Autonoom zijn, autonomie en zelf de regie over je leven voeren: Hoe?

Autonoom zijn en zelf de regie nemen: Bij het lezen van de titel denk je misschien dat het een simpel klusje is om autonoom te worden. Alsof je dit wel “eventjes” er bij kan doen, tussen alle bedrijven en drukte door. Gooi dat idee alvast maar overboord: Daarmee stel je namelijk gelijk al te hoge eisen aan jezelf. En die extra eisen kan je er nu helemaal niet bij hebben.

Als je autonoom wilt worden, wat kan helpen om een burn-out te voorkomen of te herstellen, zal het een tijdje duren voordat je de manier van denken en reageren eigen hebt gemaakt. Om teleurstelling te voorkomen; dit zal met vallen en opstaan gaan, ook bij jou. Accepteer dat het tijd nodig heeft om te veranderen.

Het hoeft niet morgen, volgende week of volgende maand te lukken om altijd autonoom te zijn. Wees positief en tevreden als je steeds meer momenten ontdekt dat je autonoom hebt gehandeld. Zie dit artikel als een stappenplan waar je zelf mee aan de slag kan, als begin om de touwtjes van je leven weer in handen te krijgen. Eis niet direct dat je alle punten en tips tegelijk toepast, maar kijk stapje voor stapje wat mogelijk is.

Sterke kwaliteiten

Wat we bij de meeste personen merken die met burn-out klachten rondlopen, is dat ze bereid zijn om anderen te helpen. Dat ze voor anderen klaar willen staan terwijl het eigenlijk niet zo goed uitkomt. Of dat ze een ander graag een plezier willen doen en zichzelf daarbij wegcijferen. Dat zijn hele mooie eigenschappen! Vergeet dat niet. Het zijn positieve en sterke kwaliteiten van je, dus schrap ze niet zomaar uit je karakter!

Een kracht als valkuil

Bereid zijn anderen te helpen, klaar willen staan, anderen een plezier willen doen: allemaal hele mooie eigenschappen. Wat we merken bij veel mensen die met burn-outklachten rondlopen, is dat ze zichzelf eenvoudig voorbij lopen in hun wens anderen te helpen. Als deze mooie kwaliteiten ervoor zorgen dat je geen nee meer durft te zeggen of überhaupt je grenzen zelf niet meer voelt, dan wordt je leven meer en meer bepaald door anderen waardoor je meer stress zult ervaren.

Lees ook: Valkuilen die leiden tot stress

Dit betekent overigens niet dat autonoom zijn inhoudt dat je alleen voor je zelf moet leven en je niets moet aantrekken van anderen. De mens is immers een sociaal wezen, en in verbinding zijn met anderen is heel gezond. Autonoom zijn betekent wél dat je jezelf goed kent, jezelf serieus neemt, geniet van je successen en handelt op de manier die bij jou past. Ook als dat een ‘nee’ tegen anderen betekent.

Wat is autonoom zijn? Wat is autonomie?

Autonoom zijn en zelf de regie nemen: dat klinkt best eenvoudig, maar wat betekent het nu eigenlijk? Autonomie staat voor zelfstandigheid, een autonoom persoon leeft zelfstandig en blijft dicht bij zichzelf, onafhankelijk van de mening van anderen. Dat moet niet zo moeilijk zijn toch?

Toch is het, als je er verder bij nadenkt, niet zo eenvoudig als je denkt. Veroordeel jezelf dus niet als je nu niet zo autonoom bent als je graag zou willen, autonomie begint misschien juist wel met bet overboord gooien van hoge eisen aan jezelf.

Mensen die autonoom in het leven staan, hebben een bepaalde manier van denken en reageren. Sommige mensen handelen zo vanuit hun natuur of opvoeding, maar vele anderen hebben hier behoorlijke moeite mee. Autonoom handelen kan echter een goede hulp zijn in het voorkomen of herstellen van een burn-out.

In dit artikel krijg je wat tips, om een begin te maken om zelf weer de regie over je leven te nemen. En houd je in je achterhoofd dat je mild mag zijn voor jezelf, het roer hoeft niet van vandaag op morgen rigoureus om. Elke dag 1% anders levert je over een jaar een enorme winst op.

