Stress klachten herkennen: Met deze symptomen weet je dat je te veel stress hebt

Stress symptomen herkennen: veel lichamelijke klachten die geen aanwijsbare reden hebben, worden veroorzaakt door stress. Dit kunnen milde klachten zijn die nauwelijks effect hebben op het dagelijks leven, maar ook stevige klachten die een leuk en lekker leven ontzettend in de weg staan. Stresssignalen kunnen ervoor zorgen dat een leuk leven ver weg lijkt.

Misschien weet je wel dat een bepaalde mate van stress noodzakelijk is om goed te kunnen functioneren. Soms heb je dus stress nodig zoals bij een sollicitatiegesprek of een sportwedstrijd. In dit geval helpt stress je om goed te presteren. Ongezonde stress ontstaat echter wanneer het lichaam niet voldoende herstelt van langdurige stress, wat kan leiden tot gezondheidsproblemen. Chronische stress kan het immuunsysteem verzwakken, wat weer leidt tot een verhoogd risico op infecties.

Om te begrijpen waarom het lichaam zo reageert dat je er lichamelijke klachten van krijgt, beschrijven we in dit artikel wat stress precies met je lichaam doet en hoe je de symptomen van te veel stress kunt herkennen, waardoor je een burn-out kunt voorkomen.

Actuele cijfers over stressklachten in Nederland

Veel mensen denken bij stress aan iets dat zich in je hoofd afspeelt. En hoewel dit vaak ook zo is, kent stress ook heel veel fysieke gevolgen en emotionele klachten.

Als we kijken naar cijfers, dan zien we dat de toename van stress een ontzettend grote impact heeft op mensen:

1 op de 5 werknemers heeft burn-outklachten

Volgens de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) [1] 2024 ervaart 20,1% van de werknemers in Nederland burn-outklachten. Vooral werknemers in de leeftijdsgroep van 25 tot 34 jaar zijn kwetsbaar, met een percentage van 26,3%.

Vrouwen rapporteren vaker stressklachten dan mannen

Stress treft iedereen, maar niet in gelijke mate. Uit onderzoek blijkt dat 22,2% van de vrouwelijke werknemers burn-outklachten ervaart, tegenover 18,2% van de mannelijke werknemers.

Daarnaast rapporteert 66% van de vrouwen tussen 18 en 25 jaar angst- of depressiegevoelens, tegenover 40% van de mannen in dezelfde leeftijdsgroep.

Jongvolwassenen ervaren de meeste stress

Jongvolwassenen zijn bijzonder kwetsbaar voor stress. Uit onderzoek blijkt dat 43% van de jongvolwassenen zich (heel) vaak gestrest voelt. De voornaamste bronnen van stress zijn studie/school (61%) en werk/bijbaan (45%).

Hoe reageert het lichaam op stress?

Om goed te begrijpen wat stress precies doet met het lichaam en je hersenen is het goed om het onderstaande voorbeeld te delen:

Stel je voor: je loopt nietsvermoedend door het bos, en plots springt er een tijger uit de bosjes. Je schrikt natuurlijk enorm. In een fractie van een seconde beslist je lichaam: vechten of vluchten? Wat je ook kiest, je lichaam is meteen klaar voor actie.

Je hartslag gaat omhoog, je bloeddruk stijgt en je ademhaling versnelt. Je pupillen worden wijder zodat je beter kunt zien. Al je spieren spannen zich aan, klaar om te rennen of jezelf te verdedigen. Dit is het werk van adrenaline, het hormoon dat je helpt om direct te reageren op gevaar.

Maar stel dat er niet één tijger is, maar meerdere. En ze doen niets, maar blijven wel aanwezig. Het gevolg? Je lichaam blijft in paraatheid. Om langdurig alert te blijven, schakelt je lichaam over op een tweede stresshormoon: cortisol. Dit helpt je om met aanhoudende spanning om te gaan, maar zorgt op de lange termijn voor uitputting, extreme vermoeidheid maar ook burn-out.

Vanuit dit voorbeeld wordt duidelijk waarom langdurige stress zoveel lichamelijke klachten veroorzaakt. Je lichaam staat continu ‘aan’, ook als er geen directe dreiging is.

Verschillen tussen stress, acute stress en chronische stress

Het is goed om het verschil duidelijk te hebben tussen stress, acute stress en chronische stress. Later zullen we het verschil laten zien met burn-out

Stress is namelijk een natuurlijke reactie van het lichaam op situaties die als spannend of bedreigend worden gezien. Maar niet alle stress is hetzelfde. Het is belangrijk onderscheid te maken tussen gewone stress, acute stress en chronische stress, omdat ze elk een ander effect hebben op lichaam en geest.

Wat is acute stress?

Acute stress is een kortdurende, onmiddellijke reactie op iets dat je ziet, ruikt of hoort. Denk aan een plotselinge deadline, een bijna-ongeluk of een belangrijk examen. Deze vorm van stress is niet per definitie slecht, want het kan je juist helpen beter te presteren of snel te reageren. De lichamelijke reacties zijn tijdelijk en gaan weer weg zodra een situatie voorbij is.

Kenmerken van acute stress:

• Verhoogde hartslag.
• Snelle ademhaling en zweten.
• Spierspanning.
• Verhoogde alertheid en focus.

Wat is chronische stress?

Chronische stress ontstaat wanneer spanningen langdurig aanhouden, zonder voldoende herstel. Denk aan structurele werkdruk, financiële zorgen of relationele spanningen. In tegenstelling tot acute stress is chronische stress niet meer functioneel. Met andere woorden: het werkt je meer tegen dan dat het voor je werkt. Het lichaam blijft in een staat van verhoogde paraatheid, wat op de lange termijn schadelijk is voor je en vaak leidt tot een burn-out.

Kenmerken van chronische stress:

• Aanhoudende vermoeidheid.
• Slaapproblemen.
• Prikkelbaarheid en stemmingswisselingen.
• Verminderde concentratie en geheugenproblemen.
• Spierpijn en hoofdpijn.
• Verhoogde kans op burn-out en fysieke uitputting.

Biochemisch verschil tussen acute en chronische stress

Bij acute stress verdwijnen stresshormonen snel na de prikkel. Bij chronische stress raakt het lichaam ontregeld: cellen reageren anders op hormonen, wat kan leiden tot ontstekingen, vermoeidheid en geheugenproblemen.

