proces van aderverkalking (atherosclerose), waardoor vernauwingen in de bloedvaten ontstaan. Deze vernauwingen vergroten het risico op infarcten of beroertes.

6. De invloed van cortisol op hart en bloedvaten

Het stresshormoon cortisol heeft een directe invloed op hart en vaten. Een chronisch hoog cortisolniveau leidt tot verhoogde bloeddruk, meer buikvet en verstoringen in de vet- en suikerstofwisseling, die het hart extra belasten.

Hoe herken je de invloed van stress op hart en bloedvaten?

Vaak herkennen mensen te laat dat ze zo lang onder stress hebben gestaan. We zijn opgegroeid met ‘niet zeuren, doorgaan’ en letten niet altijd op de signalen die ons lichaam ons stuurt.

De enige manier om te voorkomen dat je hartklachten krijgt door stress, is juist door die signalen op tijd te herkennen. Die symptomen zijn:

• Je merkt dat je een hoge of onregelmatige hartslag hebt.
• Je krijgt heftige hoofdpijn
• Je bloeddruk stijgt
• Je weet geen prioriteiten meer te stellen
• Je voelt pijn op je borstkas

Alsjeblieft, neem deze klachten serieus. Dit zijn tekenen dat je lichaam om aandacht vraagt. Niet eventjes, maar heel veel aandacht. Heftige hoofdpijn lijkt misschien onschuldig, maar het kan duiden op een gescheurd aneurysma.

Erken de impact die je brein op je lichaam kan hebben. Kijk maar eens wat deze wetenschapper zegt:

Drs. Jos van Erp (Hartstichting) ‘piekeren en tobben lijkt een belangrijke motor te zijn achter chronische lichamelijke stressreacties. Daarnaast zijn er duidelijke aanwijzingen dat acute psychologische stress (zoals heftige angst) via toegenomen werkdruk op het hart en een toename van stresshormonen invloed heeft op het ontstaan van hartaandoeningen’

Als je merkt dat je lichamelijke klachten hebt van stress, ben je niet de enige. Het komt steeds meer voor. Hieronder lees je wat de gevolgen daarvan zijn, en later in het artikel bespreken we wat je aan die chronische stress kunt doen.

12 gevolgen van stress voor je hart en bloedvaten

Je snapt dat deze risicofactoren niet ongestraft blijven. Wanneer je niks doet aan stress gaat je lichaam op een gegeven moment waarschuwen. Je kunt dit vergelijken met de lampjes op het dashboard van een auto: Zodra er een lampje gaat branden, is het tijd om actie te ondernemen.

Het is daarom essentieel om tijdig een behandeling te starten bij stressgerelateerde hart- en vaatziekten, om ernstige complicaties te voorkomen.

Veel geziene gevolgen van stress op je hart en bloedvaten zijn:

1. Hoge bloeddruk door stress (hypertensie)

Door langdurige stress kan je bloeddruk structureel verhoogd raken. Dit is één van de grootste risicofactoren voor hart- en vaatziekten, zoals hartaanvallen en beroertes. Een verhoogde bloeddruk zorgt ervoor dat je bloedvaten extra hard moeten werken om het bloed door je lichaam te pompen.

2. Stress en ontstekingen in de bloedvaten

Stress kan ontstekingen in je bloedvaten veroorzaken. Dit ontstaat doordat cortisol, het stresshormoon, bij langdurige aanwezigheid je immuunsysteem ontregelt. Dit kan leiden tot een ontstekingsreactie in de bloedvaten, die bijdraagt aan de vorming van atherosclerose, oftewel slagaderverkalking. Dit vergroot het risico op een hartaanval of beroerte

3. Stress en hartkloppingen/ hartritmestoornissen

Onder stress maakt je lichaam adrenaline aan, wat je hart sneller en soms onregelmatiger kan laten kloppen. Bij chronische stress kan dit leiden tot een verhoogd risico op hartritmestoornissen.