Wat autonomie niet is

Autonoom zijn wil niet zeggen dat je poepie-eigenwijs je eigen gang gaat. Autonoom zijn wil ook niet zeggen dat je enkel voor jezelf leeft. We zijn immers sociale wezens en verbondenheid met anderen doet ons goed!

Autonoom zijn wil zeggen dat je jezelf goed kent, en handelt in een richting die bij je past. Je neemt zelf je verantwoordelijkheden en geniet daarnaast van je eigen successen. Autonoom zijn wil ook zeggen dat je ‘nee’ zegt tegen dingen die simpelweg niet bij je passen. Dat je het pad loopt dat bij jou past!

Om je te helpen je grenzen te bepalen en te bewaken volgt nu een stappenplan. Deze punten kunnen je helpen om de juiste balans te vinden tussen een ander helpen en voor jezelf kiezen

Autonoom worden in 6 stappen

Er zijn enkele randvoorwaarden die je kunnen helpen in het balans houden tussen je kwaliteiten inzetten en je eigen grenzen bewaken. Op die manier kun je de regie over je eigen leven terugnemen en ervaar je meer autonomie.

Stap 1 | Weten wie je bent

Autonoom zijn, of zelfsturend zijn, wordt weleens vergeleken met kapitein zijn op je eigen schip. Dit lijkt simpel, maar het verschil tussen een vrachtschip en een speedboot is groot. Als je succesvol kapitein wilt zijn, zul je dus moeten weten waar jouw schip, jouw zijn, voor gemaakt is. Je gaat toch niet waterskiën achter een vrachtboot aan? Of met een speedboot vol met zeecontainers naar Peru? Dat vinden we raar, zonder dat we dat exact kunnen duiden waarom. Het is niet logisch.

Van belang is om je sterke punten te kennen en te kunnen duiden hoe deze kunnen doorslaan in je valkuilen. Door te weten waar je goed in bent, waar je blij van wordt en dus ook wat jou stress oplevert, is stap nummer 1. Vanuit daar kun je bepalen wat je wilt, wat jouw mening is, waar jij voor staat en hoe jij jouw leven wilt leven.

Weten wie je bent, weten hoe jouw unieke schip eruit ziet, is stap 1. Blijf daarbij: een vrachtboot wordt nooit een speedboot!

Stap 2 | Bepaal wat je ècht wilt

Een autonoom mens bepaalt zelf wat hij wil. Het gaat dus om jou. Wat wil jij, wil je dit omdat iedereen dit wil? Wil je dit ‘omdat het zo hoort’? Ga voor wat jij wil, hoe jij jouw leven wilt vormgeven, waar jij van geniet. Dit geldt bij belangrijke zaken zoals partnerkeuze, keuze van woonplaats, maar ook bij alle kleinere dingen in het leven.

Soms heb je weinig te kiezen natuurlijk, in noodgevallen moet je handelen, of je dat nu leuk vindt of niet. En heb je een baan, dan vraagt ook dat in sommige gevallen extra inzet op momenten dat jij daar niet zoveel zin in hebt. Dit is niet erg, zolang het maar niet de norm wordt. En als je een bewuste keuze hebt gemaakt voor bijvoorbeeld die baan, scheelt het behoorlijk in de energie die het van je vraagt.

Jij. Niet wat een ander van je verwacht of wat ‘normaal’ wordt gevonden door de algemene opinie. Ook niet wat je familie er van vindt. Het gaat om jouw mening, jouw leven, jouw toekomst. Bepaal ook wat je echt wilt. Wil je dit omdat iedereen dit wil? Dil je dit omdat het in je opvoeding, familie, buurt, land ‘zo hoort’? Of wil je het omdat jij er van geniet en het super leuk vindt?

Dit geldt bij belangrijke kwesties zoals het kiezen van een partner, je baan of waar je gaat wonen, maar ook bij minder belangrijke dingen zoals het kiezen van welk stuk taart je zult nemen of welke kledingstijl je hebt.

Bepalen wat je wilt, is eigenlijk een heel logisch gevolg van weten wie je bent. Het is een eenvoudige optelsom van ratio en emotie

Je eigen wensen vs verplichtingen

We komen niet altijd onder situaties uit die ‘verplicht’ zijn. Situaties waarbij we niet voor onszelf kunnen kiezen. Als je kind hals over kop naar het ziekenhuis moet, ‘kan’ je dit niet uitstellen omdat je net zo’n zin in een kop koffie hebt. (Alles kan natuurlijk, maar is niet altijd een handige keuze).