Waarom het belangrijk is ongezonde stress te herkennen

Waar acute stress ons tijdelijk alerter en efficiënter kan maken, ondermijnt chronische stress juist ons functioneren. Juist omdat de symptomen vaak geleidelijk ontstaan, worden ze lang niet altijd serieus genomen. Toch kan chronische stress zich uiteindelijk vertalen naar lichamelijke klachten, uitval op het werk en zelfs ernstige gezondheidsproblemen zoals een burn-out of hart- en vaatziekten.

4 stressfases: van stress naar uitgeput

Stress is niet altijd makkelijk te herkennen, zeker als het geleidelijk toeneemt. Veel mensen lopen (te) lang door met klachten voordat ze beseffen dat stress de onderliggende oorzaak is. Door stress in fasen te bekijken, wordt duidelijker hoe het zich opbouwt en dus ook wanneer het tijd is om in te grijpen.

Hieronder vind je een overzicht van het 4-fasenmodel van stress, gebaseerd op wetenschappelijke inzichten.

1. Heftige stressfase (1 tot 6 weken, kortdurende stress)

In deze beginfase reageert het lichaam sterk op een oorzaak van stress, zoals een conflict, hoge werkdruk of persoonlijke tegenslag. Het stresssysteem slaat aan, maar is in deze fase nog goed terug te draaien mits er voldoende rustmomenten zijn.

Kenmerken:

• Snel geëmotioneerd of geïrriteerd.
• Slechter slapen.
• Lichamelijke onrust of gespannen ademhaling.
• Verhoogde hartslag, gespannen spieren.

In deze fase is acute stress nog functioneel, maar waakzaamheid is geboden.

2. Aanpassingsfase (6 tot 12 maanden)

Wanneer stress langdurig aanhoudt, past het lichaam zich aan. Het lijkt alsof je het ‘volhoudt’, maar in werkelijkheid begint het lichaam reserves aan te spreken. De klachten worden diffuser en moeilijker te koppelen aan stress.

Kenmerken:

• Minder plezier in werk of sociale contacten.
• Moeite met concentratie.
• Steeds vaker vermoeid wakker worden.
• Toenemende fysieke klachten zoals rugpijn of hoofdpijn.

Dit is de fase waarin veel mensen denken: “Als ik maar even vakantie heb, dan gaat het wel weer.”

3. Weerstandsfase (maandenlang)

Het lichaam blijft in een staat van verhoogde alertheid en spanning, ook als er geen directe stressprikkel meer is. De draagkracht neemt langzaam maar zeker af, en het herstelvermogen vermindert.

Kenmerken:

• Continue spanning en vermoeidheid.
• Slaapproblemen worden chronisch.
• Verlaagde immuniteit (vaak ziek).
• Emotionele instabiliteit, snel huilen of boos worden.
• Cynisme of onverschilligheid op het werk.

In deze fase ligt overbelasting op de loer. Veel mensen melden zich hier ziek of gaan op halve kracht door.

4. Uitputtingsfase en burn-out

Wanneer stress langdurig wordt genegeerd, raakt het lichaam uitgeput. De fysieke en mentale energiereserves zijn op. Dit is het moment waarop mensen vaak een burn-out ontwikkelen — of in sommige gevallen zelfs instorten.

Kenmerken:

• Gevoel van totale uitputting.
• Niet meer kunnen werken of functioneren.
• Vergeetachtigheid, paniek, gevoelens van falen.
• Lichamelijke klachten zonder duidelijke medische oorzaak.

In deze fase is professionele hulp noodzakelijk. Herstel duurt vaak maanden.

Verschil stress en burn-out

Stress is een normale lichamelijke en psychische reactie op situaties waarin je onder druk staat. Het activeert je zenuwstelsel en helpt je om te presteren, deadlines te halen of te reageren op gevaar. Zolang er voldoende momenten van herstel zijn, is stress tijdelijk en niet schadelijk.

Burn-out ontstaat wanneer stress langdurig aanhoudt en het lichaam geen kans krijgt om te herstellen. Je bent letterlijk opgebrand: zowel fysiek als emotioneel en mentaal uitgeput. De klachten zijn ernstiger, hardnekkiger en herstel duurt langer.

Kenmerk	Stress	Burn-out
Duur	Tijdelijk	Langdurig, maanden tot jaren
Herstel na rust	Meestal goed	Moeizaam of afwezig
Energie	Hoogspanning	Volledige uitputting
Emoties	Gespannen, opgejaagd	Afgevlakt, cynisch, neerslachtig
Lichamelijke klachten	Tijdelijke reacties	Hardnekkige en diffuse klachten
Werken mogelijk?	Vaak nog wel	Vaak niet meer

Stress symptomen herkennen

Deze lijst met signalen om stress te herkennen, is onderverdeeld in drie segmenten:

• Lichamelijke klachten.
• Psychisch/emotioneel.
• Gedrag- en sociaal gebied.

Herken de signalen van stress door goed te letten op lichamelijke klachten, psychische en emotionele veranderingen, en gedrags- en sociale veranderingen. Mensen kunnen verschillende symptomen ervaren wanneer ze last van stress hebben, zoals hoofdpijn en concentratieproblemen. Ons lijf is een fantastisch ding. Het zorgt ervoor dat we kunnen bewegen, leven en communiceren. Maar wat we nog weleens willen vergeten is dat het ook een uitstekend waarschuwingsmechanisme is. Bij stress, overspannenheid en burn-out is dat ook het geval: vaak weet ons lijf al veel eerder dat er iets mis is dan wijzelf.

Stress herkennen? Dit zijn de meest voorkomende stress klachten

De verschillende lichamelijke klachten die hieronder staan zouden erop kunnen wijzen dat je teveel stress hebt, overspannen bent, tegen een burn-out aan zit of er zelfs al middenin zit. Zeker wanneer je meer dan 3 of 4 van deze stress symptomen tegelijk hebt. Chronische stress kan leiden tot veranderingen in de hersenstructuur, een verstoord immuunsysteem en diverse klachten zoals hoofdpijn, vermoeidheid en emotionele problemen.

Het is natuurlijk wel zo dat alle klachten ook een medische achtergrond zouden kunnen hebben, dus concludeer niet op eigen houtje dat je teveel stress hebt en breng eerst een bezoek aan je huisarts. Deze kan de meest extreme gevolgen van stress onderscheiden.