4. Stress en de toename van slechte cholesterol

Chronische stress verhoogt de niveaus van slechte cholesterol (LDL) in je bloed, wat bijdraagt aan de vorming van plaque in je bloedvaten. Hierdoor wordt de kans op een verstopte slagader groter, wat kan leiden tot een hartaanval of beroerte.

5. Hartinfarct door stress

Een voortdurende aanmaak van stresshormonen verhoogt de stollingsneiging van het bloed en kan de vaatwanden beschadigen. Dit maakt dat er sneller een bloedstolsel (prop) ontstaat dat een kransslagader kan verstopt raken en afsluiten, met een hartinfarct tot gevolg.

6. Pijn op de borst door stress

Bij een stressreactie trekken spieren in de borstkas samen, waardoor een beklemmend of drukkend gevoel kan ontstaan. Deze spanning kan sterk lijken op hartklachten, ook al ligt de oorzaak in het stressniveau.

7. Benauwdheid door stress

Door stress verandert het ademhalingspatroon: mensen ademen oppervlakkiger en sneller. Dit kan leiden tot een gevoel van zuurstoftekort of ademnood en kortademigheid, wat extra angst oproept en de benauwdheid versterkt. Overigens: veel roken verergert deze klachten natuurlijk enorm.

8. Slechte doorbloeding of slechte bloedsomloop door stress

Langdurige stress kan een grote impact hebben op je bloedsomloop. Wanneer je regelmatig gespannen bent, veroorzaakt dit een constante aanwezigheid van stresshormonen, zoals adrenaline en cortisol, in je lichaam. Deze hormonen zorgen ervoor dat je hart sneller gaat kloppen en dat je bloeddruk stijgt, wat op korte termijn nuttig kan zijn. Maar bij chronische stress staat je bloedsomloop voortdurend onder druk, wat nadelige gevolgen kan hebben.

Door die aanhoudende spanning trekken je bloedvaten samen, waardoor het bloed minder soepel door je lichaam stroomt. Dit kan leiden tot koude handen en voeten, vermoeidheid, en zelfs tintelingen of een gevoel van doofheid in je ledematen. Deze klachten ontstaan vaak doordat kleinere bloedvaten minder goed doorbloed raken. De slechte doorbloeding beïnvloedt niet alleen je energie en comfort, maar verhoogt ook het risico op ernstigere gezondheidsproblemen, zoals een verhoogde bloeddruk en, in ernstige gevallen, hart- en vaatziekten.

9. Hartslag versnellen door stress

Het autonome zenuwstelsel reageert op spanning met een versnelde hartslag. Dit verhoogt de belasting van het hart en kan vermoeidheid en een opgejaagd gevoel veroorzaken.

10. Hartslag onregelmatig door stress

Stress kan het elektrische systeem van het hart beïnvloeden. Hierdoor ontstaan ritmestoornissen, zoals overslagen of een onregelmatig tempo, die vaak als onrustig en verontrustend worden ervaren.

11. Aneurysma door stress

Stress kan, vooral wanneer het chronisch aanwezig is, leiden tot een verhoogde bloeddruk en langdurige spanning op de bloedvaten. Een aneurysma ontstaat vaak in de aorta, ook wel de grote lichaamsslagader genoemd. De buikslagader is het deel van de aorta dat door de buik loopt en bloed van het hart naar de organen en benen transporteert. Bij sommige mensen kan deze constante druk bijdragen aan het ontstaan van een aneurysma, waarbij de vaatwand uitgerekt raakt en de verwijding toeneemt naarmate het aneurysma groeit.