Of als je een keer moet overwerken omdat je baas met de handen in het haar zit, kan je niet altijd botweg weigeren alleen ‘omdat je nou eenmaal geen zin hebt’. Dat is ook niet erg, want voor dit soort momenten maakt je lichaam adrenaline aan om door te kunnen gaan. Zo lang de verplichte activiteiten maar bij uitzonderingen blijven. Daarbij komt, als je een keuze bewust maakt en weet waarom je ‘ja’ hebt gezegd, scheelt het enorm in de energie die het van je vraagt.

Urgentie bepalen

Een hulp om te bepalen of je wel of niet iets wilt, is om jezelf de volgende vragen te stellen.

Is het noodzakelijk? Is het echt nodig om die nieuwe auto te kopen of wil je niet onder doen voor vrienden die een andere auto hebben? Ben je echt onmisbaar op dat feestje of voel je je genoodzaakt te komen omdat anderen je anders niet leuk genoeg zouden vinden? Is het echt nodig om dat klusje voor die vriend te doen of zou er iemand anders kunnen helpen?

Vind ik het leuk? Krijg je er energie van, zou je er liever vandaag dan morgen mee aan de gang gaan? Of ga je tot actie over omdat je dan meer gewaardeerd wordt door de ander? of maak je de keuze alleen omdat er niemand anders lijkt te zijn om te helpen?

Is het (nu) mogelijk? Lukt het financieel? heb je er tijd en energie voor? Of kan je het plan vooruit schuiven naar een later moment?

Gezonde keuzes maken

Als je antwoord op een van de vragen nee is, maak dan de balans op. Alleen jij kunt dat doen, een ander kan en hoort dat niet te bepalen voor je. Is het niet noodzakelijk om naar het feestje te gaan, maar vind je het wel leuk en is het mogelijk? let’s get party! Heb je geen zin in een druk feestje omdat je geen tijd of energie hebt en ben je ook nog onmisbaar, sla de uitnodiging dan af op een vriendelijke manier.

Heb je echt een andere auto nodig omdat de huidige stil staat en openbaar vervoer geen optie is, maar vind je het niet leuk om auto’s te kijken: tja, soms moet er nou eenmaal iets geregeld worden. Even volhouden en pas je tempo aan op je mogelijkheden. Of vraag iemand die het wèl leuk vindt om te doen. Is er echt geen ander die je vriend kan helpen en vind je het zelf ook niet leuk om te helpen? Kijk dan of je het er voor over hebt om tijd en energie te besteden aan een ander of dat je je vriend even zijn eigen verantwoordelijkheid laat nemen.

Als je antwoord op alle drie de vragen nee is, dan houdt het sowieso op. Ga je dan alsnog ja zeggen, dan loop je voorbij je eigen grenzen en laat je zien dat je niet autonoom bent; anderen bepalen namelijk wat je wel of niet doet.

Stap 3 | Heldere kaders creëren

Stel, je hebt besloten nee te zeggen tegen iets of iemand. De stap daarna is voor velen één van de moeilijkste: het aangeven dat je iets niet wilt of kunt doen. Misschien voelt het als een afgang, of ben je bang de ander te kwetsen.

Ook is het met burn-out klachten moeilijker om iets op een ‘nette’ manier aan te geven. Je bent namelijk sneller geïrriteerd waardoor je eerder iets onvriendelijks zegt, of omdat je veel emotioneler reageert dan voor die situatie nodig zou zijn. Misschien ben je sterk geneigd om je te verantwoorden en jezelf te rechtvaardigen waarom je iets niet wilt of kan. Hoe vaker het lukt om je grens aan te geven of je mening te verwoorden, hoe zekerder je je gaat voelen en hoe makkelijker het je afgaat.

Enkele zinnen die je kunt gebruiken om je grenzen aan te geven:

“Ik vind het heel lief dat je aan me hebt gedacht, maar ik sla het aanbod toch af.”
“Ik heb er over nagedacht, maar ik heb besloten om het niet te doen.”
“Attent dat je wilt meedenken, maar ik denk er zelf toch anders over.”