Lichamelijke klachten van stress herkennen

Hieronder beschrijven we een aantal lichamelijke krachten die een verband hebben met stress.

1. Hoofdpijn/ Migraine

Hoofdpijn kan verschillende oorzaken hebben en is op zichzelf niet een directe aanleiding om te vrezen voor teveel stress of overspannenheid. Wel kan hoofdpijn je dusdanig veel last bezorgen dat het verlammend werkt, denk maar eens aan iemand die door de migraine dagenlang niet kan functioneren.

Hoofdpijn komt zeer veel voor. 20% van de Nederlanders heeft wekelijks hoofdpijn. Dit verschilt van een vervelende druk op het hoofd tot een hevige migraine die een aantal uren duurt. Deze hoofdpijn komt vaak door spierspanningen die in je rug en schouderpartij plaatsvinden. Ook voeding en omstandigheden dragen hieraan bij. Spanningshoofdpijn wordt vaak vergezeld door een stijve, pijnlijke nek en schouders. Spanningen in het lichaam kunnen leiden tot deze vormen van hoofdpijn en migraine, wat resulteert in een verminderde weerstand en een verhoogde kans op ziektes en aandoeningen.

2. Misselijkheid

Een goede indicatie van stress is misselijk zijn. Als je voor een grote prestatie staat, bijvoorbeeld door te gaan presenteren voor een grote groep mensen, is het meestal vrij normaal om je licht misselijk te voelen. Meestal staat eten en drinken je tegen, en gaat de misselijkheid gepaard met een aantal van de andere klachten.

3. Oorsuizen (Tinnitus)

Voor mensen die het niet hebben of herkennen lijkt het haast onwerkelijk: oorsuizen. Oorsuizen ontstaat nogal eens door stress en is bijzonder hinderlijk voor mensen die er last van hebben.

Een zeer belangrijk symptoom van tinnitus is dat je een geluid hoort dat van binnenuit komt en dus niet van buitenaf. De omgeving neemt dit geluid dus ook niet waar. Er worden meerdere soorten geluid gehoord: Ruisen, fluiten, piepen, etc.

4. Pijnlijke / stijve spieren

Bij lichamelijke moeheid wordt de voorraad energie die normaal gesproken in spieren zit, gebruikt om energie te leveren. Bij pijnlijke spieren en gewrichten is deze voorraad leeg, of verkeerd gebruikt. Afvalstoffen blijven over en gewrichten worden pijnlijk doordat vocht afdrijft. Het gevolg is vaak dat je anders gaat bewegen waardoor je juist andere spieren weer meer belast (en uitput).

5. Duizelingen

Een klacht die vaker voorkomt maar niet altijd wordt verbonden met stress of burn-out is duizeligheid zijn. Als je snel opstaat is iedereen wel eens duizelig, maar door stress kan dit ook op momenten voorkomen waarop er in eerste instantie geen aanleiding voor lijkt te zijn. De stress kan dan ook weer verhoogd worden wanneer dit voorkomt bij activiteiten als autorijden.

6. Hormonale schommelingen

Hormonale schommelingen zijn vaak een gevolg van stresshormonen zoals adrenaline en cortisol. Gevolgen zijn stevige stemmingswisselingen, plotseling gewichtsverlies of juist gewichtstoename, concentratie- en slaapproblemen. Het vervelende is dat deze klachten vaak niet te achterhalen zijn bij de dokter.

Een oplossing als extra hormonen innemen zorgt regelmatig voor andere, vervelende bijwerkingen. Een gezonde levensstijl om stress te verminderen is veel effectiever.

7. Overmatig transpireren

Tsja, wie zweet er nu niet? Bij warm weer en sport is het niet verbazend dat je zweet. Maar wat nu als je gaat transpireren terwijl er eigenlijk niets aan de hand lijkt? Dan speelt er misschien iets anders. In principe is zweten een oeroude lichamelijke reactie op stress en angst, en het treedt op bij dreigend gevaar.

8. Klamme handen

Het hebben van klamme handen wordt ook door transpireren veroorzaakt, en kan ook voor stress zorgen. In sociale situaties waarbij er wordt verwacht dat er handen geschud wordt is het hebben van zweethanden niet prettig.

9. Schrikachtig

Je aandacht is zodanig gefixeerd op één ding, dat je de meeste andere zaken om je heen niet meer opmerkt tot het laatste moment. Plotselinge geluiden, aanrakingen of andere gebeurtenissen veroorzaken telkens weer een schrikreactie. Op een gegeven moment ben je alleen nog maar bezig met het voorkomen hiervan, waardoor je aandacht steeds meer gefixeerd raakt.

10. Rusteloos

Rusteloosheid voel je juist wanneer je aandacht ongericht is en je veel adrenaline in je lijf hebt. Het is net alsof er constant iemand je influistert ‘je moet iets doen, je moet iets doen’, maar ondertussen kun je je niet concentreren en komt er niets concreets uit je handen.

11. Nerveuze tics

In principe zijn tics niet constant. Ze komen op en gaan weer, de intensiteit en frequentie wisselt, en het soort tics is ook aan verandering onderhevig. Wanneer je een tic hebt of aanleg hebt om deze te krijgen, zal deze zich door stress juist eerder en/of heviger manifesteren.

12. Beven/ trillen

Bevende en trillende spieren en ledematen zijn erg vervelend om te hebben, je kunt hier helemaal het gevoel krijgen dat je geen controle meer hebt over je lijf.

13. Vermoeidheid

Vermoeidheid is één van de meest voorkomende klachten bij mensen die veel stress ervaren of een burn-out hebben. Doordat je maar doorgaat in je patroon rust je lijf niet meer uit en zal je (zeer zware) vermoeidheid ervaren. Je ledematen wegen als lood, en je kunt je er nauwelijks toe zetten om iets te doen. Het vereist een grote inspanning van spier- en wilskracht om de dagelijkse activiteiten uit te voeren.

14. Uitputting

Dit is de ultieme vermoeidheid. Wanneer je dit ervaart ben je ondanks je vermoeidheid zo lang en zo hard doorgegaan dat je echt alle energie uit je lichaam getrokken hebt. Je hebt je lijf geen gelegenheid gegeven om te herstellen en bent op alle aanwezige reserves gaan interen.