De snelheid waarmee een aneurysma groter wordt, is bepalend voor het risico op scheuren. In de uitgerekte vaatwand van de lichaamsslagader kunnen zich bloedstolsels vormen. Deze bloedstolsels kunnen langs de wand ontstaan en soms losraken, waardoor ze kleinere bloedvaten kunnen verstoppen en ernstige complicaties veroorzaken. Een aneurysma zelf geeft vaak geen symptomen, maar vormt wel een ernstig risico: naarmate een aneurysma groeit, neemt de diameter toe en stijgt het risico op scheuren aanzienlijk. Als de verzwakte vaatwand scheurt, kan dat levensbedreigende bloedingen veroorzaken.

Belangrijk is: Stress draagt indirect bij aan dit risico doordat het bloeddruk verhogend werkt en de vaatwanden onder constante spanning staan, wat de kans op verzwakkingen vergroot.

Goed om te weten: Een aneurysma door stress komt niet alleen in de buik of borst voor, maar ook in de hersenen, waar ze ernstige gevolgen kunnen hebben zoals een hersenbloeding of beroerte. Bij verdenking van een aneurysma is het belangrijk om altijd contact op te nemen met de huisarts.

12. Vernauwing van de kransslagader door stress

Een vernauwing van de kransslagader voel je door een beklemmend gevoel op je borst of een snelle hartslag tijdens stressvolle momenten. Stress heeft een directe impact op je hart en bloedvaten, vooral wanneer deze spanning lang aanhoudt. Je kransslagaders (de slagaders die je hart van bloed voorzien) kunnen door chronische stress geleidelijk vernauwen. Deze vernauwingen ontstaan doordat stress je bloeddruk verhoogt en ontstekingsreacties in de bloedvaten kan veroorzaken, waardoor vet en cholesterol zich makkelijker afzetten in de vaatwand. Hierdoor neemt het risico op een gedeeltelijke of zelfs volledige verstopping van de kransslagader toe, wat serieuze gevolgen kan hebben, zoals angina of zelfs een hartaanval.

Onderzoek toont aan dat stress kan bijdragen aan een snellere ontwikkeling van slagaderverkalking en dat dit risico nog groter is wanneer je dagelijks veel spanning ervaart. Door actief aan stressreductie te werken, bijvoorbeeld door regelmatig te bewegen, ontspanning te zoeken en bewust tijd voor jezelf te nemen, kun je je hart beschermen tegen deze risico’s. Je lichaam, en vooral je hart, heeft behoefte bij momenten van rust.

Overige factoren die leiden tot hart- en vaatproblemen

Mensen die langdurig onder druk staan (stress hebben) maken vaker gebruik van alcohol, tabak en drugs. Rokers hebben hierdoor een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Tevens eten zij slechter en bewegen minder. Zo heeft stress een indirecte bijdrage aan een ongezond lichaam dat niet kan herstellen. Het aannemen van een gezonde leefstijl, zoals niet roken en voldoende bewegen, is daarom belangrijk om hart- en vaatproblemen te voorkomen. Daarbij is het behouden van een gezond gewicht essentieel, omdat dit de belasting op de bloedvaten vermindert en zo het risico op aneurysma’s verlaagt.

In tegenstelling tot de directe gevolgen van stress (spierspanningen, hartkloppingen, verhoogde ademhaling) zijn de indirecte gevolgen niet vermijdbaar. Sterker nog, het is zeer ongezond om daar geen aandacht aan te geven.

Stress als gevolg van een hart of vaatziekte

Een ander belangrijk aspect is de stress als gevolg van een hart- of vaatziekte. Bij mensen met een hart of vaataandoening komen meer stressgerelateerde aandoeningen (zoals angst en depressie) voor dan bij de gemiddelde Nederlandse bevolking.

Wat kun je doen aan hart of vaatziekten als gevolg van stress?

Het is goed om hart en vaatziekten als gevolg van stress in een vroegtijdig stadium aan te pakken om een erger te voorkomen. Vaak is het lichaam in een grote mate in staat te herstellen. Hoe eerder je erbij bent, des te groter de kans op een volledig herstel. Echter: het roer moet dan wel om. De oorzaken van de hart en vaat problematiek moeten worden achterhaald, en vervolgens worden aangepakt.