Voel je niet verplicht een uitgebreide uitleg te geven, behalve als je dit zelf graag wilt doen.

Tip: Probeer een opmerking te bedenken die je op meerdere situaties kunt antwoorden, dan hoef je minder te onthouden en hoef je je minder druk te maken om wat je gaat zeggen en hoe je dit moet zeggen.

Voorbeelden van kaders te creëren

”Ik vind het heel lief dat je aan me hebt gedacht, maar ik sla het aanbod toch af”
”Ik heb er over nagedacht, maar ik heb besloten om het niet te doen”
”Attent dat je wilt meedenken, maar ik denk er zelf toch anders over”
”Sorry, ik moet nee zeggen. Ik heb er geen tijd/energie voor”
”Ik vind het vervelend, maar dat gaat me niet lukken”

Zijn mensen echt in je geïnteresseerd of maken ze zich zorgen, dan kan je overwegen om een verdere uitleg te geven. Voel je hiertoe nooit verplicht! Jij hoeft geen details of privé gevoelige informatie te delen omdat anderen nou eenmaal zo nieuwsgierig zijn. (Dat is dan hun probleem, en moet niet de jouwe worden).

Probeer ook te vermijden dat je opties open laat voor de toekomst, zoals “misschien de volgende keer”. Daarmee voorkom je dat je snel weer gevraagd wordt voor een klusje. Voel je je een volgende keer fit genoeg en wil je graag helpen, dan kan je dat altijd nog uit je zelf aanbieden.

Stap 4 | Vergelijk jezelf niet met anderen

Makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk. Velen kunnen zich erg goed vergelijken met anderen om daarna zichzelf ‘onderuit te halen’ omdat ze iets ontdekt hebben wat ‘niet goed genoeg’ is. Vaak komt dit door een laag zelfbeeld. Probeer aankomende weken eens bij te houden wat je goed hebt gedaan.

Niet in vergelijking met anderen maar gewoon wat jij goed van je zelf vond. Of schrijf je eigenschappen en talenten op waar je blij mee bent en trots op mag zijn. Onthoud daarbij dat het leven niet leuker en beter zou worden als iedereen dezelfde sterke kanten heeft, hetzelfde reageert, hetzelfde er uit ziet iedereen dezelfde hobby’s of baan wil. Probeer de verschillen in elkaar te waarderen in plaats van een rangorde te bepalen wat ‘beter’ is.

Onthoud ook dat het leven maar saai zou zijn als iedereen dezelfde kwaliteiten en sterke kanten heeft. Er zijn geen ‘betere’ mensen, maar wel ‘andere’ mensen, en dat is maar goed ook.

Stap 5 | Accepteer dat je het nooit voor iedereen goed kan doen

Wat je ook doet, je zult nooit iedereen tevreden stellen. Er zullen altijd mensen zijn die het toch net anders zouden hebben aangepakt, of een andere reactie van je hadden gewild. Iedereen bekijkt situaties van een andere kant, gekleurd door een eigen bril van ervaringen, meningen en motivaties. Juist daarom is het van belang om autonoom te worden.

Jij bepaalt wat voor jou belangrijk is, in hoeverre je anderen wilt helpen en wat je met je leven doet. Wat een ander daarvan vindt, is echt minder relevant. Ieder mag uiteraard zijn mening hebben, maar jij mag er voor kiezen om die mening puur dat te laten zijn: gewoon een mening.

Een poosje geleden hoorde ik hier een mooie vergelijking over. Deze illustratie laat zien dat wat je ook doet om mensen tevreden te stellen, er altijd personen zijn die iets te mopperen hebben. Ook laat het zien dat je situaties van verschillende kanten kan bekijken en er meerdere antwoorden goed kunnen zijn, afhankelijk welke achtergrond of motivatie mensen hebben.

Met andere woorden, het is nooit voor iedereen goed. Juist daarom is het belangrijk dat je autonoom wordt. Jij bepaalt wat je belangrijk vindt, jij bepaalt in hoeverre je anderen wilt helpen, jij bepaalt wat je met je leven doet. En ander zal daar beslist zijn of haar mening over hebben, maar de kunst is om daar afstand van te nemen en autonoom te zijn.