15. Maagklachten

Maagklachten kunnen zeker ook optreden bij een teveel aan stress. Je eet misschien te veel of juist te weinig en je neemt voedsel niet meer goed op. Zie ook misselijkheid en spijsverteringsklachten.

Iets anders is een maagzweer; deze kan worden veroorzaakt door een bacterie in de maag zelf of door het gebruik van bepaalde medicijnen. Tijdens hevige stress is stofwisseling even niet heel belangrijk. Stofwisseling helpt om voedsel om te zetten in energie.

Wanneer je moet vluchten of vechten gebruikt je lichaam de energie die op dat moment voorradig is. De stofwisseling vertraagt, of stopt zelfs helemaal. De gevolgen zijn een opgeblazen gevoel, een rommelende buik, of zelfs hevige krampen.

16. Spijsverteringsklachten

Bij acute stress krijgt het spijsverteringsstelsel weinig energie, doordat je lichaam in deze situatie je energie naar de spieren, de bloedsomloop en de energiebevoorrading stuurt. Het eten van voedsel kan dan wel even wachten tot je weer op een veilige plaats bent.

Bij langdurige stress worden de spijsverteringssappen (maagzuur, enzymen, gal en stoffen uit de alvleesklier) echter slechter aangemaakt. Hierdoor verteert de voeding minder goed en verlaat het het lichaam weer versneld (diarree).

17. Versnelde hartslag / ademhaling

Wanneer je langdurig onder spanning staat kan dat leiden tot een verkeerde ademhaling. Bij een verkeerde ademhaling ververs je de lucht te vaak en verlies je daardoor te veel CO2. Hierdoor blijft er te weinig koolzuurgas in het bloed waardoor andere lichamelijke klachten zich kunnen manifesteren.

Het stresshormoon cortisol speelt hierbij een belangrijke rol, omdat het wordt geproduceerd als reactie op stress en kan leiden tot een versnelde hartslag en ademhaling. Denk hierbij aan benauwdheid, druk op de borst, een opgejaagd gevoel, hartkloppingen, tintelingen in vingers, voeten of mond, veel zweten, verhoogde bloeddruk en duizeligheid.

Voorbeelden hiervan zijn het gevoel van ademnood of een bonzend hart.

18. Hyperventilatie en ademnood

Dit ligt in het verlengde van een versnelde ademhaling en kan zich uiten in een hyperventilatie-aanval. Dit is niet gevaarlijk maar kan wel erg beangstigend zijn. De oorzaak van hyperventilatie is gelijk aan die van een versnelde ademhaling, namelijk een tekort aan CO2 door het vele uitademen.

In een stresssituatie gaat je ademhaling omhoog, om in geval van nood veel zuurstof naar de spieren te kunnen sturen. Kortdurende stress is een tijdelijke, maar functionele vorm van stress die kan optreden bij deadlines of gevaarlijke situaties. Het wordt gezien als een motiverende factor die het lichaam aanzet tot actie door de afgifte van hormonen zoals adrenaline en cortisol, wat leidt tot een verhoogde concentratie en prestatie. Echter, het is belangrijk om na deze stressvolle momenten te herstellen. Het ademhalingscentrum staat onder invloed van stress en emoties. Als je gestrest bent, zucht je vaak. Bij schrik of spanning houd je de adem in.

Eenmaal bekomen van de schrik, slaak je een zucht. Bij hevige stress, angst, of emotionele gebeurtenissen wordt het ademhalingscentrum geprikkeld waardoor je ademhaling gaat versnellen. Evenals je ademhaling weer vertraagt op het moment dat je stressfactoren weer zijn opgeheven.

19. Hartkloppingen / steken in de borst

Bij hartkloppingen voel je je eigen hart kloppen. Je hart bonst hevig en de hartslag is snel of onregelmatig. Dit komt meestal door lichamelijke inspanning of emotionele stress, maar kan in enkele gevallen ook duiden op een hartritmestoornis. Hartkloppingen zijn meestal onschuldig.

Maar wanneer je voor het eerst hartkloppingen of een onrustig gevoel in de borst krijgt kun je hiervan best schrikken. Neem dan contact op met de huisarts om te overleggen; zeker als hartkloppingen niet stoppen bij rustig zitten, of als er ook andere klachten bij voorkomen.

Je hoeft niet perse een hartaanval of dichtgeslibde aderen te hebben om klachten te krijgen. Bedenk wel dat het belangrijk is om duurzaam en voorzichtig met je lichaam om te gaan! Het is dus ook niet zo dat je van even stressen een hartaanval krijgt, of van een beetje slecht eten dichtgeslibde aderen krijgt. Het is een proces dat zich opbouwt over meerdere jaren. Helaas krijgen mensen op steeds jongere leeftijd last van hart en bloedvaten.

20. Menstruatiestoornis

Stress is een van de oorzaken die de menstruatie kan beïnvloeden. Vaak gebeurt het dat de cyclus onregelmatig wordt, maar het kan ook voorkomen dat er een cyclus wordt overgeslagen.

21. Impotentie

Erectieproblemen en impotentie worden vaak ook veroorzaakt door stress. Deze kan optreden door de druk die op de seks zelf gelegd wordt, maar ook door drukte en spanning op het werk of in de relatie.

22. Verhoogd cholesterol

Een verhoogd cholesterol wordt meestal niet direct verbonden aan stress. Het is dan ook niet aangetoond dat er een directe relatie bestaat. Wel kan een verhoogd cholesterol een verhoogd risico vormen op hart- en vaatziekten. Meestal wordt als remedie een gezondere levensstijl aangeraden, net als bij overspannenheid.

23. Verhoogde bloeddruk

Als je hart samentrekt en bloed het lichaam in stuwt is de druk in de bloedvaten op z’n hoogst. Als het hart daarna weer ontspant ontstaat er een lagere druk. Dit zijn respectievelijk de boven-  en onderdruk.

De bloeddruk wisselt voortdurend. Bij het leveren van een inspanning is de bloeddruk hoger dan wanneer je rustig zit. Er is geen eenduidige oorzaak aan te wijzen voor hoge bloeddruk, wel is het zo dat stress kan zorgen een verhoging. Ook hier wordt vaak een gezondere levensstijl aangeraden.