1. Beweeg meer

Hoewel bewegen vaak angst oproept bij mensen met hart en vaatziekten, is dit het erg belangrijk niet stil te gaan zitten. Dit zou de problematiek alleen maar vergroten. Bewegen is belangrijk omdat het leidt tot een stijging van het goede cholesterol (HDL) en een daling van de verkeerde (LDL) waardoor de kans op aderverkalking verkleind wordt.

Tevens is het belangrijk niet te extreem te sporten, maar juist gedoseerd waarbij grenzen niet overschreden worden. Toch hoeft intensiteit niet uit de weg te worden gegaan: het draait uiteindelijk om de juiste balans. Het is daarom belangrijk een goede coach te hebben die je hier bij kan begeleiden.

2. Zoek meer rust en relativeer

Rust is belangrijk om te herstellen, zeker als je van stress hart en vaatklachten hebt gekregen. Door rust herstel je beter van de inspanningen die je hebt gedaan, zo kun je de beweegintensiteit vergroten en dat bevordert het totale herstel.

Belangrijk is te genieten van de kleine stapjes vooruit. Een moment van bezinning, zonder na te denken over activiteiten in het verleden, zullen je helpen sneller en beter te herstellen.

Ronald schrijft: Het kostte me echt moeite om niet continu na te denken over alles wat ik eerst deed, en nu niet meer kon. Mijn lijf hield me aan de kant, maar mijn geest wou graag verder. Ik heb me echt moeten aanpassen aan mijn lichaam, waardoor ik uiteindelijk, door vallen en opstaan, weer de oude werd

3. Zorg voor gezonde voeding

Goede voeding en gezond eten zorgt voor volop energie en voedingsstoffen voor het lichaam. Met goede voeding verklein je de kans op hart en vaatziekten, en bovendien voel je je fitter.

Goede voeding bij hart en vaatziekten wil zeggen:

• Veel groente en fruit: 2 stuks per dag, varieer er op los. Ben je niet zo’n fruitmens? Maak er dan een smoothie, of een fruityoghurt van.
• Gezonde vetten helpen je bij het vermijden van hart en vaatziekten en daarmee ook bijvoorbeeld een kransslagadervernauwing.
• Veel volkorenproducten: Hoewel bekend: Neem volkorenbrood i.p.v. witbrood, volkorenpasta en zilvervliesrijst. Weinig producten van wit meel zoals witbrood, koekjes, biscuits etc.
• Weinig zoete dranken: De vele sapjes te vinden in het schap bij de supermarkt zijn vaak zoet, en bevatten heel veel suiker. Drink daarom water. Het is even wennen, maar na een paar dagen begin je het steeds lekkerder te vinden.

4. Verander gedrag en verminder stress: zorg voor voldoende ontspanning

Wil je stappen zetten om stress te verminderen? Achterhaal dan eerst de bron van je stress. Pas als je begrijpt wat de spanning veroorzaakt, kun je gericht aan stressvermindering werken. Vraag jezelf af: wat veroorzaakt mijn stress? Is het werkdruk, financiële zorgen of spanningen in je relatie? Zodra je weet welke (combinatie van) factoren de stress veroorzaakt, kun je specifieke oplossingen bedenken.

Komt je stress door werkdruk? Overweeg dan om strakke prioriteiten te stellen en taken te delegeren. Is werk en privé uit balans? Implementeer dan duidelijke grenzen tussen beide en plan rustmomenten in.

Andere oplossingen zijn minder duidelijk, en soms heb je hulp nodig om inzicht te krijgen in wat je nodig hebt. Veel mensen leggen zichzelf te hoge eisen op, of vinden het moeilijk “nee” te zeggen. Dan heb je iemand nodig die je helpt om de verwachtingen die je van jezelf hebt, bij te stellen. Samen bepaal je: wat zijn realistische doelen voor mij?