Voorbeeld: autonoom leven

“Opa Juan en kleinzoon Juanito gaan naar de markt om eten te halen. Opa Juan pakt zijn ezel uit de stal, zet zijn kleinzoon er op en ze gaan samen op pad. Na een poosje komen er tegenliggers. Ze zeggen: “Wat een verwend kind! Hij laat die oude man lopen terwijl hij zelf jonge benen heeft! Tss, jeugd van tegenwoordig!” en ze lopen verder.

“Gut, dat is ook wat, het is niet de bedoeling om dat beeld over te brengen natuurlijk” zegt opa Juan. Dus hij wisselt met zijn kleinzoon van plek en ze lopen verder. Even later komen er opnieuw tegenliggers, en opnieuw met commentaar: “Wat een vreselijke man! Hij laat dat arme jong het hele eind lopen en zelf zit hij lui op de ezel, wat erg!” en ook zij lopen weer verder.

“Tja, wat nu Juanito? Dat wil ik ook niet op mijn geweten hebben” zegt opa Juan. “Weet je wat, klim maar bij mij op de ezel, dan hoeven we geen van beiden te lopen”. Zo gezegd zo gedaan, en Juan en Juanito reizen samen op de ezel verder. Na een poosje komen er opnieuw mensen voorbij en van afstand beginnen ze al te roepen

“Nee, dat meen je niet, ach arm dier. Hoe kunnen jullie dat nou maken! Dat arme ezeltje bezwijkt onder jullie gewicht!” maar gelukkig lopen ook zij snel weer verder.” “Nou Juanito, het zit ons niet mee, wat nu?” zegt opa Juan. “Zullen we dan maar allebei gaan lopen? “ en met zijn drieën naast elkaar vervolgden ze hun weg naar de markt. En natuurlijk kwamen ze opnieuw mensen tegen. Deze begonnen heel hard te lachen; “kijk nou, drie ezels!!”*

*een ezel is van oudsher al gebruikt om dingen te vervoeren, dus werd het raar gevonden om deze hulpdienst onbenut te laten.

Stap 6 | Omarm je fouten en ken je kwaliteiten

Iedereen maakt fouten en blunders. En niet eentje, maar regelmatig meerdere op een dag. En hoe goed is dat! Je hebt door al deze gemaakte fouten wel een hele berg ervaring op gedaan en weet zo steeds beter wat je wilt, waar je voor staat en waar je heel goed (of juist niet) in bent. Zonder deze fouten had je niet gestaan waar je nu staat, kijk naar wat je wel hebt bereikt. Autonoom zijn betekent dat je er mag zijn, inclusief alle fouten en blunders die je hebben gebracht waar je nu bent.

Ons hele maatschappelijke stelsel is gebaseerd op een maximale score. Op school, op het werk, in de sport etc. Maar iedereen maakt fouten. Fouten? Blunders! Dagelijks! En vaak lijken we er niet of nauwelijks van te leren (of anderen). Het geeft een gevoel van mislukken, van falen, van er niet toe doen.

We zouden deze gedachte ook kunnen omdraaien: Wat nu als je op school uit zou gaan van het feit dat je minimaal het cijfer ‘1’ zou krijgen. Alles wat je daarboven hebt, is een extra. Alles wat je meer hebt dan een ‘1’ is extra kennis! Hoe hoger het cijfer, deste meer kennis je hebt. Anderzijds heb je ongetwijfeld ook heel veel ervaring opgedaan door de fouten die je dagelijks maakt en hebt gemaakt. Had je zonder deze blunders kunnen komen waar je nu staat?

Autonoom zijn gaat er vanuit dat jij er mag zijn, en de ander er mag zijn
Lees ook: Moeite hebben met fouten maken

Hulp bij burn-out en stress

Het verminderen van stress en het herstellen van een burn-out is geen sinecure. Heb je ondersteuning nodig, dan kan je op onze hulp rekenen. Onze coaches zijn allemaal gespecialiseerd in jouw problematiek. Door hun jarenlange ervaring kunnen ze samen met jou werken aan jouw herstel. Van het resultaat van onze 1-op-1 coaching heb jij je leven lang plezier!

Bekijk ons aanbod voor:

Adviesgesprek
aanvragen

11 reacties