24. Nekklachten – /schouder- / rugpijn

Stress veroorzaakt spanning in het lichaam, en dit komt tot uiting in hoge spierspanning. Het lukt niet meer om de spieren goed te ontspannen en het lijkt alsof de spieren continu ‘aan’ staan. Door de spierspanning kan het lichaam in een iets andere houding worden gezet met klachten aan de nek, schouders of rug tot gevolg. Mensen krijgen hierdoor sneller last van lichamelijke klachten zoals pijn in de nek, rug en schouders.

25. Huidaandoeningen

Het lichaam produceert het hormoon Cortisol. Dit hormoon zorgt voor de vlucht-, of vechtreactie en helpt ons om uit een bedreigende situatie te komen. Bij stress is deze situatie voor het lichaam continu aanwezig en er wordt dan ook steeds Cortisol aangemaakt.

Een van de gevolgen hiervan is dat het immuunsysteem tijdelijk op een lager niveau komt te staan, waardoor je vatbaarder wordt voor allerlei aandoeningen. Als je al een gevoelige huid hebt, of als je bijvoorbeeld slecht slaapt zal een aandoening sneller voorkomen. Een bekende huidaandoening als gevolg van stress is eczeem.

26. Problemen met slapen

Slecht slapen doen we allemaal wel eens. Zeker in de zomer wanneer het langer licht is kan het moeilijk zijn om voldoende uren te slapen. Als je daarbij ook nog stress ervaart is het nog moeilijker om in slaap te komen. Juist wanneer je je ontspant komen alle gevoelens naar boven en ga je piekeren.

Het risico bestaat dat je overdag gaat bijslapen en dat je slaapritme omkeert: je bent ‘s nachts klaarwakker en overdag zo moe dat je daar je slaap gaat inhalen.

27. Rode vlekken op de huid door stress

Stress veroorzaakt rode vlekken op de huid. Je ziet dit aan de rode vlekken in de hals en in de nek. Ook huidproblemen als acne en eczeem kunnen voorkomen.

Psychische symptomen van stress herkennen

Hieronder beschrijven we psychische en emotionele signalen waarmee je stress kunt herkennen.

1. Futloos en lusteloosheid

Iedereen heeft er wel eens last van: Je hebt moeite om uit bed te komen en je hebt nergens zin in. Je voelt je hangerig en onverschillig, oftewel je voelt je futloos of lusteloos. Nu is dit niet meteen reden tot bezorgdheid. Als je een griepje hebt of een tijdlang weinig rust hebt genomen is het helemaal niet gek om dit te voelen.

Maar het kan ook andere oorzaken hebben, denk maar aan verdriet. In alle gevallen heb je weinig energie, is alles  teveel en gaat alles traag. Dit gevoel kan enige tijd aanhouden, een paar dagen of weken misschien, maar daarna is het normaal gesproken wel voorbij.

Het is helemaal niet erg om je even zo te voelen, vaak geeft je lichaam daarmee aan dat het op adem moet komen en je even rustiger aan moet doen. Als de klachten langer aanhouden is dat een aanwijzing dat er meer aan de hand is.

2. Somber of neerslachtig

Wie kent het nu niet, een somber of neerslachtig gevoel? Vaak is de oorzaak wel aan te wijzen. Veel mensen proberen het gevoel juist weg te drukken omdat ze het als onprettig en storend ervaren.

Jammer genoeg helpt dat niet: waar je weerstand tegen biedt blijft bestaan. Het hoort een beetje bij het leven, net als gelukkig zijn en je goed voelen. Ook hier geldt dat wanneer de klachten langer aanhouden dan een paar dagen tot weken er iets anders aan de hand kan zijn.

3. Depressief en psychische klachten

Depressief zijn is een wat ongrijpbaar begrip. Immers, niet elke sombere stemming is een depressie. Als de klachten langer dan een paar weken aanhouden en gedurende het grootste deel van de dag aanwezig zijn kan er sprake zijn van een depressie. Langdurige depressie kan leiden tot verschillende lichamelijke en psychische klachten die mogelijk niet direct worden herkend.

Hetzelfde geldt als je een gebrek aan interesse en plezier ervaart: wanneer dit langere tijd aanhoudt, en je geen interesse en plezier meer hebt in de dingen die anders wel plezierig zijn kan er sprake zijn van een depressie.

Als je depressief bent word je ook in grote mate belemmerd in je doen en laten. De klachten zijn dusdanig van invloed dat je minder goed functioneert op het werk of in je privé leven.

Een depressie gaat vaak samen met andere klachten. Andere kenmerken van een depressie zijn veel meer of juist minder eten, gevoelens van schuld, waardeloosheid en hopeloosheid, vermoeidheid, bezorgdheid, rusteloosheid, langzamer praten en bewegen. Ook gedachten aan de (eigen) dood of een plan of poging tot zelfdoding is niet ongewoon.

4. Vergeetachtig

Het is niet te geloven, maar de laatste tijd lijkt het wel alsof je alles vergeet. Je mist afspraken of je komt bij het boodschappen doen terug zonder de spullen te hebben gekocht die je nodig had. Taken die je af moet hebben of deadlines halen lijkt niet meer te lukken.

En had je het gasfornuis nu wel of niet uitgedraaid, en de deur achter je op slot gedaan?

5. Gemakkelijk de draad kwijtraken

De draad kwijt zijn wil zeggen dat je het even niet meer kan volgen allemaal. Dit kan in allerlei situaties voorkomen en heeft te maken met luisteren, communicatie en aandacht voor de ander. Als je hoofd ‘vol’ zit en je er niet veel meer bij kunt hebben, is je aandacht snel uitgeput en raak je snel het verhaal kwijt.

6. Concentratieproblemen

Concentratieproblemen komen vrij vaak voor. Dit kan ontstaan wanneer je veel aan je hoofd hebt en korter of langer duren. Een lawaaierige omgeving, slecht slapen en stress zijn veel voorkomende oorzaken van een slechte concentratie.

7. Gevoel dat de ‘rek’ eruit is

Dit voelt letterlijk alsof er van alle kanten aan je getrokken is en je helemaal uitgerekt bent tot het eigenlijk niet meer verder kan. Een andere mooie analogie is dat je je voelt als boter die over teveel boterhammen is uitgesmeerd.

8. Minder flexibel

Flexibiliteit is het vermogen om in te spelen op veranderingen in de omstandigheden. Wanneer je hier minder goed toe in staat bent laat je je op een gegeven moment maar leiden door de omstandigheden en pas je je voortdurend aan. In plaats van de regie hebben over je leven voel je je stuurloos.