Wil je met een coach aan de slag om samen de oorzaken en oplossing van jouw stress te achterhalen? Bij Meulenberg Training & Coaching analyseren we samen wat je spanning veroorzaakt en leren we je hiermee om te gaan.

5. Coaching bij stress en hartklachten

Langdurige spanning kan je hart en bloedvaten flink belasten. Denk aan klachten als een aneurysma door stress, vernauwing van de kransslagader door stress of een slechte bloedsomloop door stress.

Dit zijn serieuze risico’s die je beter vóór kunt zijn. Gelukkig kun je daar zelf veel aan doen:

• Stel grenzen.
• Zorg voor voldoende slaap.
• Zoek steun bij mensen om je heen.
• Werk actief aan je stressbeheersing.

Een training in stressmanagement leert je om signalen van spanning eerder te herkennen, prioriteiten te stellen en beter om te gaan met druk. Daarmee bescherm je niet alleen je mentale welzijn, maar ook je hart.

Soms lukt het niet alleen. In dat geval kan coaching bij stress en hartklachten waardevol zijn. Samen met een coach onderzoek je welke patronen je stress veroorzaken en hoe je deze duurzaam kunt doorbreken. Zo verklein je de kans dat stress zich vertaalt naar lichamelijke klachten en vergroot je je veerkracht voor de toekomst.

Conclusie: De invloed van stress op hart en bloedvaten – tijd voor een gezond leven

Chronische stress heeft een serieuze impact op je lichaam, en zeker op je hart en bloedvaten. Uiteindelijk kan dit leiden tot een aneurisma of andere zware lichamelijke klachten.

Je voorkomt dit door je energiebalans te verbeteren: zoek uit waar je stress vandaan komt en welke aanpassingen je moet doen. Betrek je omgeving hierbij: zorg dat er een partner, vriend of coach is om met je mee te denken en je aan te moedigen.

Wees alert op de signalen dat je lichaam onder druk staat, zorg voor een gezonde levensstijl en verminder je chronische stress. Wij helpen je daar graag bij.

Wat kan Meulenberg voor je betekenen?

Misschien merk je dat stress steeds vaker grip op je krijgt. Je hartslag gaat omhoog, je voelt spanning of pijn op je borst of je hebt moeite om echt tot rust te komen. Dat zijn signalen die je niet mag negeren. Ze vertellen je dat je lichaam om aandacht vraagt.

Bij Meulenberg Training & Coaching helpen we je om die balans terug te vinden. Samen kijken we niet alleen naar je klachten, maar vooral naar de oorzaken erachter. Waar komt de stress vandaan? Welke patronen houden jou vast? En vooral: hoe kun je hier stap voor stap verandering in brengen?

We bieden je:

• Individuele coaching waarin jij centraal staat, met praktische handvatten om spanning los te laten en veerkracht op te bouwen.
• Oefeningen die je direct kunt toepassen, zoals ademhalingstechnieken en ontspanningsoefeningen die je hart en hoofd tot rust brengen.
• Begeleiding op maat, zodat je niet alleen herstelt, maar ook leert hoe je in de toekomst beter met stress omgaat.

Ons doel is dat jij je weer energiek voelt, met vertrouwen in je lichaam en ruimte in je hoofd. Zodat je niet alleen functioneert, maar ook écht leeft.

Meer weten? Neem zo snel mogelijk contact op.

Veelgestelde vragen

Referenties

1. vzinfo.nl – Hart- en vaatziekten – Gevonden op 29/09/2025
   Link naar de pagina op vzinfo.nl
2. Hartenvaatcijfers.nl – Jaarcijfers Hart- en Vaatziekten 2022 – Gevonden op 29/09/2025
   Link naar de pagina op hartenvaatcijfers.nl
3. Nypost.com – Is your job killing you? All the ways overworking can destroy your health — and what you can do about it – Gevonden op 29/09/2025
   Link naar de pagina op nypost.com