9. Machteloos, hulpeloos, onmacht

Zie ook het punt hierboven over flexibiliteit. Wanneer je je machteloos of hulpeloos voelt, of juist onmacht ervaart in bepaalde situaties, betekent dit dat je de regie en de controle kwijt bent. Je bent niet meer opgewassen tegen de omstandigheden.

Misschien had je bepaalde verwachtingen die plotseling niet uitkomen – denk maar eens aan het verliezen van je baan of dat je partner de relatie met jou verbreekt. Dit zorgt ook voor een grote mate van onzekerheid en twijfel bij jezelf.

10. Gespannen, nerveus

Spanning en nervositeit kunnen zowel een positief als negatief gevoel hebben. De spanning die je voelt voor een prestatie, bijvoorbeeld een presentatie of sportwedstrijd is positief. Hetzelfde geldt voor de nervositeit die je voelt als je voor het eerst een date hebt. Het zorgt ervoor dat je alerter bent en beter kunt reageren op de situatie en omstandigheden.

Wanneer het gevoel negatief is kunnen spanning en nervositeit zich op allerlei manieren manifesteren. Dit kan in je lichaam zijn door een uiting van pijn, maar het kan ook een hele lichte vorm van spierspanning zijn die je in eerste instantie gemakkelijk over het hoofd ziet. Wanneer je voor een langere periode spanning ervaart kost dit veel energie en put dit je lichaam uit.

Zo kan je emotioneel, prikkelbaar of snel geïrriteerd worden.

11. Snel geëmotioneerd

Sommige mensen zijn emotioneler dan anderen. Maar wat als je opeens een stuk emotioneler reageert dan voorheen? Misschien is dat de reactie die bij jou naar boven komt bij stress of overspannenheid. Een emotionele reactie wordt vaak gezien als huilen of verdrietig zijn maar kan ook een juist boze reactie zijn.

Hoe dan ook, beide reacties worden in het sociale domein vaak door anderen als lastig ervaren. De reactie van anderen is dan vaak dat je niet meer serieus genomen wordt. Zeker in een werksituatie kan dit je behoorlijk belemmeren.

12. Prikkelbaar, snel geïrriteerd

Als je prikkelbaar of snel geïrriteerd bent, ligt de oorzaak vaak in het ervaren van spanning of nervositeit. Als dit langere tijd aanhoudt kan het een signaal zijn van teveel stress, overspannenheid of burn-out.

13. Boosheid

Boosheid is een psychologisch afweermechanisme wat ervoor zorgt dat je een bepaald gevoel of emotie niet hoeft te beleven. Vaak wordt vanuit psychologisch oogpunt opgemerkt dat het een nare ervaring kan zijn die je als kind hebt opgedaan en die je niet wilt herbeleven.

Boos zijn kan je tijdelijk een goed gevoel geven, maar hiermee los je de oorzaak niet op. Boosheid gekoppeld aan stress of overspannenheid kan getriggerd worden door de kleinste dingen.

14. Angstig, bang en paniekaanvallen

Net als boosheid is angst ook een afweermechanisme wat bij ons zit ingebakken. Het zorgt ervoor dat we snel actie kunnen ondernemen bij gevaar. Als de angst echter overmatig wordt gevoeld en vaak voorkomt kan het juist verlammend werken. Er is dan sprake van een angstreactie die niet in verhouding staat tot de situatie en de omstandigheden.

De gevolgen van zo’n angstreactie kunnen flink uiteenlopen, van slecht slapen en veel piekeren tot het ervaren van een hoge spierspanning en hartkloppingen. Bij een paniekaanval voel je hevige angst terwijl er geen aanleiding voor aanwezig is. De angst gaat je overheersen.

15. Piekeren

Piekeren komt vaak voor wanneer je je zorgen maakt over een bepaalde situatie, maar gebeurt soms ook zonder een direct aanwijsbare reden. Je geest blijft maar doormalen en het gaat in cirkeltjes rond. In principe heb je je geest daar ook voor; nadenken! Als het denken echter overmatig is kan het verlammend op je werken, je denkt meer dan dat je doet.

16. Gevoelens van controleverlies

Als je het gevoel hebt de controle over je leven kwijt te raken is dat zeer onprettig. Het voelt alsof je in je eentje op zee dobbert, overgeleverd aan de elementen. Eigenlijk is het de essentie van stress voelen – je bent de grip op de situatie kwijt.

17. Wantrouwend, achterdochtig

Een gezonde vorm van achterdocht kan heel normaal zijn en je helpen in de afweging bij het nemen van beslissingen. Wanneer je overal iets achter zoekt en continu twijfelt aan de bedoelingen van anderen kost je dat erg veel energie.

Ook sta je je geest dan toe om steeds ergere rampscenario’s te bedenken en blijf je hierover piekeren. Het kan je functioneren in sociale situaties in hoge mate belemmeren.

18. Schrikachtig

Je bent schrikachtig wanneer je van de kleinste onverwachte dingen schrikt. Dat kan veroorzaakt worden door geluid, bijvoorbeeld een deur zijn die plotseling dichtvalt of een knetterende brommer die langsrijdt, maar ook door een opmerking die iemand maakt of een bericht dat je leest. In elk geval triggert het bij jou een angstreactie.

19. Negatieve en belemmerende gedachten

Als je hier last van hebt, ben je aan het piekeren met de focus op wat er allemaal niet kan. Deze negatieve gedachten zorgen ervoor dat je overal beren op de weg ziet en niet meer in mogelijkheden en oplossingen denkt. Wantrouwen en achterdocht kunnen hier een rol spelen, maar ook gevoelens van minderwaardigheid en zelfbeperking.

20. Het gevoel hebben van alles te moeten

Je wordt geleefd door de verwachtingen van anderen en je hebt het gevoel dat je overal aan moet voldoen. Gewoon je ding doen is niet voldoende, nee, je moet 110% presteren – overal! Eigenlijk ben je een speelbal van de omstandigheden en jij vindt dat je je ernaar moet schikken. Zie ook controleverlies.

21. Stemmingswisselingen

Stemmingswisselingen zijn wisselingen in je stemming. De wisselingen kunnen zowel de positieve als negatieve kant opgaan: het ene moment stap je chagrijnig en geïrriteerd uit bed, en het volgende moment voel je je goed en vrolijk.

De crux zit ‘m in het feit dat de wisseling snel gaat en dat je niet een direct aanwijsbare oorzaak ervoor kunt vinden. De stemmingswisseling kan getriggerd worden door hormonen, je voeding, slaapritme en door depressieve klachten (de ‘winterdip’ is een goed voorbeeld).

22. Je minder waard voelen dan anderen

Dit heeft te maken met je zelfwaardering. Je vergelijkt jezelf op allerlei punten met anderen en je hebt een ideaalbeeld waar je niet of nooit aan kunt voldoen. Je verwachtingen ten opzichte van wat je zou moeten kunnen, hebben of bereiken liggen op zo’n hoog niveau dat het eigenlijk onmogelijk is om alles te behalen.

Er is altijd wel iemand die iets beter kan dan jijzelf. Maar besef wel dat er niemand anders is die de unieke mix van kwaliteiten heeft zoals jij die hebt!

Gedragsverandering door stress

Onderstaand geven we punten waarbij je stress kunt herkennen door veranderingen in je gedrag.

1. Te veel eten

Door stress kun je teveel gaan eten. Wanneer je teveel eet zoek je juist sneller de ongezonde voeding op waar veel suikers en koolhydraten in zitten. Stress leidt vaak tot ongezonder eten en andere ongezonde gewoonten, wat op zijn beurt de kans op hart- en vaatziekten verhoogt. Dit doe je om jezelf op gang te houden en te voorkomen dat je moe wordt.

Daarnaast wordt door het eten van suikerhoudend voedsel het gelukshormoon endorfine in je hersenen aangemaakt. We zien een zoete traktatie ook als beloning, en dat hebben we onszelf al in onze jonge jaren ingeprent. Het is een uitstekend voorbeeld van hoe indoctrinatie kan uitwerken.

2. Te weinig eten

Stress kan er ook voor zorgen dat je te weinig eet. Je eetlust is dan weg en je kunt niet meer genieten van de smaak van voedsel. Hierdoor krijg je uiteraard te weinig voedingstoffen binnen en word je vanzelf vatbaarder voor ziektes.

De adrenaline in je lijf zorgt voor een doorlopend hoge bloedsuikerspiegel waardoor je geen zin meer hebt in eten. Afvallen door een teveel aan stress komt dan ook vaak voor.

3. Meer roken

Als je merkt dat je meer gaat roken kan dat een aanwijzing van stress zijn. Door stress wordt het hormoon cortisol aangemaakt waardoor nicotine mogelijk minder effect heeft. Er is dan meer nicotine nodig om hetzelfde effect te verkrijgen.

Als je minder zou gaan roken kan ook dat stress veroorzaken, je lijf is immers gewend aan een bepaalde hoeveelheid nicotine. Na het roken ervaar je even kort minder stress, maar doordat het effect snel weer weg is en er een lichte ontwenning optreedt ervaar je juist weer meer stress.

4. Meer alcohol drinken

De relatie tussen alcohol en stress is niet gemakkelijk direct aan te tonen. Mensen die gestrest zijn ervaren door het nuttigen van een glas alcohol een vermindering van de stress. Alcohol kan cortisol in het lijf verminderen, maar andersom laat het de spanning in het lijf juist langer voortduren. Daarnaast kan stress ook het plezierige gevoel van alcohol teniet doen.

Het is belangrijk om te benadrukken dat goed voor je hart zorgen niet alleen draait om gezond leven, maar ook om het herkennen van stress en het nemen van tijd voor ontspanning.

5. Meer medicijnen gebruiken

Wanneer je al medicijnen gebruikt en merkt dat je hiervan meer of hogere doses gebruikt kan dit een indicator zijn van stress. Je gebruikt het medicijn dan op dezelfde manier als anderen alcohol of nicotine gebruiken, namelijk om de stress te verminderen.

6. Meer koffie drinken

Van koffie word je alerter en waakzamer. Als je meer koffie gaat drinken en daardoor een teveel aan cafeïne binnenkrijgt werkt dit juist averechts. Je krijgt dan problemen met je concentratie en dat kan gevolgen hebben voor je geheugen.

Door een overmaat aan cafeïne staat je lijf in een aanhoudende toestand van alertheid en aanhoudende stress. En wist je dat cafeïne ook in andere producten voorkomt behalve koffie?

7. Verhoogde behoefte aan zoetigheid

Het eten van suikerhoudend voedsel geeft je een kick en je krijgt kortstondig een energieboost. Je bloedsuikerspiegel stijgt en je lijf reageert door deze weer naar beneden te brengen.

Deze reactie kan ervoor zorgen dat je suikerspiegel daalt tot onder het niveau van toen je de suiker binnenkreeg, en hierdoor voel je je slap en energieloos. De remedie is dan vaak om weer suiker te gaan eten. Overmatig suikergebruik zorgt ervoor dat je lijf adrenaline gaat aanmaken – hét stresshormoon bij uitstek. Het eten van zoetigheid bevordert dus de stress.

8. Druk en veel praten

Als je iemand bent die veel stress ervaart kun je hier erg druk van worden en veel, hard of snel gaan praten. Je wordt pas weer rustig wanneer de stress uit je lijf is weggeëbd.

9. Overmatig actief zijn

Bij stress zit je lijf vol adrenaline en dat zorgt ervoor dat je actief bent en blijft. Je energieniveau is hoger wat zich uit in hyperactiviteit en druk gedrag. Sommigen gaan verwoed sporten, wat juist zorgt voor extra uitputting:

10. Tot niets komen (geen werk uit je handen)

Wanneer je tegen een burn-out aanzit komt er weinig tot niets meer uit je handen. De overmaat aan energie die je misschien eerst voelde is omgeslagen in lamlendigheid en vermoeidheid. Je hebt de neiging om je activiteiten steeds verder te beperken. Het negeren van deze symptomen kan leiden tot ernstigere problemen, zoals overspannen raken.

11. Te veel verschillende dingen tegelijk doen

Dit is een signaal waarbij je zo actief bent en zoveel tegelijk probeert te doen dat je eigenlijk niets meer helemaal kunt afronden. Aan de ene kant blijf je nadenken over alles en aan de andere kant doe je alles een beetje. Je flipt van de ene activiteit naar de andere zonder een taak af te ronden of tot een concreet resultaat te komen.

12. Niet kunnen genieten of ontspannen

Kun je nergens meer echt van genieten, of lukt het niet meer om je goed te ontspannen? Als je stress ervaart produceert je lijf adrenaline, wat ervoor zorgt dat je alerter bent en een hoger energieniveau hebt. Bij voortdurende stress blijft het adrenalineniveau in je lijf hoog, waardoor ontspannen en genieten van de dingen die je doet veel lastiger worden of in het geheel niet meer lukt.

13. Meer klagen en verwijten, toenemend cynisme en verbittering

Sommige mensen klagen meer dan anderen, of zijn cynischer dan anderen. Op zich is dat geen indicatie van stress. Wanneer jij of jouw omgeving bij jou merkt dat je meer bent gaan klagen en verwijten maken, dat je cynischer wordt of verbitterd, dan kan stress hiervan wel eens een oorzaak zijn. Als je hier niets aan doet bestaat het risico op het ontstaan van conflicten.

14. Sneller dan anders ongelukjes hebben (bv dingen laten vallen)

Wanneer je dit ervaart is vooral je aandacht ongericht. Je hebt geen controle meer over je lijf en ledematen, althans zo lijkt het, en je botst steeds tegen dingen aan of laat ze uit je handen vallen. Op zich is er met je energie en kracht niet direct iets mis, maar wanneer je even je hoofd er niet bij hebt gebeurt dit vaker.

15. Geen zin heb in intimiteit of seks

Bij intimiteit of seks wil je er voor de ander zijn en zelf ook genieten. Wanneer je stress ervaart heb je hier juist veel minder zin in. Het is overigens wel aangetoond dat het hebben van seks de stress in je lijf juist verlaagt. Maar als het juist de seks zelf is die de stress veroorzaakt kan het erg moeilijk zijn om toch het initiatief te nemen.

16. Moeite met concentreren

Als je merkt dat je je moeilijk kunt concentreren kan dit erg belemmerend zijn voor je functioneren. Je zit meer in je hoofd dan in je gevoel en er komt weinig uit je handen. Je focust je eerder op alle dingen die je nog moet doen in plaats van ze een voor een af te werken.

17. Overmatig zorgen maken over wat er gebeurt

Dit is een combinatie van een gevoel van angst en onbehagen met piekeren of overmatig nadenken over wat er zou kunnen gebeuren. Je bent vrijwel altijd alert en gefocust op de dingen die mis kunnen gaan.

18. Moeilijk kunnen genieten van plezierige gebeurtenissen

Wanneer je moeilijk kunt genieten van situaties en gebeurtenissen die je normaal gesproken als plezierig zou ervaren is dat erg vervelend. Je voelt je als het ware opgesloten in je hoofd of alsof er een bubbel om je hoofd heen zit. Het kost je veel moeite om contact te maken met anderen en het liefst blijf je gewoon thuis op de bank zitten.

19. Ontevreden over prestaties

Ontevredenheid over je prestaties heeft te maken met de verwachtingen die je daarover hebt. Ben je gewend om op een hoger niveau te presteren en verwacht je dat niveau altijd te behalen? Misschien zou je daar ook op een andere manier naar kunnen kijken.

Wel is het zo dat het opleggen van hoge verwachtingen aan jezelf veel stress kan veroorzaken wanneer je die doelen niet helemaal haalt. Het gevoel van ontevredenheid kan gaan overheersen.

Stress herkennen: Sociale signalen

Hieronder beschrijven we punten waarmee je stress kunt herkennen door sociale signalen.

1. Conflicten op de werkvloer

Wanneer je een conflict op je werk hebt is dat in eerste instantie niet zo erg. Wel kan het hebben van een conflict zelf veel stress opleveren. Maar de conflicten kunnen ook ontstaan door stress. Je kijkt niet meer naar de belangen van de ander en richt je niet meer op het behalen van een optimaal resultaat. Integendeel, het enige dat je wil bereiken is dat jouw bordje weer leeg is.

2. Conflicten thuis

Een conflict thuis kan ontzettend veel stress opleveren. Dit kan een issue zijn met je partner of met je kind, of zich in de familiesfeer afspelen. Als je merkt dat je vaker conflicten thuis hebt dan voorheen kan dat een signaal van stress, overspannenheid of burn-out zijn.

3. Verminderde belangstelling voor omgeving

Hierbij merk je duidelijk dat je niet meer geïnteresseerd bent in je omgeving en je sociale contacten verminderen. Je maakt geen echt contact meer met anderen en situaties en gebeurtenissen ga je het liefst uit de weg. Het enige dat je wil is rust.

Wat kun je zelf doen tegen deze symptomen?

Zoals uit bovenstaande beschreven symptomen blijkt, is een leven met minder stress een ‘way of life’. Het is niet zo dat wanneer je één ding anders doet, je gelijk enorme resultaten boekt. Dit vraagt tijd en positieve veranderingen vaak met behulp van een geschikte coach.

Natuurlijk doe je er goed aan om je stress te verminderen door te kijken waar deze symptomen vandaan komen, waarom je hersenen moeite hebben om alles bij te houden en je kunt ook proberen om je simpelweg wat minder druk te maken.

Werk bijvoorbeeld aan:

• Een goede nachtrust.
• Eet gezond en regelmatig.
• Beweeg voldoende.
• Achterhaal de diepere oorzaak.
• Hou jezelf aan je werktijden.
• Doe iets leuks voor jezelf.
• Etc.

Effectief aan de slag met stress symptomen en gezond leven

Stress gaat zelden vanzelf weg. Het begint vaak met kleine signalen: slechter slapen, sneller geïrriteerd, moeite met ontspannen. Misschien wuif je het weg als ‘drukte’ of ‘even doorbijten’. Maar je lichaam fluistert wat je hoofd probeert te negeren.

Gun jezelf de rust en balans die je nodig hebt.
Wacht niet tot je opgebrand bent.

Wil je weer gezond leven, werken en genieten?
Laat ons je helpen de regie terug te pakken met een aanpak die werkt.

Veelgestelde vragen

Referenties

1. Cbs.nl – Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) – Gevonden op 25/08/2025
   Link naar de pagina op cbs.nl
2. Wikipedia.org – Stress (biology) – Gevonden op 02/07/2025
   Link naar de pagina op Wikipedia.org